kubilay han

• (bkz: kubla khan)
• ikiye bölünmüş olan çin'in tamamını fethetmiştir. ayrıca kore'yi ve çin hindinin de bir kısmını fethetmiştir.
  çin'i aldığı ilk yıllarda bütün çinlileri kesip (bkz: katliam) çin topraklarının tamamını moğollara otlak yapmayı düşünmüştür. sonradan çinlilerden vergi almak, asker toplamak gibi unsurların faydaları konusunda ikna edilince bundan vazgeçmiştir.
  japonya'ya yaptığı seferler fırtına nedeniyle başarısız olmuştur. çıkarma yaptığı iki sefer ise yetersiz takviyeden dolayı başarısız olmuştur.
  hülagü han'ın ağabeyidir.
• japonya seferiyle ilgili olarak şöyle bişey duymuştum:
  kubilay han kendisine haraç vermeyi nasıl olsa okyanusun ortasında adadayız diye kabul etmeyen japonlar üzerine sefer yapmaya karar verir ve bunun için çinli ustalara dünyanın o zamanki en büyük donanmasını hazırlatır. japonlar tırım tırım tırsmışlar tapınaklarına sığınıp son dualarını etmeye başlamışlar ki donanmanın büyük bir kısmı japon kıyılarına yakın bir noktada suya batar. bu felaketten yalnızca kubilay han yanındaki az sayıda insan kurtulur. daha sonra da kubilay fazla yaşamaz, ölür.
  
  meğer çinliler kendilerini maraba yapan kubilaydan intikam almak için gemilerin bazı bölgelerini su almaya müsait sakat falan yapmışlar. bu durum da civarda yapılan kazı çalışmaları sonucu bulunan gemiler üzerinde yapılan incelemeyle ortaya çıkmış.
• kamikaze^*taniminin ortaya cikmasina vesile olmus basarisiz mogol istilasini fistiklayan mogol-cin hanedani... hani ola ki tayfun cikip gemiler batmayaydi, bugun japonya'da cinliler cirit atiyo olurdu...
• hareminde 7000 hatun oldugu söylenmekte..beyfendi her iki senede bir de tazeleriyle degiştiriyomus
• dönemindeki din meselesine dair kısaca:
  
  "...1289'da papa 4. nikolas, jean dumond koroven'in başkanlığında yine fransiskenler'den birkaç misyoner gönderdi, iran'da moğol hanı argun tarafından gönderilen adamlar papa'ya, "kubilay han hristiyanlığı çok seviyor" demişler ve hakan adına çin'e, misyonerler gönderilmesini teklif etmişler. papa, kubilay'a yazdığı mektupta hristiyanlığa eğiliminden dolayı memnuniyetini bildiriyordu.
  
  çin'de bu sırada pek çok müslüman da vardı. fakat müthiş bir haksızlık altında idiler. müslüman tacirler, kırgız ve koriz ilinden gelirken hakan'a beyaz kartal ve atmaca vb... getirmişlerdi. hakan bunlara yemek gönderdi. tacirler yemediler. kubilay sebebini sordu. tacirler, "bu atlar kesilmiş değil, karınları yarılarak yürekleri el ile çıkarılmış hayvanların etini yemeyi müslümanlık yasaklamıştır" dediler. kubilay buna kızdı. esasen hristiyan ve budistler de kubilay'ı müslümanlar aleyhine dolduruyorlardı. bunun üzerine çin'de, cengiz'in bu konudaki kanunu tekrar ilan edilerek "kim hayvanı keserek yerse -yani cengizler gibi yararak yüreğini koparmakla öldürmezse- cezası idamdır ve malı ihbar edene verilecektir" diye ilan etti. bir çok hristiyan ve budist, doğru yanlış ihbarda bulunarak müslümanları idam ettiriyorlar, mallarına konuyorlardı. köleler; "sahibimiz hayvan boğazladı" diye haber göndererek azad olunuyorlardı. bu zulüm yedi sene devam etti. nihayet, müslüman eşrafın ricaları üzerine, maliye bakanı sanga, kubilay'a, "müslüman tacirler çin'e hiç gelmiyor. artık onların hediyesi yok ve hazine de onların getirdiği gümrük vergisinden mahrum kaldı" dedi. bunun üzerine kubilay han -yedi sene zulümden sonra- o emrinin kaldırıldığını ilan etti.
  
