*

  • sözde ermeni soykırımı dediğimiz şey esnasında babasını kaybetmiştir, annesi ise o dönemde ermeni nüfusunu etkilemiş bir kıtlık yüzünden ölmüştür. fransa'ya geldikten sonra doğramacılık öğrenir ve ek işler de yapar. iki tane edebi dergi çıkarır, biri tchank (emek) diğeri ise machagouyt (kültür). bir takım politik aktivitelere girişir ardından, 1934'te komunist partiye ve ermenilerin yoğunlukta olduğu moi'ye ` : main d'oeuvre immigré` katılır.
    1943'te 22 erkek ve bir kadından oluşan, moi bazlı bir branşın askeri yönetimi manouchian'ın yetkisindedir. 1942 sonunda bu ekip paris'te almanlara karşı gerillavari faaliyetlere girişirler. ortalama olarak iki günde bir silahlı bir eylem gerçekleştirirler. bunların içinde sabotaj, bombalama, cinayet ve trenleri rayından çıkarma gibi eylemler vardır. en büyük işleri de, 28 eylül 1943'te julius ritter'ı temizlemektir ( fransa'dan sorumlu s.s imiş kendisi)
    16 kasım 1943'te yakalanırlar. l'affiche rouge bu esnada, esasen alman politikasının bir ürünü olarak çıkar. amaç yabancıları düşman gibi göstermek ve fransızlara yabancıların onların ülkelerini tehlikeye attıklarını benimsetmektir. eğer sabotaj, cinayet,bombalamalar oluyorsa hepsi bu pis yabacılar yüzünden dedirtebilmektir.
    bu fikir ise aslen cart kaba kağıttır.
    afiş üzerinde sözkonusu branşın en aktif elemanlarından 10 kişi resmedilmiştir. istekleri özgürlük iken şiddet gibi lanse edilmiştir. afiş üzerindeki tüm elemanların yabancı asıllı olması da bir tesadüf değildir (gerçi elemanların tümü içerisinde yalnızca 3 fransız vardır zira moi bazlı bir ekiptir bunlar). afiş o dönemin alman zihniyetini yansıtır : her üyenin resminin altında, dahil olduğu ırk belirtilmektedir -italyan yahudi,ermeni,polonyalı yahudi vs. gibi-
    yani vichy yönetimi ve almanlar bu résistance dediğimiz aslen özgürlükçü akımı, fransızlara karşı yabancı uyrukluların gerçekleştirdiği bir komplo gibi göstermişlerdir. manouchian ise mont-valérien'de , 19 şubat 1944'te 21 yoldaşıyla idam edilmiştir. karısına aynı gün bu tarihin en iç acıtan mektuplarından birini yazmıştır.

    louis aragon ise 1956'da bu mektuptan da ilham alarak manouchian ve résistance ekibi için bir şiir yazmıştır.

    michel manouchian olarak da bilinir. bizim buralardaki manukyan ile sadece fonetik benzerliği olan bir isme sahip kimsedir.

    daha detaylı bilgi için : http://www.netarmenie.com/…ossiers/missak/index.php
  • fransiz direniscisinin isminin dogru yazilisi sudur: missak manouchian. ismi hiç bir zaman "misak manusyan" seklinde yazilmadi. 1925'de 19 yasinda fransa'ya göç ettigi zaman türkiye'de arap harfleri kullaniliyordu. fransa'ya geldiginde ermeni alfabesi ile yazilan ismi manouchian olarak fransizcaya aktarildi. missak büyüdü, fransizcayi ögrenmek bir yana edebiyata merak sardi. cikarilmasina katkida bulundugu tchank (gayret) et machagouyt (kültür), ermeni siirlerini fransizcaya, baudelaire'i voltaire'i ermeniceye çevirdi.

    naziler tarafindan ölüme mahkum edildiginde, idam edilmeden önce karisina yazdigi mektupu ( http://www.ldh-toulon.net/spip.php?article2051 ) "manouchian michel" diye imzaladi. asil meslegi citroën fabrikalarinda metal isciligi olan birisinin fransizcaya ne kadar hâkim oldugunu ve ismini "manouchian" olarak yazarken ne yaptigini bildiginden emin olmak için bu mektubu okumak yeter.
  • (bkz: l'affiche rouge)
  • engin ardic cok dokunakli bir yazi kaleme almis bu degerli insan icin.

