ligo

• hakkında sözlüğe bile 2005 yılında entry girilmiş olmasına rağmen hala başarılı olmamış deney. şimdi bütün alet edevatı yenileyerek advanced ligo yapıyorlar, kütleçekim dalgası göremediler hala.
  
  teorik olarak kütleçekim dalgalarının olmaması neredeyse imkansız, bir de çift yıldız sistemlerinin yavaşlaması nedeniyle varlıkları için gözlemsel bir destek de var, yani gözleyememiş olmaları böyle dalgaların yokluğuna dair bir veri taşımıyor "null result" değil.
  
  niye göremediler lan adam gibi yapsınlar deneyi demeden kimse adamların neyi gözlemeye çalıştığını anlatayım, bu kütleçekim dalgası bizim içimizden geçip giderken mesafeleri kısaltıp uzatıyor, aynen deprem dalgaları nasıl yeri sıkıştırıp-açıp ilerliyorsa bu dalgalar da uzaya aynı şeyi yapıyor. ligo deneyi de iki nokta arasındaki mesafeyi hassas ölçüp bu uzama kısalma hadisesini kaydetmeye çalışıyorlar. peki ne kadarlık bir mesafe farkını ölçmeye çalışıyorlar bu amcalar, deneyin yapıldığı alet 4 km uzunluğunda, en babasından kütleçekim dalgası geçse bu mesafe +- 1 femtometre değişiyor. femtometre metrenin milyarda birinin(nano) milyonda biri.
  
  neyse bu aralar çalışıyor bu alet harıl harıl, yine bir şey bulamazsa duymazsınız (sonuçta bu kadar yüksek hassasiyetli ölçümü yapamamış olma şansları yüksek), ama bulursa 21. yy en büyük deneysel olayı olur higgs hikaye kalır bunun yanında.