  bundan önce de müslümanlar, kubilay'ın gözünde pek hoş görülmüyordu. çünkü hristiyanlar, kubilay'a müslümanların kur'anında, "değişik allahlara tapanları öldürünüz emri vardır" demişlerdi. kubilay oranın şeyhülislamını çağırarak, kuran'da böyle bir sure var mı diye sordu. tabi ki inkar edemedi. kubilay ona sordu:
  
  -kur'anın allahtan geldiğine inanıyor musunuz?
  -bunda hiç şüphem yok"
  -madem ki allah, size müşrikleri öldürmeyi emrediyor, niye emrini yerine getirmiyorsunuz?
  -henüz vakit gelmedi, şimdilik yapamayız.
  -fakat ben sizi öldürebilirim.
  
  diyerek kubilay şeyhülislamın idamını emretti.
  
  maliye bakanı sanga'nın selefi ahmed ve diğer büyük müslüman memurlar, idam cezasının ertelenmesini ve bu şeyhülislamın sözüne bakmayarak daha alim diğer müslüman uleması çağırıp islamiyetin emirlerinin sorulmasını rica ettiler. bunun üzerine kubilay, kadıyı çağırtarak aynı soruları ona da sordu. kadı, hakikaten, "din-i muhammedi, başka allahlara tapanları öldürmeyi emreder fakat bundan maksat bir yüce tanrı kabul etmeyerek yalnız puta tapanlardır. siz ise bütün irade ve fermanlarınızın peşinde ulu tanrı ismini zikrettiğinizden müşrik değilsiniz" dedi. kubilay bu cevaptan memnun olarak müslüman alimini tahliye etti."
  
  a. konstantin d'ohsson, moğol tarihi: denizler imparatoru cengiz, sf.233-234, çev. b. apaydın, nesnel yayınlar, 2008.
• yuzolcumu olarak gelmis gecmis en genis imparatorluga hukmetmis mogol kagani. 1215-1294 yillari arasinda yasamistir. cengiz han'in torunudur. babasi cengiz hanin en kucuk oglu olan "tuli", annesi ise hristiyan kerayit turklerinin kagani tugrul han'in yegeni olan sorkaktani (sorghaghtani) idi. uc amcasi cuci, cagatay ve ogeday'dir. cuci ve onun oglu batu han, bati asya ve dogu avrupayi kapsayan altinordu imparatorlugu nun (bkz: golden horde), diger amcasi cagatay da orta asya merkezli cagataylilar devletinin kuruculari idiler. tabii butun bunlar cengiz han'in mirasidir.
  
  kubilay, dort erkek kardesin ikincisi idi. dedesi oldugunde imparatorluk tahtina amcasi ogeday oturdu. onun olumunden sonra imparatorluktaki en etkili kadin olan annesinin yardimiyla abisi mengu tahtin varisi olmustur. mengu'nun olumunden sonra da kubilay dedesinin tahtina kagan secildi. ancak kagan secilme sureci en kucuk kardesi "arik boke" karsisinda cetin mudacele ile gecti. bu mucadelede diger kardesi hulagu han kubilayi desteklemis ve daha sonra iran ve mezopotamyayi kapsayan ilhanli hanliginin basina gecmis, orada da muslumanlarin basina bela olmustur.
  