    http://www.sabah.com.tr/…010/02/08/adiyamanli_misak
  • "aragon'un 23'ler için yazdığı şiiri"

    http://www2.bianet.org/…un-23ler-icin-yazdigi-siiri
  • kizil afiş

    kaynak : wikipédia, l'encyclopédie libre [wikipedia’nın fransızcası]

    kızıl afiş fransa’da paris bölgesi «gönüllü ve partizanlar birliği– göçmen işgücü»nün 23 mensubunun ölüme mahkum edilmeleri ve bunlardan 22’sinin 21 şubat 1944 günü kurşuna dizilmleri ile ilgili olarak fransa’da duvarlara yapıştırılmış olan bir propaganda afişidir.
    afişin içeriği
    afişte şunlar görülmektedir:
    • bir slogan: “kurtarıcılar mı? kurtuluş! caniler ordusu tarafından”
    • manuşyan grubu mensubu on direnişçinin fotoğrafları, adları ve gerçekleştirdikleri eylemler:
    o “grzywacz: polonya yahudisi, 2 suikast”
    o “elek: macar yahudisi, 8 tren raydan çıkartma”
    o “wajsbrot: polonya yahudisi, 1 suikast, 3 tren raydan çıkartma”
    o “witchitz: polonya yahudisi, 15 suikast” (aslında kendisi fransızdır)
    o “fingerweig: polonya yahudisi, 3 suikast, 5 tren raydan çıkartma”
    o “boczov: macar yahudisi, demiryolu sabotajlarının başı, 20 suikast”
    o “fontanot: italyan komünisti, 12 suikast”
    o “alfonso: kızıl ispanyol, 13 suikast”
    o “rayman: polonya yahudisi, 13 suikast”
    o “manuşyan: ermeni, çete başı, 56 suikast, 150 öldürme, 600 yaralama”

    • bu kişilerin yaptıkları iddia edilen suikast ve tahribatları gösteren altı fotoğraf.

    afişin mizanpajı bu direnişçileri teröristmiş gibi göstermek istenir bir şekilde yapılmıştır: kırmızı renk ve direnişçilerin portreleriyle bir üçgen oluşturularak saldırganlığa vurgu yapılmaktadır; söz konusu üçgenin gösterdiği alttaki altı fotoğrafla onların suçlu yanlarının altı çizilmektedir.
    fransa ulusal kütüphanesi’nde söz konusu afişin 3 ayrı boyda 3 örneği bulunmakta, bunların arasında 152 x 130 cm ve 118 x 75 cm.likleri de bulunmaktadır.

    bütün paris’te yapılan afişleme ile birlikte bir bildiri de dağıtılmıştır. bu bildiri şunları içermektedir:

    • ön yüzünde kızıl afiş’in küçültülmüş bir kopyası;
    • arka yüzünde saldırgan bir yorum: “caniler ordusu fransa’ya karşı”.
    bildiri 22 x 26 cm. boyutlarındadır.

    dağıtım

    bazı yazarlar afişin bütün fransa’da dağıtıldığını yazarlar. örneğin philippe ganier-raymond 1975’te “fransa duvarları 15 bin afişle kaplandı” diye yazmıştır. claude lévy 1979’da afişin “fransa’daki en küçük kasabaların bile duvarlarında görüldüğünü” yazmıştır. 2004 yılında ivry’de düzenlenmiş olan manuşyan sergisinin levhasında afişin “fransız şehir ve kasabalarının duvarlarına yaygın bir şekilde yapıştırıldığı” belirtilmektedir. 1944 yılı martında direniş ve yardımlaşmadan yana yahudiler birliği tarafından çıkartılmış olan bildiride de benzeri sözler, “fransa’nın bütün şehir ve köylerinin duvarlarında” afişleme yapılmış olduğu belirtilmekte, ama ek olarak 15.000’den fazla basılmış olduğu bilgisi de yer almaktadır.
    afiş paris, nantes ve lyon’da görülmüştür.

    kızıl afiş’in hikâyesi
    [resimaltı]: mahkûm edilenlerin adlarının ve kararın yer aldığı, alman arşivine ait belge.
    afişin ftp – moi (gönüllü ve partizanlar birliği– göçmen işgücü)’ne bağlı manuşyan grubu üyesi 23 kişinin davaları görüldüğü sırada yapıştırıldığı sanılmaktadır. stéphane courtois, denis peschanski ve adam rayski’ye göre afiş davanın açılmasından önce, 10 ilâ 15 şubat 1944 tarihleri arasında yapıştırılmıştır. buna karşılık michel wlassikoff ise idamlar infaz edildikten sonraki gün, 22 şubatta yapıştırıldığını söylemektedir.
    adam rayski’ye göre, kamu davası açıldığı ve sanıkların paris’teki bir büyük otelinin toplantı salonunda yargılandıkları iddiası “alman ve vichy hükümetlerinin ortaya attıkları kocaman bir propaganda yalanıdır”.

