layiha

• (bkz: tasarı)
• zaman zaman devlet görevlilerinin ülke meseleleri ile ilgili olarak hazırlayıp, tespit ve çözümleri ifade ettikleri belgeler.
• dilekçe, yazılı dilek, istek, tasarı anlamına gelen osmanlıca kelime. genelde hukuk terimi olarak kullanılmaktadır.
• dü$ünülen bir $eyin yazılı hale getirilmesidir..
• arapça aslı laiha olup türkçe'ye layiha olarak geçmiştir. özellikle osmanlı'nın son dönemlerinde avrupa'ya giden devlet adamlarının oraların gelişme sebepleri hakkında sık sık hazırlayıp padişaha sundukları bir şeydir bu layiha.
• (bkz: kanun layihası)
• ııı.selim'in ileri gelen devlet adamlarından istediği raporlara layiha denir.
• (bkz: levayih)
• herhangi bir konuda bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı.
  
  (bkz: layihalar teatisi)
• ııı. selim, istediği ıslahatları gerçekleştirebilmek için tecrübeli ve vasıflı devlet adamlarının yardımına başvurdu. devrin ileri gelen devlet adamlarından imparatorluğun iktisadî, siyasî, askerî, malî, dinî ve ilmî durumuyla ilgili yapılması düşünülen ıslahatların düzenlenmesi için layihalar istedi. bunlar, yirmisi türk, ikisi de osmanlı hizmetinde bulunan avrupalı olmak üzere toplam yirmi iki kişidir. layihalar arz edildikten sonra padişah, askerî meselelerle ilgili olanların bir araya getirilerek müstakil bir risale oluşturulmasını istemiş ve bu isteği yerine getirilmiştir.
  
  padişaha sunulan layihalardan bazılarının içeriği;
  
  koca yusuf paşa layihası’nın mukaddimesinde ayanların ve derebeylerin halka zulmetmesinin önlenmesi ve vergilerin adil bir şekilde toplanılması gerektiğini belirtmiştir. ocakların bozulduğuna da işaret eden yufuf paşa ocaklarla ilgili çalışmaların kanun-ı kadim üzere yürütülmesi, uygun mahallelerde top ve humbara talimhaneleri ihdas edilmesi, anadolu ve rumeli’den yeni asker toplanması ve rüşvet veren ve alanlara ceza uygulanması gerektiğini belirtmiştir.
  
  defterdar mehmed şerif efendi layihası’na göre askeri alanda başarılı olabilmek için mühimmatın kuvvetli olması dolaylı olarak hazine gelirlerinin artırılması gereklidir. şerif efendi vakıflarla ilgili olarak ayrıntılı bilgi verip masrafı fazla olan vakıfların bu konuda yenilenmeye gitmesi gerektiği konusuna değinmiştir. ayrı zamanda, ülkedeki altın, gümüş, bakır ve kurşunun çıkarılmasına uğraşılması gerektiğine de dikkat çekmiştir.
  
  muhasebe-i evvel el-hac ibrahim efendi layihası’nda devlet görevlerine ehil olmayan kimselerin getirilmemesi gerektiği ve reayanın yerli mala teşvik edilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur.
  
  bunların dışında, orduda ve askeri ocaklarda düzenlemelere gidilmesi gerekliliği layihaların ortak konusu olmuştur. layihalar incelendiğinde ııı. selim'in, ıslahatları gerçekleşkirirken bunlardan azami derecede istifade ettiğini görülebilir. osmanlı devleti'nin teşkilat yapısını, devlet ile halkın birbirine bakışını ve klasik dönemden kopuşun izlerini, sayesinde en yetkili ağızlardan öğrenebildiğimiz layihaların her biri müstakil bir çalışma konusudur. layihalar gibi risaleler de yenilik fikirlerini ifade için uygun bir zemin oluşturmuşlardır. bu risaleler sayıca layihalar gibi çok olmasa da yenilik fikirlerini ifade ve muhafaza açısından son derece önemlidirler.