polykrates

• samos'da (i.ö. 532-521) yılları arasında yönetimi zorla ele geçirerek hüküm sürmeye başlayan tiran. polykrates edebiyat ve kültürü desteklemiş, bir kütüphane kurmuş, lirik şair anakreon'u sarayına almış, samos'da büyük bir imar faaliyeti gerçekleştirmiştir. samos polykrates zamanında ion devletleri arasında yükselmiş ve öncü bir konuma geçmiştir.
  
  polykrates'in bu başarıları mısır firavunu amasis'in dikkatini çekmiş, talih polykrates'in yüzüne gitgide daha çok gülmeye başlayınca bir mektup yazarak samos'a göndermiştir. amasis şöyle der: " bir dostun başarılarını öğrenmek tatlı bir şeydir. ama senin bu büyük mutluluğun hoşuma gitmiyor, zira tanrıları tanırım ve ne kadar kıskanç olduklarını bilirim. kendim için ve sevdiklerim için aralıksız bir mutluluktansa, bir başarılar ve başarısızlıklar karışımını yeğ tutarım ve insan ömrünün böyle nöbetleşe bir talihle sona ermesini dilerim; çünkü girdiği her işten başarıyla çıkan bir kimsenin talihi zamanla ters döner, sonu fena gelir; bunun başka türlüsünü duymadım. onun için sen de bana inanırsan eğer, başarılarının karşısında şöyle yap: senin için en yüksek değerde olan ve kaybetmekten en çok üzüleceğin şey nedir, bunu seç ve uzaklara at, o kadar uzağa ki, bir daha kimsenin gözüne gözükmesin. ondan sonra talih dönmediği ve sana yar olduğu sürece hep bu dediğim şeyi yap, kendini kurtar."
  
  polykrates amasis'e hak verip, hazinesini karıştırmaya başlar ve neyi kaybederse daha çok üzüleceğini araştırır; aklı parmağından hiç çıkarmadığı altın çerçeve içindeki zümrüt mühür-yüzüğe takılır. bunu gözden çıkarmaya karar verir, gemisiyle denize açılarak, gemide bulunanların gözü önünde yüzüğü denize atar. sonra sarayına dönerek üzüntünün tadını çıkarmaya koyulur.
  
  bu olay üzerinden 4-5 gün geçtikten sonra bir balıkçı çok güzel ve büyük bir balık tutar. bunu polykrates'e sunmaya karar verir. aşçılar balığı kesip ayıkladıklarında, balığın karnından polykrates'in yüzüğü çıkar. sevinip hemen yüzüğü polykrates'e götürürler ve yüzüğü nasıl bulduklarını anlatırlar.
  
  polykrates bu işte tanrıların parmağının olduğunu anlar ve amasis'e bir mektup yazarak olan biteni anlatır. amasis polykrates'in mektubunu okuduktan sonra; bir insanı kaderin pençesinden kurtarmanın kimsenin harcı olmadığını anlar...
  
  (bkz: polycrates kompleksi)
• herodotos'un historiai'de^* anlattığı ballı pasajlardan biridir. müntekim ökmen çevirisinde, 2014 baskısında 232 ve 233. sayfalarda anlatılır. sonunda amasis dostluk uğruna kendi başının da belaya girmesini istemeyip polykrates'le olan dostluk anlaşmasını bozar. işin içinde kıskançlık, yükselen bağlaşık/dosttan korku, kader, zekat, özveri, yaşamı ve geleceği yorumlama çabası, bir dolu tema var. bir shakespeare oyunu veya kısa bir senaryo taslağı gibi. görünür referansla işleyen kim oldu merak ediyorum.
  
  kendisine ait bir başka özlü söz: "bir dosttan hiçbir şey almamaktansa, alıp sonra geri vermek gibi bir incelik o dostun daha çok hoşuna gider." bu sözü de onu friedrich nietzsche'nin uzak öncüllerinden biri yapar. ne de olsa tiran, güç istemiyle ilgili konuşmuş. antik çağda yunanistan tarafının ünlü tiranı peisistratos.
  
  polykrates'i herodot'a göre kambyses/kambiz'in sardes satrabı oroites al ile sardes'e çağırıp kazığa vurdurarak öldürmüştür. "kambiz beni öldürtecek, paramı birazını bana bırakarak kaçır, ege denizi egemenliğini bununla kolayca kurarsın." diyerek çağırmış. polykrates'in kızı düşünde babasının havalara çıkarılmış olduğunu görüp işkillenmiş vazgeçirmeye çabalamıştı. polykrates kızına öfkelenip sağ dönerse onu yıllar yılı kız bekleteceği tehdidini savurmuş. çok uzun süren talihli bir çağdan sonra mısırlı amasis'in önceden haber verdiği büyük aksilik, keskin ve ölümcül viraj.
• samos’un tiranı.
  persler ve mısırlılarla zaman zaman ittifak kurmuş zaman zaman düşmanlık yapmıştır. en sonunda anadolu’da perslerce çarmıha gerilerek öldürülmüştür.
  donanmasını daha çok korsanlık için kullanacak kadar saldırgan bir yönetici olsa da sanatçıların da koruyuculuğunu yapmıştır.
  yine de pythagoras (pisagor) onun yönetiminden hoşnut olmadığından samos u terketmiştir.
• "efsaneye göre samos tiranı polykrates'in çok başarılı olduğunu düşünen dostları ona en kıymet verdiği şeyi tannlara adak adamasını tavsiye eder. o da en sevdiği yüzüğünü adak niyetine denize atar. ancak yüzük bir balık tarafından yutulur ve bir balıkçı yüzüğü polykrates'e geri getirir. bunun üzerine polykrates kaderden kaçış olmadığını anlar. efsane psikolojide cezalandırılma arzusunu ifade eden bir komplekse adını vermiştir"