porfirio diaz

• meksika devrimi 20. yuzyilin buyuk sistem-karsiti devrimlerinin ilkiydi. devrimin baslangici olarak, genellikle, francisco madero’nun 1910’da porfirio diaz’a karsi ayaklanmasi kabul edilir. 1877 yılında hükümeti devirip yönetimi eline geçirdi. 1884 yılında özel bir yasa çıkartıp aralıksız olarak 1911'e dek yönetimin başında kaldı. yönetimi sırasında en çok önem verdiği konu ülkenin ekonomik gelişimini sağlamaktı. ancak bunu yaparken meksika'nın toplumsal ihtiyaçlarını ihmal etti ve bu da halk arasında büyük bir huzursuzluğa neden oldu. halkın kendi içinde teşkil ettiği ordular hükümet kuvvetlerine başkaldırdı. federal ordu'ya karşı yaptıkları savaşlar sonucunda diaz'ı 1911'de yönetimi bırakıp avrupa'ya kaçmaya mecbur bıraktılar. eski başkan 1915'te paris'te sürgünde öldü.
• meksikanın gelişmesi muasır medeniyetler seviyesine ulaşması için gayret etmiş bir ademdir.
  döneminde hükümet altyapı oluşturulmuş petrol endüstrisi kurulmuş, demir yolları döşenmiştir. demiryollarının döşenmesi arsaların değer kazanmasına sebeb olmuş bu da yabancı yatırımcıları meksikaya çekmiştir. bu yüzden fakirlerin elinden topraklarını almak için yerli sermaye ile yabancı sermaye arasında yarış olmuş neticesinde bir çok meksikalı g.t gibi ortada kalmıştır.
  bir düşünceye göre milli sermayeyi korumak adına kapitalist düzene ters olsa bile toprak ağaları, hacendadolara göz yummak zorunda kalmıştır . böylece topraklar ülkenin belli başlı 300 ailesi arasında paylaşılmıştır. bu durum halkın pancho villa tarzında tepkisine yol açmıştır.
  
  devamı: francisco madero
• kendisine atfedilen "¡pobre méxico! ¡tan lejos de dios y tan cerca de los estados unidos!"* sozu onemini her daim korumaktadir.
  
  * zavalli meksika tanriya cok uzak amerikaya cok yakin
• 1876 - 1911 yılları arasında meksika devlet başkanı daha doğrusu diktatörüydü. kendisinin yönetimde bulunduğu dönemde latin kökenliler chiapas'ta büyük bir servet edinmiştir ve ülke, uluslararası ticarete açılmıştır. (burada kullanılan 'uluslarası ticarete açılması'ndan kasıt dönemin sömüren güçleri için yeni bir pazar halini almış olması ve ulusal sanayinin zarar göreceği bir biçimde yabancı yatırımcılara ayrıcalıklar tanınmasıdır.)
  tabi dönemin en büyük yatırım alanlarından birisi de yoksul halkın elindeki toprakların, yerli ve yabancı yatırımcı rekabetinin olduğu bir ortamda ellerinden alınmasıdır.
  öyle ki, porfirio diaz, yatırımcıları ve dolayısıyla toprak sahiplerini (toprak ağalarını) desteklediğinden dolayı çok işçili feodal düzendeki büyük topraklar portofiristo tipi toprak düzeni (portofiristo type landed) olarak isimlendirilmiştir.
  
  --- alıntı ---
  
  porfirio díaz (15 eylül 1830 - 2 temmuz 1915), meksikalı asker ve devlet başkanı (1877-1880, 1884-1911). güçlü bir merkezi yönetim kurarak ülkeyi 30 yılı aşkın bir süre diktatörlükle yönetti.
  
  iber-yerli melezi (mestizo) olan díaz orta halli bir aileden geliyordu. on beş yaşında rahiplik eğitimi görmeye başladı, ama abd ile meksika arasında savaş (1846-1848) patlak verince, öğrenimini yarıda bırakarak orduya katıldı. 1849'da, geleceğin devlet başkanı benito juárez'in özendirmesiyle hukuk öğrenimine başladı.daha sonra askeri başarılarıyla kendini gösterdi. liberallerle, onların önerdiği reformlara karşı olan muhafazakarlar arasındaki reform savaşı'na (1857-1860) ve avusturya arşidükü maximilian'ın meksika imparatoru ilan edilmesi üzerine fransızlara karşı başlatılan direniş hareketine katıldı.
  
  barışın ardından ordudan ayrılarak oaxaca'ya dönen díaz bir süre sonra benito juárez yönetiminden hoşnutsuzluk duymaya başladı. 1871'de juárez'in yeniden devlet başkanı seçilmesine karşı çıkarak, protesto hareketleri başlattıysa da hiçbir sonuca ulaşamadı. juárez'in ertesi yıl ölümü üzerine devlet başkanı olan sebastían lerdo de tejada'ya karşı da muhalefetini sürdüren díaz, 1876'da bir ayaklanmaya önderlik etti. ayaklanma başarısızlığa uğrayınca amerika birleşik devletleri'ne kaçtı, ama altı ay sonra meksika'ya geri döndü. kasım 1876'da hükümet kuvvetlerini tecoac çarpışması'nda yenip, lerdo de tejada'yı devirdikten sonra mayıs 1877'de devlet başkanı seçildi.
  