    philippe ganier-raymond ise bambaşka bir zamandizin öne sürmektedir: ona göre afişe kaynaklık eden fotoğrafların ve filmin çekimleri 21 şubat sabahı yapılmış, afiş ise “bir ay sonra”, yani “1944 nisanının ilk günleri” yayımlanmıştır. ama bu sıralamanın institut national d’audiovisuel [ulusal görsel işitsel enstitüsü]’nün “’terörist’ suikastlardan sonra yas ve bastırma çağrısı”/ “3 gmr [seyyar yedek grubu] muhafızının cenaze töreni” başlığını taşıyan sinema belgeseline vermiş olduğu 11 şubat 1944 tarihiyle de, kızıl afiş’in haberini açık bir şekilde ve daha önceki bir tarihte veren gizli yayınlarla da –lettres françaises’in [alman işgali altındaki fransa’da 1941’den itibaren çıkan direniş hareketinin edebiyat yayını] 1944 martında çıkmış olan 14. sayısı; direniş ve yardımlaşmadan yana yahudiler birliği’nin 1944 martında yayımladığı bildiri– bağdaştırılması iyice zordur. jean anouilh da 4 şubat 1944’te atelier tiyatrosunda meydana getirmiş olduğu antigone adlı eserinde bu olaydan esinlendiğini belirtmektedir. bununla birlikte eğer gerçekten kızıl afiş’ten bahsediyorsa anouilh da sonsal olarak [aposteriori] bir zaman hatası yapmaktadır, zira bazı kaynaklara göre söz konusu tiyatro oyununun önemli kısmı 1942’deki “paul collette meselesi”nden sonra yazılmaya başlanmıştır.

    afişin adı kesinlikle verilmeyen yayıncısı michel wlassikof’a göre “antibolşevik incelemeler merkezi” [centre d’études antibolcheviques] ya da “cea”dır. söz konusu merkez propaganda abteilung’un [işgal sırasında almanların kurdukları propaganda ve basını kontrol örgütü, ç. n.] hizmetindedir ve “işleri aşırı hareketlerden ve vichy hükümetinin haberleşme bakanlığından yazarlar tarafından görülmektedir”. bununla birlikte busdac şirketi tarafından 1944’te çekilmiş olan “haftanın silahlı olayları” adlı film de kızıl afiş’teki kişileri fresnes hapishanesinin bahçesinde gösteren resimlerin film şeklini içermektedir. dolayısıyla jean-pierre bertin-maghit’e göre söz konusu film “vichy hükümeti tarafından finanse edilen filmler” kategorisine değil “alman belgesel filmleri” kategorisine girmektedir.

    • 22 erkek 21 şubat 1944 günü mont-valérien kalesinde kurşuna dizilmişlerdir.

    • olga bancic ise, wehrmacht’ın [nazi almanya’sı ordusu, ç. n.] ceza yasası kadınların kurşuna dizilmelerine izin vermediği için, aynı yılın 10
    mayısında stuttgart’ta başı kesilerek öldürülmüştür.

    nazi propagandası söz konusu grubun üyelerinin çoğunun yabancı kökenli, özellikle de doğu avrupalı ermeni ve yahudiler olmalarını eleştiri ve alay konusu yapacaktır.

    manuşyan örgütü 23 komünist direnişçiden oluşuyordu, bunlardan 20’si yabancıydı –franko ispanya’sından kaçan ve pireneler’deki fransız kamplarına hapsedilen ispanyollar, faşizme karşı direnen italyanlar, ermeniler, çoğu kış velodromu baskınından [1942 yılında gerçekleşen fransa’daki en kapsamlı yahudi tevkifatı] kurtulmuş yahudiler–, başında da bir ermeni olan misak manuşyan bulunuyordu. manuşyan komünist direniş hareketinin bir parçasıydı ve paris bölgesi «gönüllü ve partizanlar birliği– göçmen işgücü»nün sorumlusuydu. bu kişiler fransa’nın val-de-marne ilindeki ivry-sur-seine’deki komünist mezarlığında gömülüdürler ve burada anılarına bir taş da dikilmiştir.

    bundan yıllar sonra, 1985’te stéphane courtois ile mosco boucault “emekli teröristler” adlı bir belgesel çevirdiler. arka planda simone signoret’nin [tanınmış fransız kadın oyuncusu, ç. n.] sesi ile tanıtılan bu uzun metrajlı filmde fransız komünist partisi yönetimi manuşyan grubunu gözden çıkartmak, hatta satmakla suçlanmaktadır.

