• (bkz: kuantum renk dinamigi)
  • doğadaki bilinen dört kuvvetten (yerçekimi, elektromanyetizma, zayıf ve güçlü nükleer kuvvet) en güçlüsü olan güçlü nükleer kuvveti, yani hadronların yapıtaşları olan quark ve gluonların etkileşimlerini inceleyen, standart modelin grandi direği olan teori.. öyle ki bu teorinin (fizikçilerin arasında iken spesifik olarak 'non-abelian yang-mills teorisi'nin demeyi tercih edebilirsiniz) 'asimptotik özgürlük'e sahip olduğunu gösterdikleri için 3 amerikalı 2004 nobel fizik ödülünü gecikmeli de olsa almıştır. şöyle ki, tıpkı proton ve elektronların yükleri olması gibi, (proton ve nötronların içinde ikamet eden) quarkların da renkleri var (gerçek renkler değil tabi, tamamen kavrayış kolaylığı sağlamak amacıyla uydurulmuş, daha ziyade fizikçilerin sempatik isimlendirme kurallarının bir sonucu olarak düşünülmesi gereken kavramlar bunlar.. quark'ın hikayesini duymuş muydunuz? badaklıklarını bastırma çabası olduğundan şüpheleniyorum bu eğilimin). sorun şu ki, elektronları atomlardan cart curt ayırabiliyoruz canımız istediğinde ve enerjilerimiz el verdiğinde, fakat quarkları atomun içinden ayıramıyoruz. neden? çünkü qcd asimptotik özgürlüğe sahip. yani güçlü nükleer kuvvet, yüksek enerjilerde (kısa mesafelerde) zayıflayıp düşük enerjilerde (uzun mesafelerde) kuvvetleniyor. diğer bir deyişle quark'lar asimptotik olarak özgürleşiyor (özgürleşmekten kasıt etkileşim kurmamak). e bu doğruysa, sen parçacık hızlandırıcıların o daracık havasız ortamında birbirleriyle ne kadar hızlı çarpıştırırsan çarpıştır haliyle doğası gereği ayrılmıyor birbirinden quarklar.. bu gözlemi formüle edip teori haline soktukları için de gross, politzer ve wilczek nobel'i kapıyor (ara işlemler pek çetrefilli, bu devirde nobel aslanın ağzında tabi)..
  • (bkz: asimtotik özgürlük)
  • fantastik bir bilim dalı, yazın boşa çıkınca öğrenmeye çalışacağım.
hesabın var mı? giriş yap