vadisseyl muharebesi

• 1578 senesinde osmanlı destekli fas ordusu ile ispanya destekli portekiz ordusu arasında gerçekleşen savaş.
  
  fas, kuzey afrika'nın en ucunda; atlas okyanusu'na kıyıları olması ve avrupa'ya en yakın afrika ülkesi olması bakımından geçmişten bu yana portekiz'in ve ispanya'nın ilgi gösterdiği bir ülkeydi. 15. yüzyılda da portekizliler fas'a saldırılar düzenleyip bazı önemli yerleri ele geçirmeyi başarmıştı.
  
  16. yüzyıla gelindiğinde osmanlı nüfuzu kuzey afrika'da genişlemeye başlayınca üç devletin (portekiz,ispanya,osmanlı) fas'ta karşı karşıya gelmesi kaçınılmaz olmuştu. ilk olarak bu üç devlet fas'taki yerli hanedanların saadiler ve merinilerin birbirileriyle olan mücadelelerine müdahil oldular. 1550'li yıllarda cezayir beylerbeyi hasan paşa, saadiler ile savaşlara girişti. bir vakit sonra saadiler, fas'taki hakimiyetini arttırdı ve osmanlı'ya karşı ispanya'yla yakınlık kurdu.
  
  saadi hükümdarı muhammed hayatını kaybedince ülkede iktidar mücadeleleri yaşanmaya başladı. bu dönemde osmanlı'nın fas'a olan ilgisi iyice arttı. hasan paşa, ispanyollarla savaşlara girişip cebelitarık'a kadar ilerlemeyi başardı.
  
  1574 senesinde fas tahtına mütevekkil geçti. fakat amcaları abdülmelik ile ahmet onun hükümdarlığını tanımadı. mütevekkil amcalarına üstünlük sağlamayı başarınca, amcalardan abdülmelik osmanlı'ya başvurdu. bunun üzerine 1576'da cezayir beylerbeyi ramazan paşa, fas'a saldırdı ve mütevekkil'i yenmeyi başardı. böylelikle abdülmelik fas tahtına oturdu. abdülmelik uzunca bir süre istanbul'da yaşadığından, osmanlı adetlerine fazlasıyla aşina olmuştu ve tahta geçince fas'ta osmanlı tarzı yönetim şeklini uygulamaya çalıştı.
  
  savaşa giden süreçte:
  + tahtını kaybeden mütevekkil portekizlilerden ve ispanyollardan yardım istedi. ispanya kralı ii. philip bu çağrıya temkinli yaklaşırken, genç portekiz kralı don sebastiao^* bu çağrıya olumlu yaklaştı.
  
  + ispanya kralı ii. philip portekizlerle iyi geçinmeye çalışıyordu. portekiz kralının fas konusunda beraber hareket etme çağrılarına olumlu bakıyordu. fakat bir yandan da üçüncü murat'a elçi göndermişti. osmanlı'yla barış yolları arıyordu.
  
  + fas hükümdarı abdülmelik ise mütevekkil tehdidine karşılık tahta geçer geçmez ispanya ile olan ilişkileri yumuşutmaya çalışıyordu. ayrıca portekiz'in saldırı ihtimaline karşılık osmanlı yönetimiyle irtibata geçip, askeri yardım almaya başlamıştı.
  
  ii. philip, portekiz'e 5000 asker ve 50 gemi vermeyi ve masrafların bir kısmını karşılamayı kabul ettikten sonra portekiz kralı don sebastiao, yaklaşık 25 bin kişilik ordusuyla fas'a çıktı ve mütevekkil'in askerleriyle birleşti. iki ordu 4 ağustos 1578 tarihinde vadisseyl'de karşı karşıya geldi. yaklaşık 3 saat süren savaşta portekiz-mütevekkil ordusu büyük bozguna uğradı. kral don sebastiao ve mütevekkil hayatını kaybetti. diğer yandan abdülmelik de hastaydı, savaş meydanına sedyeyle getirilmişti. o da savaş esnasında hayatını kaybetti. bu nedenle bu savaşa avrupa literatüründe üç kral savaşı adı verilmiştir.
  
  savaşın sonucunda portekiz tarihi açısından yeni bir dönemi başlatmıştır. kral don sebastiao varisi olmadan hayatını kaybettiği için ülkede iktidar boşluğu doğmuştur ve portekiz, ispanya'nın kontrolüne girmiştir. diğer yandan fas'taki osmanlı nüfuzu da güç kazanmıştır.
  
  kaynaklar:
  + feridun m. emecen - osmanlı imparatorluğu'nun kuruluş ve yükseliş tarihi (1300-1600) - türkiye iş bankası kültür yayınları - ekim 2016.
  + ismail ceran - vâdilmehâzin savaşı (4 ağustos 1578) - belleten - cilt:60 - sayı: 228 - ağustos 1996.
  + ismail hakkı uzunçarşılı - osmanlı tarihi - cilt: 3 - türk tarih kurumu yayınları - 6. baskı
  + mustafa cezar - mufassal osmanlı tarihi - cilt: 3 - tan matbaası - 1959.
• üç kral savaşı olarak da bilinen muharebe. dikkat çekmek istediğim nokta konunun vikipedi ingilizce sayfasında osmanlının gözden uzak tutulması . zannımca iki ülkenin (portekiz-fas) tarihindeki dönüm noktalarından birisi olması sebebiyle faslılar bu savaşa duygusal yaklaşıyor. fakat objektif yaklaşabilen bir insan osmanlının ana unsur olduğunu görebilir. fas kuvvetlerini, sayıca dezavantajlı konumda olmasına rağmen defalarca yenmişti osmanlı. bu osmanlının gücünden değil. fas ordusunun disiplinsizliğindendi. bu açıdan eğer osmanlının yardımı olmasaydı kral sebastiao'nun fas'ı ele geçirmesi işten bile değildi.