  kubilay han, dedesinin tamamlayamadigi isi basararak bugunku cin'in tamamini ele gecirdi ve hanedanlik kurarak devletin ismini yuan imparatorlugu olarak degistirdi. yuan hanedani tüm cin'i yoneten tek yabanci hanedandir. en guclu oldugu zaman imparatorlugun sinirlari kore'den macaristana kadar genislemisti. cagdasi unlu gezgin marco polo kubilay han ile tanismis ve onun anlattiklari sayesinde bati dunyasi kubilayi tanimis ve ilgi duymustur. cok daha sonra ise sair samuel taylor coleridge tarafindan yazilan "kubla khan" veya "a vision in a dream" isimli siir sayesinde bati dunyasinda daha da bilinir bir kisilik haline gelmistir. coleridge cektigi afyonlarin etkisi ile yazdigi bu siirde kubilay han'in yazlik sarayi xanadu yu fantastik bir dille betimlemistir. xanadu, cennet veya utopya anlamina gelir. bu kelime daha sonra bati edebiyatinda fantastik saraylar, evler ve siginaklar icin cok kullanilmistir.
  
  bazi tarihciler onu sadece barbar bir fatih olarak degil, vizyoner buyuk bir imparator olarak tanimlamaktadir. farkli dinleri, uluslari ve kulturleri kendi yuan imparatorlugunda eritmek, birlestirmek istiyordu. zaten cin'i fethettikten sonra, devletin ismini de bu yuzden degistirmis, sadece mogollari degil, fethettigi tum topraklara ve uluslara hitap edecek yeni bir imparatorlugun dogdugunu gostermek istemistir. farkli uluslardan danismanlari maiyetinde calistirmis, tum dinlere hosgorulu davranmistir. devrinde goreceli olarak ticaret ve refah artmistir. kagit para onun devletinde basilmis ve kullanilmistir. basarisiz japonya ve java seferlerinin getirdigi mali yukler nedeniyle ilk defa enflasyon kavrami ortaya cikmistir. bugun cin halk cumhuriyetinin para birimi yuan ismi oradan gelmektedir.
  
  imparatorluk marsinda dedesini onurlandıran su sozler bulunur: "there is only god in heaven and only one lord chengis khan on earth"
• 1215 yılında doğmuş, 1260-1294 yılları arasında hüküm sürmüş moğol imparatoru.
  cengiz han'ın ikinci oğlunun oğludur. çin'de yuan hanedanının kurucusudur. ilhanlılar devleti kurucusu hülagu'nun abisi ve moğol hanı mengü'nün de kardeşidir. imparatorluğunun sınırları çin denizinden günümüz polonya'sına kadar uzanan kubi, kağıt para kullanımını da başlatan kişi olarak bilinir. tibet budizmine inanmaktadır.
• 13. yüzyılda, o zamana kadar dünya üstünde görülmüş en büyük orduyu toplayan hükümdar.
  
  çin'in fethinden sonra gözünü japonya'ya dikmiş, ilk donanmasını kurmuş ve japonya'yı işgale hazırlanmıştır. çin, zamanının en iyi teknelerini yapan devlet olmakla birlikte, çeliği tekne yapımında kullanacak teknoloji?ye de sahiptir. bu inovasyona emsal devletler 2 yüzyıl sonra erişeceklerdir.
  
  bir sene gibi kısa bir zamanda, çin'deki tersanelerden 4400 tekne yapılmıştır. bu teknelerin uzunlukları 70 metre civarındadır. avrupadaki emsallerinden çok daha büyük olan bu tekneler, sayı bakımından o ana kadar görülmüş en büyük donanmadır.
  
  teknelerle japonya'ya gidecek asker sayısı ise, 150 bindir. 13. yüzyılda 4400 tekne ve 150 bin askerle japonya'yı fethetmek için ordularını hazırlayan kubilay han, mutlak bir zafer beklemektedir.
  
  fakat bir avuç samuray, teknelerin kıyıya yanaşmasına fırsat vermez. haftalarca kıyıya yakın bir yerde taarruz fırsatı bekleyen askerler, gelen bir kamikaze (japonca'da tanrısal rüzgara verilen isimdir) bütün donanmayı suyun derinliklerine gömer.
  
  150 bin asker ve 4400 tekne, en ufak bir toprak parçası alamadan ve savaşamadan kaybedilmiştir. mutlak yıkım başlamış ve kubilay han da bundan nasibini almıştır.
• kağıt parayı kullanmaya başlayan ilk hükümdardır.