mutasım

• harun reşit'in iki oğlundan birisidir. memun'un kardeşi.
• annesi türk olduğu iddia edilen halifedir. islam dünyasında köle ordularını ilk kuran halifedir. ordusunu türk kölelerden oluşturmuştur.
• harun reşit'in kendisinden sonra halife olan üç oğlundan biridir. halife emin, el memun'dan önce halife olmasına rağmen onunla girdiği iç savaşta yenilerek öldürülmüştür. el memun döneminden sonraki mutasım devri ise devlet içindeki türk siyasi gücünün zirveye ulaştığı dönemdir. mutasım devletin hizmetinde bulunan çok sayıda türk gulamı için samarra şehrini kurarak başkenti oraya taşımıştır. en önemli komutanlarından afşin ile birlikte çıktığı anadolu seferinde bizans'ın o dönemki en önemli ikinci kenti olan amorium'un fethi gerçekleşmiştir. dönemin bir diğer önemli olayı ise babek isyanının yine afşin'in çabalarıyla bastırılmasıdır. şahsi kanaatim ise kendisinin ilerleyen zamanlarda devletin kontrolünü önlenemez bir şekilde ele geçirecek olan türk siyasi gücünün en önemli sebebi olduğu yönündedir.
• abisi el memun'un ölmesi üzerine hilafet makamına getirilen ve abbâsî devletini 833 - 842 yıllarında yöneten halife.
  
  mutasım döneminde arap ve acem unsurlarından sonra devlet yönetimi türkler’in eline geçmeye başladı. bu olay türk tarihi açısından da önemlidir. abbâsîler’in hizmetine giren türk askerleri, tolunoğulları ve ihşîdîler’in kuruluşunda olduğu gibi türkler’in kitleler halinde islâmiyet’e girmesinde de önemli rol oynadı.
  
  çeşitli türk bölgelerinden birlikler getirmeye devam eden ve ordunun büyük bölümünü türkler’den oluşturan mutasım, 836 yılında bağdat’ın yaklaşık 100 km kuzeyinde samarra şehrini kurdu ve oğlunu bağdat’ta vali bırakarak türk birlikleriyle beraber hilafet merkezini oraya taşıdı. bu onun türkler’e karşı duyduğu güveni açıkça göstermekteydi. böylece abbâsî tarihinde samarra devri başladı. muatasım’ın desteklediği türk kumandanları devlet yönetiminde büyük ölçüde söz sahibi oldular. bu kumandanlar arasında afşin, eşnâs et-türkî, inâk et-türkî ve boğa el-kebîr en meşhurlarıdır.
  
  bu dönemin bir diğer önemli olayı el memun döneminden beri azerbaycan'da devam eden bâbek liderliğindeki hürremiyye isyanının bastırılması oldu.
  
  mutezile’nin resmî mezhep olması ve kur’an’ın mahlûk olduğu görüşünü benimsemeyen âlimlerin sorgulanıp cezalandırılması bu dönemde de devam etmiştir.
  
  islâm ansiklopedisi
• (bkz: muhtesim)