altruizm

• performer^* ve recipient^*a gore gruplanan dort sosyal davranistan biri^*. soyle ki:
  
  cooperative: performer(+)/recipient(+)
  altruistic: performer(-)/recipient(+)
  selfish: performer(+)/recipient(-)
  spiteful: perfomer(-)/recipient(-)
  
  (+)-yararina
  (-)-zararina
  
  altruism gen havuzunun gelisimi yararina veya bireyin fitnessini sonraki kusaga aktarmaya yonelik olarak gelismis olmasi muhtemel bir davranistir, bu yuzden dogal seleksiyonla evrimlesmis olabilecegi dusunulmektedir.
  
  altruistik davranisin performer ve recipient in arasinda genetik bir baglanti oldugunda kolay gelistigi bilinmektedir. bu nedenle, altruistik davranisin akraba olan canlilar arasinda sikca goruldugu bilinmektedir. (arilarda gorulen partenogenez buna bir ornektir) bunun sebebi de akraba canlinin fitness inin artirilmasi olarak aciklanabilir.
  
  ornegin: ayni ana-babadan gelen iki kardesin ayni alellerin %50sini tasiyor olma olasiligi yuksektir; bireyin kardesinden olan yavruyla alellerin %25ini paylasmasi mumkundur. bu nedenle, canli akrabasina yardim ederek kendi alellerinin bir porsiyonunun populasyonda temsil edilmesini saglayabilir.
  
  psikolojide ise^*, pragmatizm ile karistirilmasi son derece yanlis olan dusunce. aksine, altruism birey dusmanligina yakinsar^*. pragmatizm ozunde bireyciyken, altruism de bireyin kendisini baska bir birey/topluluk icin feda etmesi soz konusudur (ki bu "kendini feda etmek" psikolojik olarak bahsedilse bile, daha makro boyutta, yukarida bahsettigim gibi kendi genlerini populasyonda temsil etmeye yonelik de olabilir. bu konuda bilgi icin (bkz: the selfish gene)).
  
  yine de, inadim inat kicim iki kanat suretinde illa da bireyci bir yaklasimda bulunulmak istense bile altruism in bireycilikle baglantili olabilecegi ihtimali oyle pek de uzak degildir. altruistik bir davranis bile, ilerki donemlerde karsidakinden de ayni davranisin beklenmesi sebebiyle gerceklesebilir. ornegin, trivers insanlarda gorulen altruistik davranisin adalet, ahlaki ofke duygusu, sucluluk, sukran ve sempati duygularina bagli olarak, dolayisiyla karsilikli olarak goruldugunu savnumustur reciprocal(karsilikli) altruism teorisinde yamulmuyorsam^*.
  
  utilitarianism ise ozellikle bireyin suru icin kendini feda etmesi gibi davranislarda altruism e sasilacak derecede benzerlik gosterse de aslinda ikisi farkli seylerdir. altruism deyince akla recipient cikari gelir, utilitarianism de ise bu "cikar" kavrami daha sinirli tanimlanmistir: cikar majoritenin yararina olmalidir, ayriyetten bu cikar yani "the greatest good" biraz hedonistce bir "greatest good"dur, zira aci/zevk suretinde ayrilmis iki keskin kavram arasinda mutlak olarak zevk e ulasmayi amaclar. altruism de ise, zevk bir amac degil, aractir; yukarida belirttigim bazi sebeplerin saglanmasina yonelik yolda kullanilabilitesi vardir.
  
  eh, bu da boyle bir tanimlamamdir^*. saygilarimi sunarim.^*
  
  edit: cok kotu butonu mafyasina honolulu'dan itinayla saygilarimi yollarim. beni sizler var ettiniz.
• kişisel çıkarlarını unutarak, ya da bunlardan vazgeçerek başka insanların mutluluğu için çalışmak.
• kimi insanın pragmatizm ile, veya utilitarianism ile karıştırdığı psikolojik bir davranış türü. öz olarak altruizm imkansız gözükse de biyolojide reciprocal altruizm teorisi vardır (bkz: sen bana yardım et ben de sana), yani aslında egoist bir biçimde altruizm mümkün gibidir - örneğin boğulmakta olan bir adamı, bir kadının daha sonra o da onu kurtarır diye kurtarması, şan şöhret isteği, baskı, sorumluluk...hede hödö, bir sürü bilinç altı çıkar isteği.
  
  altruizm örnekleri psikolojide (bkz: the kitty genovese incident) ve biyolojide çok görülür (erkek arıların genlerinin yarısını feda etmesi, sürüdeki bireyin avcı gördüğünde çığlık atıp kendini feda ederek sürüyü kurtarması falanca), enteresan bir teoridir.
• ötekine empati, kendini karsidakinin yerine koyma.
• digerkamlik, zamir hali icin (bkz: altruist)
• egoizmin en sinsi halidir.
  
  bir altruist ne yaparsa yapsin, baskalarina yardim, paylasim vb., bunlari kendi mutlulugu icin yapar.
  böylelikle egoizmin tersi degil, sadece bir baska seklidir altruizm.
• (bkz: çizmelerimi çıkarayım mı sedye kirlenmesin)
• özgecilik manasına gelir. fakat bu davranış akraba seçilimi ve bencil gen kavramından ileri gelir.
  
  örneğin tehlike içerisinde bulunan sürü içerisindeki bir sincap, yüksek sesle çığlık atarak çevresindeki diğer sincapları tehlikenin yönü ve yakınlığı açısından uyarır. bu hareketiyle dikkati kendine çeker ve avcı tarafından av olunmasını sağlar; ama çevresindeki diğer sincaplar da bu hareketinden dolayı mesajı alır ve kaçar.
  
  akrabaları ne kadar çok yakınında olursa, attığı çığlığın volümü de o kadar yüksek olur. burada gen düzeyinde bir evrimden kültürel evrime geçiş olduğunu görüyoruz. fedakarca ve karşılık beklemeden yapılan iyilik gibi görülen bu hareket bireyin kaybedilmesinden çok, benzer genlerin korunması ve yaşatılması adınadır.
• özgecilik.
• felsefede ahlaki eylemin amacının başkalarının iyiliği olduğunu öne süren kuramdır.altruizmde en önemli faktör yapanın hiçbir karşılık beklememesidir.adı ilk kez fransız filozof aguste comte tarafından konulmuş olan altruizm , bencilliğin tam tersidir.