    fransız devlet televizyonlarından france 2’de 15 mart 2007 günü yayımlanan bir belgeselde rus, fransız (ulusal arşiv ve polis müdürlüğü arşivleri) ve alman arşivlerinden yeni elde edilmiş belgelere dayanılarak bu teze karşı çıkılmak istenmektedir. yakın zamanda kullanıma açılmış olan bu belgelere göre manuşyan grubunun ele geçmesi sadece fransız polisinin çabalarıyla gerçekleşmiştir. fransız genel istihbaratı tarafından kurulan iki kol olan bs 2 adlı özel tim [brigades spéciales, ikinci dünya savaşı sırasında genel istihbarata bağlı olarak kurulan ve alman polisiyle yakın işbirliği içinde çalışan, özel amacı rejim karşıtları, hapishaneden kaçanlar, yahudiler ve alman zorunlu çalışma hizmetlerinden kaçanlar gibi “iç düşmanları” yakalamak olan fransız özel polis birlikleri, ç. n.] aylar boyunca izleme çalışmaları yaptı. marcel rayman léo kneler ve celestino alfonso ile birlikte 28 eylül 1943 suikastını gerçekleştirip zorunlu çalışma hizmetleri’nin ana düzenleyicilerinden biri olan julius ritter’i öldürdüğünde zaten iki aydır takip altındaydı. ama ancak daha sonra, çeşitli istihbaratlar birleştirilip değerlendirildikten ve bir dizi tutuklama yapıldıktan, tutuklananlardan davidovitch işkence altında itirafta bulunup serbest bırakıldıktan sonra, söz konusu grup çökertildi.

    manuşyan grubunun idam edilen 23 üyesi

    aşağıda yer alan, naziler tarafından idam edilmiş manuşyan grubunun 23 üyesinin listesinde yanlarında (ka) notu yer alanlar almanlar tarafından kızıl afiş’e konulanları göstermektedir:
    • celestino alfonso (ka), ispanyol, 27 yaşında
    • olga bancic, romen, 31 yaşında
    • joseph boczov [józsef boczor; wolff ferenc] (ka), macar, 38 yaşında –kimya mühendisi
    • georges cloarec, fransız, 20 yaşında
    • rino della negra, italyan, 19 yaşında
    • thomas elek [elek tamás] (ka), macar, 18 yaşında - üniversite öğrencisi
    • maurice fingercwajg (ka), polonyalı, 19 yaşında
    • spartaco fontano (ka), italyan, 22 yaşında
    • jonas geduldig, polonyalı, 26 yaşında
    • emeric glasz [békés (glass) imre], macar, 42 yaşında – metal işçisi
    • léon goldberg, polonyalı, 19 yaşında
    • szlama grzywacz (ka), polonyalı, 34 yaşında
    • stanislas kubacki, polonyalı, 36 yaşında
    • césare luccarini, italyan, 22 yaşında
    • misak manuşyan, [missak manouchian] (ka), ermeni, 37 yaşında
    • armenak arpen manukyan [manoukian], ermeni, 44 yaşında
    • marcel rayman (ka), polonyalı, 21 yaşında
    • roger rouxel, fransız, 18 yaşında
    • antoine salvadori, italyan, 43 yaşında
    • willy szapiro, polonyalı, 29 yaşında
    • amédéo usséglio, italyan, 32 yaşında
    • wolf wajsbrot (ka), polonyalı, 18 yaşında
    • robert witchitz (ka), fransız, 19 yaşında

    tarihe geçenler

    [resimaltı :] kızıl afiş’in anısına valence’da dikilmiş olan taşın fotoğrafı

    • 13 temmuz 1947 tarihli fransız resmi gazetesinde 31 mart 1947 tarihli bir kararname duyurulmaktadır. bu kararname ile olga bancic, joseph boczov, georges gloarek (aynen yazılmıştır), thomas elex (aynen yazılmıştır), roger rouxel, antoine salvadori, salomon-wolf schapira (aynen yazılmıştır), wolf wajsbrot, robert witschitz, amédéo usseglio ve rino della negra’ya ölümlerinden sonra direniş hareketi madalyası verilmektedir.

