yunan isyanı ^*

• 1821 mart ayinda eflak bogdanda baslayip mora yarimadasinda yayilmis isyan. 25 mart gunu yunanistanda bagimsizlik gunu^* olarak kutlanmaktadir. (bkz: kime gore neye gore)
• (bkz: yunan bağımsızlık savaşı)
• avrupalıların yardımı sayesinde başarılı olabilmiş bir isyandır.
• türk tarihine göre isyan, yunan tarihine göre bağımsızlık mücadelesi olarak tanımlanan olaydır. milliyetçilik akımının etkisi, rusya' nın uyguladığı balkan politikası, fener rum patrikhanesi ve rum aydınlarının isyana teşvik edici çalışmaları isyanın başlıca nedenleri arasındadır. isyanın sonunda yunanlar osmanlı imparatorluğu' na karşı bağımsızlığını kazanan ilk millet olmuştur.
• (bkz: hayrullah ibn şinasi mehmet ağa)
• osmanlı devletine karşı başlatılan bu isyanla yunanlılar bağımsızlıklarını elde etmiş ve ulus devletini kurmuşlardır.
• 1800lerin başında bölgede adam gibi bir askeri yığınak yapılamadığı için bastırılamamış isyan.
• avrupa destekli yunanlıların mora da türk soykırımına imza atmış isyanlarıdır. ondan sonra yıllarda selanikte balkanlarda anadoluda soykırımlarına devam etmişlerdir. malesef tarihimiz fetih övünmesinden ibaret olduğu için yapılan katliamlardan haberimiz yok.
• yuval noal harari'nin sapiens kitabının, ''kapitalist itikat'' kısmının ''sermaye adına'' adlı bölümünden;
  ''yatırımcıların çıkarları adına girişilen yegane savaşlar bunlardan ibaret değildi. savaşın kendisi de, tıpkı afyon gibi meta haline gelebiliyordu. 1821'de yunanlar, osmanlı imparatorluğuna karşı ayaklandılar. bu ayaklanma ingiltere'nin liberal ve romantik çevrelerinde büyük sempati topladı, hatta şair lord byron isyancılarla birlikte savaşmak için yunanistan'a gitti. öte yandan, londra'lı finansçılar burada bir fırsat da gördüler. isyanın liderlerine londra borsasında işlem görebilecek yunan isyanı senetlerini teklif ettiler. eğer bağımsızlık kazanılırsa yunanlar bu senetleri faiziyle birlikte ödemeyi kabul edecekti. bireysel yatırımcılar da kar etmek için veya yunanların davasına sempati duydukları için (ya da ikisi birden) bu senetlerden aldılar. yunan isyanı senetlerinin londra borsasındaki değeri, yunanistan'ın savaş meydanındaki başarılarına ve başarısızlıklarına göre inip çıktı. türklerin zamanla savaşta üstün geldiği ve isyancıların yenilmesi an meselesi olduğunda, hissedarlar tüm paralarını kaybetme riskiyle karşı karşıya kaldılar. onların çıkarı milli çıkar anlamına geldiğinden, ingilizler uluslararası bir filo hazırlayarak osmanlı'nın ana donanmasını 1827'de navarin'de batırdı. sonuçta, yüzyıllardır süren boyunduruktan sonra yunanistan nihayet özgürdü, ancak özgürlük ülkenin asla ödeyemeyeceği bir borç yükü karşılığında elde edilmişti. bağımsızlıktan sonra yunan ekonomisi, on yıllar boyunca ingiliz finansörlere bağlı kaldı.
  sermaye ile siyasetin iç içe geçmesinin kredi piyasası üzerindeki etkileri çok daha derin oldu. bir ekonomideki kredi miktarı sadece yeni bir petrol yatağının keşfi veya yeni bir makinenin icadı gibi tamamen ekonomik etkenler değil, aynı zamanda rejim değişikliği ve daha aktif dış politika gibi siyasi etkenler tarafından da belirlenir. ingiliz kapitalistler navarin savaşı'ndan sonra paralarını riskli denizaşırı olaylara yatırmaya daha istekliydiler, yabancı bir borçlunun geri ödemeyi yapmaması durumunda majestelerin ordusunun paralarını geri alabileceğini görmüşlerdi.''
  (bkz: copy paste değil alın teri)
• biraz daha detaylı bakıldığında isyan neden çıkar, ne zaman başarılı olur sorularına çok net cevap veren hareket. hep bizim kitaplarda anlatılıyor, "ruslar gaz verdi", "fransızların oyununa geldi yunanlılar" filan gibi. her zaman olduğu gibi bu kitaplarda suç bizde değil :)
  
  isyan niye çıktı: yunanistan (yanya) ayanıtepedelenli ali paşa, 1785'ten başlayarak o kadar yunan'a zulm etmiş, demir yumrukla yönetmiş ki, hüküm sürdüğü 35 senelik iktidarı sona erdiğinde, yunanistan'da milliyetcilik ruhu ve isyan zemini hazır hale gelmiştir. tepedelenli ali paşa sadece bir kişi değildir, ayrıca arnavutluğun da ayanıdır, ve yunanlıların idarecisi olarak tepedelenli yönetiminde arnavutlar bu zulmü yapmışlardır. enteresan, sancak ve bosna'da sırpların başına boşnaklar getirildiğinde de benzer sonuç olmuştu.
  
  isyan niye başarılı oldu: merkezi osmanlı idaresi o kadar zayıflamıştır ki tepedelenli ali paşa ve arnavutlar ortadan kalkınca bölgede büyük bir güç boşluğu oluşmuştur, gerekli yurtdışı desteği de sağlanınca yunanlılar kolayca büyük bir alanı ele geçirmişlerdir, ancak mısır'dan kavalalı gelinceye dek hiç bir zorlukla karşılaşmamışlardır. kavalalı da zaten bölgesel güçtür, büyük ihtimal gene selanik tarafındaki teşkilatı sayesinde bastırmıştır.
  
  osmanlı tarihinde neden sonuç ilişkilisi içindeki çok temiz örneklerdendir.