zaide

• mozart'in asla tamamlamadigi operasi..diger tum operalarina gore aslinda en modern olmasina ragmen, neden bestecinin onunde onbir senesi bile olsa tamamlamadigi anlasilamamistir hala..eserin en carpici aryasi zaide'nin soyledigi "ruhe sanft" parcasidir, derinden etkileyici ve akici...
• (bkz: ruhe sanft)
• mozart'ın bir operası. viyana'ya açılma arifesindeki genç dahiye komik bir opera yazması öğütlenir. lakin mozart bir opera serianın peşine düşmüştür tavsiye edildiği gibi opera buffanın değil. ciddi, gayrıciddi eksenine dalmadan devam edelim zaide'ye, zira ilginç bir hikâye.
  1779 yılında çalışmaya başlamıştır operasının üzerinde. libretto kuvvetle muhtemel aile dostu johann andreas schachtner'e ait. ihtimal hesabı yapmayacak da olsam, sonraki satırlarda hikâyenin ilginçliği saklı, biraz sabredin lütfen.
  voltaire'in zaire'si 1777 yılında oynanmıştı salzburg'da. malum mozart'ın ikâmeti salzburg'da o günlerde. hem de piyes, mozart'ın kankası ve değerli bir büyüğü olan michael haydn'ın fon müziği ile oynanmıştı. bir türk temasının peşindeki dahi, schachtner'e sipariş vermişti. ancak konu ziyadesiyle irdelenmişti avrupa'da.
  onsekizinci yüzyıl bir osmanlı kasırgasının esmesine şahitlik etmişti avrupa'da. bir modaydı osmanlı. bunun etkisiyle seçilmişti belki de tema. lakin komik bir opera peşinde değildi besteci ve devir eskiydi; her arz kendi talebini yaratamıyordu. idomeneo'nun başarısı üzerine viyana'ya davet edilmişti dahi besteci. 18 nisan 1781 tarihli mektubunda son kez adını andıydı operasının. babasına zaide'yi nadasa bıraktığının işaretini vermişti. viyana'da peşinde düştüğü ise aslında pek de uzak bir tema değildi zaide'ye. yine türk'tü motifi dahinin; die entführung aus dem serail yoldaydı.
  besteci hayattayken asla oynanmamıştı zaide. ne zamanki johann anton andre bestecinin terekesini satın aldı, zaide de hayat buldu. lakin ne kadarı schachtner, ne kadarı mozart hâlâ muamma. çoğunluğu mozart, yine de eklemeli. zaide, karl gollmick tarafından uyarlandı ve bestecinin ölümünden tam yetmişbeş sene sonra ilk defa sahnelendi.
  babasının bitmek tükenmek bilmeyen beklentilerinin, kardinalin baskısının ve salzburg'un sınırlarının arasına sıkışmışlığın bir yansımasıdır eser. bazılarına göre ise bestecinin "köle"liğini anlatmaya çalıştığı eseri, bir kaçış hikâyesidir. kim bilir...
• alternatif librettosu italo calvino tarafından yazılan opera. calvino, palyaço kıyafetindeki bir anlatıcının yardımıyla mozart'tan kalan fragmanlardan yararlanarak baştan yazar zaide'yi, fakat eldeki fragmanlar (en azından calvino'nun dehası için) o kadar farklı şekilde yorumlanabilir ki, her bir yorum için baştan bir hikaye örgüsü oturtmak gerekir esere. bir versiyonda allazim iyiyken, diğerinde kötüdür. kimi umutla, kimi umutsuzlukla biter hikayelerin, söylenen aryaların ve düetlerin anlamı (ve ilgili oldukları kişiler) de değişir her seferinde. anlatıcı da ne yapsın? baştan alır oyunu hep. bu arada arka planda silüet halinde oynamaktadır zaide, ve her seferinde o zamana kadarki parçalar biraz daha hızlı geçlir, ta ki melodiler birbirine karışana, hep birlikte bir "süit"e dönüşene kadar. bir süre sonra ne dinleyici, ne de anlatıcı içinden çıkabilecektir bütün olasılıkların, paralel evrenlerin yarattığı bu örümcek ağının içinden. kim bilir? kesişen yazgılar şatosu'nun üstadının dehası, burada mozart'ınkine teğet geçmiş midir acep?
• (bkz: trostlos schluchzet philomele)
• 16-17-18 temmuz tarihlerinde 1. uluslararası istanbul opera festivali kapsamında topkapı sarayı'nda sergilenecektir.
  http://www.istanbuloperafestival.gov.tr/…ogram.html
• farkli cast'larla 3 temsili olacak bu operanin topkapi sarayinda.
  
  fon olarak aldiklari saray goruntusu,
  iyi solistleri (misal erdem erdoğan)
  aytaç hocasi (manizade)
  ve teknik ekibi ile seyircilerini beklemekteler.
  
  ilk yarisi 45, ikinci yarisi 40 dakika olmak uzre 2 perde bu mozart eseri ve diger klasik eserlere nispeten daha kisa.
  konu olarak saraydan kiz kacirma ile cok benzesen yonleri var.
• sanırım yaşlanıyorum,^* kendimi bildim bileli her türlü bileti biriktiririm.
  bunlar evimde , kitap aralarında, ofis, çekmece , kitaplık, her yerde mevcut.
  
  dün ise operaya ilk ilgi duyduğum dönemlere ait bir bilet buldum.
  topkapı da izlediğim zaide.
  yani ilk opera festivali.
  
  geçen yine bir kitap karıştırırken bir bilet daha buldum , o an sadece geçen sene neredeydim , bu sene neredeyim diye şaşırdım.
  ama bu kadar geçmişe , çocukluk dönemlerime inmek.
  çok ilginç yav :)
  
  keşke yine sezona girse , dejavu yaşasam.
  mesela o festival de oynanan saraydan kız kaçırma bu sene festivalde de vardı.
• bugün öğrendim. gözü açık gitmiştir kesin.
• mozart'ın tamamlayamadıgını neset ertas seneler sonra zahide olarak bir güzel tamamlamıstır.
  
  hatırladıgım kadarıyla zaide türk bir kole ve gomatza asık oluyor sonrasında olaylar gelişir diyicemde sonu olmadıgı için ne kadar geliştigi bilinmiyor.