levni ve surname

• levninin bilinen eserlerinin bulunduğu, piyasada nadir bulunan bir dev kitap.
  fakat bir suserin onmilyonlarca kitap arasından gidip o kitabı kurcalamış olması, bilahare kitapçıyla ahbap çıkmaları, ayrı bir irdelenesi hadisedir.
• günlük gazetelerden birinin 13.03.2002 tarihli notunu alıntı yaparsak olay daha iyi açıklanacaktır.
  
  "levni’nin eserinden hareketle hazırlanan ‘levni ve surname’ ile minyatür sanatının en önemli kitabı ‘surname-i hümayun’ koçbank tarafından yayımlandı. her iki eser de tıpkıbasım minyatürleri ile osmanlı eğlence hayatını yansıtıyor.
  
  yahya kemal’in “cem mezhebi vaktinde şu dünya ne’ydi / cûşişle akan hayat rindane’ydi / günler geceler her biri bir türlü şerab / nef’i sâgar nedim meyhane’ydi” rubâisiyle anlattığı istanbul şenlikleri; koçbank’tan çıkan iki kitapla bugünün okuruna sunuldu. çiçeği burnunda kuruluşlardan biri olan “koç kültür sanat tanıtım” tarafından türkçe ve ingilizce olarak yayımlanan ve osmanlı şenliklerini bütün boyutlarıyla yansıtan kitapların ilki “levni ve surname”, diğeri “surname–i hümayun”. “levni ve surname” dr. esin atıl, “surname–i hümayun” ise prof. dr. nurhan atasoy tarafından hazırlanmış.
  
  “levni ve surname” adlı ilk kitap, osmanlı sanatının büyük ustası, nakkaş–ressam levni’nin başyapıtı “surname–i vehbi” adlı eserinden yola çıkılarak hazırlanmış. “surname–i vehbi”deki minyatürlerin tıpkıbasımını ve dr. esin atıl’ın kapsamlı incelemesini içeren, minyatürleri ile topkapı sarayı’nın duvarlarını aşıp okura ulaşan bu eser; sultan iii. ahmet’in 1720’de dört şehzadesi için yaptığı sünnet düğününü ve bu düğün için hazırlanan şenlikleri anlatıyor. lale devri’nin en önemli tanıklarından biri olan levni, bu sünnet düğününü minyatürün o renkli ve incelikli imkanları içinde bütün ayrıntılarıyla tasvir ediyor. okmeydanı’nda 15 gün 15 gece süren sünnet düğünlerinin anlatıldığı 137 minyatür, sadece düğün töreninin görkemini yansıtmakla kalmıyor; döneminin toplumsal hayatından da kesitler sunuyor. şehzade düğünlerine katılan oyuncular, hünerli kişiler, fişek ustaları, yazarlar, ressamlar, alim ve şairler dönemin entelektüelleri olarak baş köşede yerini alırken; toplumun bütün kesimleri, şenliklerdeki rolleriyle birlikte anlatılıyor.
  
  levni, topkapı sarayı’ndan düğün merasiminin yapıldığı okmeydanı’na kadar yol boyunca süren şenlikleri ve nihayet düğün meydanında düzenlenen eğlencelerin boyutunu yazı ve resimlerle yansıtırken; minyatürdeki yetkinliğini ve ustalığını da gösteriyor. tasvirleriyle çağının eğlencelerini son derece canlı bir şekilde yansıtan levni, şenlik sahnelerinin yaprak formatını zorladığından şikayet etse de bu şenliklerin ruhunu koruyarak eserine taşımasını bilmiştir. çünkü levni, sanat tarihçileri tarafından 17. yüzyılda duraklamış olan minyatür sanatını canlandıran; renk, perspektif ve tasvirdeki farklılığı ve naturalist öğeleri kullanmasıyla osmanlı minyatür sanatına modern bir anlayış getiren bir sanatçı olarak değerlendiriliyor.
  
  koçbank’tan çıkan ikinci kitap ise osmanlı minyatür sanatının en önemli eserlerinden biri olan “surname–i hümayun”. sur (şenlik) düzenleme ve surname (şenlik kitabı) yazma geleneği, osmanlılara özgü bir gelenek. tarihi kayıtlara göre ilk şenlik, 1285’te sultan osman ile karaman beyi’nin kızının düğününü kutlamak için yapılan şenlikmiş. daha sonraki yıllarda şenlikler gelenek haline gelmiş ve şehzadelerin doğumları, sünnet ve düğün merasimleri dolayısıyla günlerce süren eğlenceler düzenlenmiş. bu törenlerin, zamanın tarihçileri tarafından kaydedilmesi de zamanla bir gelenek haline gelmiş. osmanlı dönemindeki ilk resimli surname ise1582’de iii. murad’ın oğlu şehzade mehmet için düzenlediği sünnet şenliğinin kayda geçirilmesiyle ortaya çıkmış. işte prof. dr. atasoy’un yayına hazırladığı “surname–i hümayun”, sultanahmet meydanı’nda 55 gün süren bu sünnet düğününü anlatıyor.
  
  metinlerinde, ‘intizami’ müstearını kullanan meçhul bir yazarın kaleme aldığı “surname–i hümayun”, dönemin başyazmanı seyit lokman tarafından düzenlenip nakkaş osman’ın yönetimindeki nakkaşlar topluluğu tarafından resmedilmiş. eserde, sünnet düğününün tüm aşamaları, şaşırtıcı bir sinema filmi kurgusu içerisinde adım adım tasvir ediliyor. "