  başkanlığı
  başkanlığının ilk dört yılında iktidarını pekiştirmeye yönelik çeşitli düzenlemeler yaptı.halkın refah düzeyinde ise belirgin bir yükselme olmadı; yönetime karşı ayaklanmalar bastırıldı. díaz, daha önce lerdo'nun iki dönem üst üste devlet başkanlığı yapmasına karşı çıkmış olduğundan seçimlere katılmadı; ama ardılı kendisi seçti.yerine geçen general manuel gonzáles'in yönetiminden hoşnut kalmayınca, 1884'te yeniden adaylığını koydu ve devlet başkanı seçildi.
  
  izleyen 26 yıl boyunca askeri ruhlu, otoriter bir yönetim kurdu.yerel ve bölgesel önderliği ortadan kaldırarak devlet memurlarının çoğunu doğrudan kendisine bağladı. yasama meclisi'ne kendi dostlarının girmesini sağladı; mahkemeler üzerinde de sıkı bir denetim kurdu.
  
  díaz, farklı grupların çıkarlarını kollayarak ve bir çıkar grubunu ötekine karşı kullanarak iktidarını güvence altına aldı.melezlere politik görevler vererek onların desteğini kazandı. ayrıcalıklı kreoller (sömürgelerde doğmuş ikinci kuşak ispanyollar) hükümetin hacienda'larına (büyük malikane) el koymaması ve yönetim görevlerine getirilmeleri karşılığında díaz'la işbirliği yaptılar. bir ölçüde özgürlük tanınan katolikler de díaz'ın izlediği politikaya karışmadılar. nüfusun üçte birini oluşturan yerliler ise tümüyle ihmal edildi.
  
  iktidara geldiğinde ülkenin fonlarının borçları ödemeye yetmeyecek durumda olduğunu gören díaz, bu sorunun üstesinden gelebilmek için yabancı yatırımları özendirdi.ama, yabancı yatırımlara tanınanan büyük ayrıcalıklar hem ulusal sanayinin, hem de meksikalı işçilerin zarar görmesine yol açtı. díaz'ın yabancı sermayeye yönelmesinde danışmanları matías romero ve josé y. limantour (1893'ten sonra) etkili oldu; ülkede yollar, köprüler yapıldı, madenler açıldı, sulama projeleri geliştirildi. ama bu gelişmelerden halk yararlanmıyor, karın büyük bölümüya yurtdışına gidiyor ya da bir avuç varlıklı meksikalının elinde toplanıyordu. 1910'a gelindiğinde, hükümet gelirleri azaldığından borçlanma yoluna gidilmiş ve ekonomi bir çıkmaza girmişti. ücretlerin düşmesi sık sık grevlere yol açıyor, aşırı yoksullaşan tarım işçileri borçlarını ödeyinceye kadar çiftlik sahiplerinin yanında köle olarak çalışmak zorunda kalıyordu.
  
  devrilişi ve sürgün
  17 şubat 1908'de díaz, pearson's magazine dergisinden bir gazeteci ile yaptığı söyleşide emekliye ayrılacağını açıkladı.muhalefet ve yönetim yanlısı gruplar uygun bir devlet başkanı adayı bulmak için hemen çekişmeye başladılar. adaylar belirlenmek üzereyken díaz emekli olmayacağını, ama aristokrat olmakla birlikte demokrat eğilimli bir reformcu olan francesco madero'nun seçimlere katılmasına izin vereceğini açıkladı. madero seçimleri kazanamadı, ama askeri bir ayaklanma başlatarak hükümeti devirdi. díaz, 25 mayıs 1911'de devlet başkanlığından ayrıldı ve sürgüne gönderildi. 1915 yılında paris'te öldü.
  
  --- alıntı ---
• 1877 ila 1911 arası meksika'yı demir yumrukla yönetmiş mestizo diktatör. demokrasi aşığı francisco madero'nun güçlü muhalefeti sonunda 34 yıllık iktidarını bırakıp, sürgüne gitmeyi kabul etmiştir. emiliano zapata, pancho villa gibi devrimci gerillalar ilkin diaz'a karşı savaşarak rüştlerini ispat etmişlerdir.
  
  sürgüne giderken, isabetli bir öngörü mü, buruk bir temenni mi bilinmez, "halk hareketi bir kaplandır. madero kaplanı kafesinden çıkardı. bakalım tekrar kafesine sokabilecek mi?" lafını etmiş; tam da tahayyül ettiği gibi madero iki yıl sonra general victoriano huerta tarafından devrilip, kurşuna dizilmiştir.
• politik kariyerine, ironik bir şekilde, dönemin meksika başkanının tekrar seçime girmesini protesto ederek başlayıp, daha sonrasında üst üste “demokratik” seçimlerle neredeyse 30 yıl başkanlık yapmış diktatör. dostlarına da düşmanlarına da pan o polo^* seçimini sunmuş ve etrafında kendine bağlı bir al gülüm ver gülüm ağı kurmuştur. bu ağ kendisi ile birlikte yükselmiş ve bünyesindekiler hiç değişmeden devam etmiştir. don diaz’ın kendisi gibi yaşlılardan oluşan ve kendi yandaşı gençlerin bile önünü kapayan bu ekibi kendi sonunu hazırlamıştır. bu ekibin telnokrat yönetimsel kanadına da científicos denmektedir.