    • misak manuşyan’ın idamından önce karısına yazdığı son mektubundan esinlenen louis aragon 1955 yılında, paris’in 20. yönetim bölgesinde bir sokağa “manuşyan grubu sokağı” adı verilmesi töreni dolayısıyla “hatırlama bentleri” [strophes pour se souvenir] adında bir şiir yazmıştır. léo ferré bu şiiri besteleyip 1959’da seslendirmiştir. aynı şarkıyı 1995’te mama béa da “léo’nun oralaradan” adlı albümünde, monique morelli “monique morelli aragon söylüyor” adlı albümünde, ayrıca leni escudero, catherine sauvage, didier berbelivien ve bernard lavilliers de seslendirmişlerdir. ayrıca “manu lann huel léo ferré söylüyor” adlı albümde de bu şarkının bir versiyonu yer almaktadır.

    • robert badinter’in hazırladığı yasa önerisi 22 ekim 1997’de kabul edilerek 1940 ile 1944 arasında mont-valérien kalesinde kurşuna dizilmiş olan bütün direnişçi ve rehinelerin anısına bir anıt yaptırılması kararı alınmıştır. bu söz konusu 1006 kurşuna dizilmiş kişinin anısına heykeltıraş ve plastik sanatçısı pascal convert’in yaptığı anıt 20 eylül 2003’te açılmıştır.

    [resimaltı: ] marcel rayman’ın anısına paris’teki immeubles-industriels sokağındaki 1 numaralı eve takılan anı levhası.

    çeviren: m. irvem keskinoğlu
  • karisi mélinée manusyan'a yazdigi son mektuptan esinlenilerek yazilmis unlu siirin kes yapistir marifetiyle orjinali :

    strophes pour se souvenir

    vous n'avez réclamé la gloire ni les larmes
    ni l'orgue ni la prière aux agonisants
    onze ans déjà que cela passe vite onze ans
    vous vous étiez servi simplement de vos armes
    la mort n'éblouit pas les yeux des partisans

    vous aviez vos portraits sur les murs de nos villes
    noirs de barbe et de nuit hirsutes menaçants
    l'affiche qui semblait une tache de sang
    parce qu'à prononcer vos noms sont difficiles
    y cherchait un effet de peur sur les passants

    nul ne semblait vous voir français de préférence
    les gens allaient sans yeux pour vous le jour durant
    mais à l'heure du couvre-feu des doigts errants
    avaient écrit sous vos photos morts pour la france
    et les mornes matins en étaient différents

    tout avait la couleur uniforme du givre
    à la fin février pour vos derniers moments
    et c'est alors que l'un de vous dit calmement
    bonheur à tous bonheur à ceux qui vont survivre
    je meurs sans haine en moi pour le peuple allemand

    adieu la peine et le plaisir adieu les roses
    adieu la vie adieu la lumière et le vent
    marie-toi sois heureuse et pense à moi souvent
    toi qui vas demeurer dans la beauté des choses
    quand tout sera fini plus tard en erivan

    un grand soleil d'hiver éclaire la colline
    que la nature est belle et que le coeur me fend
    la justice viendra sur nos pas triomphants
    ma mélinée ô mon amour mon orpheline
    et je te dis de vivre et d'avoir un enfant

    ils étaient vingt et trois quand les fusils fleurirent
    vingt et trois qui donnaient leur coeur avant le temps
    vingt et trois étrangers et nos frères pourtant
    vingt et trois amoureux de vivre à en mourir
    vingt et trois qui criaient la france en s'abattant

    louis aragon

    http://wikilivres.info/wiki/lettre_à_mélinée
  • adı manuşyan değil, manukyan olarak telaffuz edilmesi gereken kişi. çünkü fransızlar manuşyan diyor diye, adamcağızın adı manuşyan olmadı, nitekim doğrusunu bilen fransızlar da manukyan der.
  • adıyaman'lı bir devrimci, ermeni. 1915 katliamından sonra bir kürt ailesi tarafından kurtarılmıştır. bu kürt ailesinin yanında yaşarken, katliamdan arta kalan ermeni çocuklarını bulup fransa'ya götürmek için bölgeye gelen fransız misyonerler tarafından önce suriye sonra fransa'ya götürülmüştür. ikinci dünya savaşı'nda fransa nazi işgaline karşı direnirken, direnişin simge isimlerinden biri olur.

    yakalanır, 22 arkadaşıyla kurşuna dizilir. namı diğer manuş'tur. bizim memleketin devrimcilerinden...
  • adını herhalde ilk 1994 ya da 1995'te evrensel kültür dergisinde sunay akın'ın bir yazısında gördüm. adı aklımdan silinmişti ama diğer bilgiler kalmıştı. ikinci bir adıyamanlı+ermeni+şair+fransa'da nazilerce idam edilmiş kişi olması zor olduğuna göre geçen sene gündeme gelince hah işte o dedim.

    en sevdiğim hemşerimdir.
hesabın var mı? giriş yap