öncelik etkisi ^*

• herhangi bir serbest hatırlamada ön sıralarda öğrenilenlerin daha iyi hatırlanması.
• bir şey hakkında edindiğimiz ilk bilgi ve yargıların sonraki süreçte daha iyi hatırlanması ve bu ilk yargıların sonraki yargıları baskılamasıdır. örneğin bir arkadaşınızı çok yardımsever buluyorsunuz diyelim. sonra birgün gördünüz ki yardımsever değil tam tersi bencil. uzun süre onun bencil olduğuna inanamazsınız. ilk yargınız ikincisini baskılamaya devam eder.
• tersi için (bkz: geriye ket vurma)
• bir ogrenme dizisinin ogrenilmesinden veya belirli ogrenme surecinden sonra bunlarin serbest olarak hatirlanmasi istendiginde ogrenilen dizinin basindakiler daha iyi hatirlaniyorsa bu oncelik etkisidir. ingilizcesi primacy effect.
  
  lise 4'un matematik dersine donem basina ozel tanimli fonksiyonlarla baslanmis olsun, yilin son konusu da integral olsun. ozel tanimli fonksiyonlarin, integrale gore daha iyi hatirlanmasidir.
  
  ornegin, ataturk’un genclige hitabesi’ni ogrenmis bir kisi, belli bir sure sonra serbest olarak hitabe’yi tekrar hatırlamasi istendiginde ilk bir kac cumlesini hatirlamasi, geriye kalan kismi tam hatirlayamamasidir.
  
  ayrica
  (bkz: sonralik etkisi)
  (bkz: hatırlama etkileri)
• ket vurma kavraminda unutma on plandayken, oncelik etkisinde daha iyi hatirlama on plandadir.
• beynin öğrenme sürecinde ilk bilgileri kademe olarak o öğrenme sürecinde öğrenilen diğer bilgilerden üste tutması. beyin evrim sürecinde yontula yontula prensibi "en az enerjiyle, en fazla iş kabiliyeti" halini almıştır. evrimin beyni bu şekilde devinim etmesi durumunu koz olarak kullanabiliriz.
  
  bir deney bu konuyu çok iyi özetlemektedir. bir iş görüşmesine tek yumurta ikizleri iş başvurusu yapıyorlar. (tek yumurta ikizlerinin seçilme nedeni, fenotiplerinin ve davranışlarının neredeyse aynı olması.) başvuruda biri, kendi özelliklerini sıralarken "dürüst, zeki, yaratıcı; obsesif, kuralcı, üşengeç"i kullanırken, diğeri sırayı tersten söyleyerek "obsesif, kuralcı, üşengeç; dürüst, zeki, yaratıcı"yı kullanıyor. başvuru sonrası patrona "hangisini işe alırdınız?" diye sorduklarında tahmininizde yanılmadığınız gibi "dürüst, zeki, yaratıcı; obsesif, kuralcı, üşengeç"i kullananı seçiyor.
  
  beyin ilk dinlediklerini dikkate alıp, sonraki dinlediklerini önceki dinledikleri kadar dikkate almıyor. bir nevi ön yargıda bulunuyor diyebiliriz.
• "bir kişi hakkında izlenim oluştururken o kişi ile ilgili edindiğimiz ilk bilgilerin daha sonra edindiğimiz bilgilerden daha etkili olmasına öncelik etkisi denir. bu etki, jones ve arkadaşları (1968) tarafından etkileyici bir biçimde gözler önüne serilmiştir. yaptıkları deneyde, denekler, bir zekâ testini cevaplayan bir kişiyi gözlemlemiştir. araştırmacının asistanı olan bu kişi her cevap verişinde verdiği cevabın doğra olup olmadığı deneklere bildirilmiştir. bu asistan, 15 soruyu doğra, diğer 15 soruyu ise yanlış cevaplamıştır. ancak bir durumda, önce doğra cevaplar sonra yanlış cevaplar verirken, diğer durumda önce yanlış cevaplar, sonra doğra cevaplar vermiştir. testin sonunda deneklerden, bu kişinin bir başka testte nasıl bir başarı göstereceğini tahmin etmeleri ve zekâsını değerlendirmeleri istenmiştir. asistan her iki durumda da 15 tane doğra, 15 tane yanlış cevap verdiği halde, testin başında doğra cevaplar verdiği durumda, testin başında yanlış cevaplar verdiği durama oranla, denekler onu daha zeki olarak değerlendirmiş ve bir sonraki testte daha başarılı olacağını tahmin etmiştir.
  izlenimlerimizi oluştururken, başta edindiğimiz bilgiler, daha sonra edindiğimiz bilgilere göre neden daha etkili olur? bu konuda yapılan bir açıklama, başta öğrendiğimiz bilgilerin bir bilişsel şema oluşturdukları ve daha sonra gelen bilgilerin bu şema çerçevesinde değerlendirildiği yönündedir (asch, 1946)." (bkz: dünden bugüne insan ve insanlar)
• ileriye ket vurma ile karıştırılan, oysa ondan farklı olan bir kavramdır.
  
  öncelik etkisi öğrenilen ilk bilgilerin daha iyi hatırlanması durumudur.
  
  ileriye ket vurma ilk bilgilerin yeni bilgileri unutturması durumudur.
• ingilizce'de “primacy” olarak geçen bu prensip, bir eylem gerçekleşirken başlangıç, orta ve son olmak üzere üç zaman dilimi ile meydana gelecektir der. öncelik etkisi'ne göre, eğer yapılacak işin zamanlaması “başlangıç” adımındayken gerçekleştirilir ise yapılan işin etkisi hem çok daha kuvvetli hem de çok daha köklü olacaktır. ek olarak, akılda kalma süresi dahi uzayacaktır. edit: imla düzeni yapıldı.
  
  bunun tam tersi ise (bkz: recency effect)'dir.