pfas

• pfas yani poly- and perfluorinated alkyl substances. bu maddenin birçok türevleri de var:
  (bkz: pfca)
  (bkz: pfsa)
  (bkz: pfoa)
  (bkz: pfos)
  (bkz: c8 ( genx))
  
  1950'lerde birçok endüstride kullanılmaya başlanan bir kirletici madde. o zamanlar etkileri bu kadar bilinmemekle birlikte belirli belli bir zamana kadar da endüstriler bu bilgiyi saklamışlardır. dark waters filmi bu noktada sizlere ışık tutacaktır. dev şirketlerin para uğruna insanlığı nasıl zehirlediğini göreceksiniz.
  
  pfas'a dönecek olursak, insan yapımı bir maddedir. doğada kendiliğinden oluşmaz.
  bildiğiniz üzere organik maddeler (uzun ya da kısa) carbon zincirlerinden meydana gelir. carbon atomlarına çoğunlukla hidrojen atomları tutunur. maddenin içeriğine göre oksijen, nitrojen, fosfor vb atomlar bu zincir üzerinde sıralanır. bağlanma şekillerine, bağ sayılarına, pozisyonlarına kadar bile çeşitli maddelere dönüşürler.
  bu noktada, bilim insanları daha dayanıklı maddeler üretebilmek için carbon-hidrojen (c-h) zayıf bağlarının yerine carbon-flor (c-f) bağlarını koymuşlardır. tabii ki etkilerinin nasıl olacağını bilmeden. c-c bağlarının kopması vs nedeniyle yukarıda saydığım çeşitlilikte pfas varyasyonları bulunmaktadır.
  
  şimdi c-f bağı üzerine konuşalım. flor'un yüksek bir elektronegatif özelliği vardır. carbon ile olan bağı çok güçlüdür. bu nedenle, bu maddenin doğada yok olması imkansızdır. çok stabildir. örneğin, yangın söndürücülerde pfas kullanılmaktadır. (çok stabil olduğu için yüksek ateşte bile molekül formu değişmiyor ve ateşi söndürüyor.)
  ek olarak, teflon tavalarda, gıda ambalajlarında, şampuanlarda, boyalarda, böcek ilaçlarında (dolayısıyla sebze ve meyvelerde) kullanılmaktadır. hala.
  önerim evde teflon ne varsa atın demir döküm ya da paslanmaz çelik kullanın. granit, seramik vs de olur ama onlarda da kadmiyum falan var.
  
  dediğim gibi bu çok stabil bir madde, doğada yok olmadığı gibi insan vücudundan da atılamıyor ve vücudumuzda birikmeye başlıyor. anne sütünde bile bu maddenin tespit edildiğine dair çalışmalar mevcut (tendenguwa et al., 2018). denilene göre dünyadaki canlıların %99'unun kanında pfas var. 1950'de başlayan ve hala kontrol altına alınamayan bir kirleticinin geldiği boyuta bakar mısınız!
  
  şu an dünyanın pek çok yerinde içme suyunda bile tespit edilmiştir. ülkemizde de kesinlikle vardır. umuyorum 2025 yılına kadar çevre bakanlığı bu maddeyi denetlemeye başlar ancak takip ettiğim kadarı ile ülkemizde bu konuyla ilgili bir çalışma yok (elimden geldiğince literatür takibi yapan birisiyim, görmedim).
  
  edit: çevre bakanlığı desteği ile 2015 yılında bir çalışma var genel durumu bir anlamak için. ancak, tatmin edici düzeyde değil. saha çalışması yapılmamış. potansiyel endüstrilere göre pfoa tahmini yapılmış.
  
  bu maddenin arıtımı ile ilgili dünya çapında çokça çalışma mevcut (hot topic) ancak etkili ve uygulanabilir bir arıtma henüz tespit edilememiştir. aktif karbon adsorpsiyonu şu an için en uygun (maliyet ve basitlik açısından) yöntem ancak arıttıktan sonra aktif carbonun saklanması, depolanması ya da rejenerasyonu problemli.
  
  yaklaşık 12 madde türevi var ve bunların ölçümleri de her laboratuvarda yapılamıyor. lcmsms (liquid chromatography–mass spectrometry) gerekli.
  
  bu kadar bilim yeter^*
• insanın fabrika ayarlarının ciddi anlamda içine eden, çözünemeyen ve doğada kalıcı olan kimyasalların genel adı. kum tanesinden bile küçük, aşıların etkilerini bile azaltıyormuş...
  
  https://youtu.be/5uq3fnteyaw
• sperm kalitesini düşüren madde.
• evrimsel olarak bir canlıda sperm kalitesinin düşmesi, bağışıklık sisteminin ''hoçça ğalın gidiyom ben'' demesidir, birde böyle alengirli kimyasalların vücuda girmesi demek, öyle hemen ölmek yok biraz da sürün demenin sentetikler jargonunda karşılığı sayılabilir.
• (bkz: forever chemicals)
• (bkz: perflorlu ve poliflorlu alkil maddeler)
  
  amerika için de epa pfas standartları getirildi.
  
  sayı olarak 15 bin den fazla pfas bulunurken, sadece 6 ana pfas kaynağı için limit getirilmiş. avrupa birliği içerisinde de benzer bir çaba var.