kiral

• stereokimyada optik izomeriye sebep olan karbonlara verilen isim. ama son zamanlarda bu karbonlara stereojenik merkez denmesi salik verilmekte ve kiralin itibari dusmektedir. ingilizcesi chiral'dir.
  genelde organik bilesiklerde rastlanan stereoizomerinin kaynagidir. bir karbona dort farkli grubun baglanmasi ile karbonun aldigi isimdir.
• sadece karbon degil, dort farkli gruba sahip olan kükürt, azot, fosfor gibi atomlar icin de gecerli olan stereokimyasal terim.
• aynadaki görüntüsü ile kendisi birebir çakışmayan moleküllere denir.
  yunanca "chéri" sözcüğünden türemiş.. "el" anlamına gelir..
  çünkü iki elimizi önümüze uzattığımızda sağ elimiz, sol elimizin aynadaki görüntüsüdür. ancak kesinlikle bu iki eli birbiri ile birebir çakıştıramayız. elleri üst üste koyduğumuzda serçe parmak diğer elin baş parmağı üzerine gelecektir.. bir tek orta parmak diğer elin orta parmağı ile çakışır. bu el örneğindeki gibi olan moleküller "kiral"dir.
  
  bu sözcüğü bulan da 1894 yılında william thomson'dur.
  (edit: sözcüğü bulan değil de "aynadaki görüntüsü ile kendisi birebir çakışmayan" nesneye yunanca "el" anlamına gelen "kiral" sözcüğünü atayan, türeten, uyarlayan kişi)
  
  kiral olmayan, yani aynadaki görüntüsü ile kendisi birebir çakışıyor olabilen moleküller ise; (bkz: akiral)
• (bkz: şiral)
• biyokimya ve ilac firmalarinin milyon dolarlar harcadigi organik kimya olgusu. ilaci dizayn etmek 3-5 sene hatta 3-5 gun bazen lakin biyolojik uyumunu elde edebilmek bazen 5 bazen 10 yillar alir ve sirket orada calisan tum bilimadamlarina, kimyagerlerine yatirim yapmak zorundadir. bu nedenden dolayi ilac sektoru icinde bilimsel olarak yer almayan kisilerce haksizca elestirilir. nitekim oyle ciddi bir olgudur ki; birbirinin aynisi olan iki molekulden biri sadece kiral yapisinin dogru olmamasi nedeni ile vucudunuzdaki reseptorler tarafindan yanlis olarak algilanabilir ve ani soluk kesintisi veya kalp krizi nedeniyle olebilirsiniz.
  
  mesela hepimizin bildigi aspirini dusunun; aldiniz birtane basinizin agrisi gecti, birde aynanin karsina gecip ayni aspirini aldiginizi dusunun; olumun esigindesiniz. bukadar ciddi bir olgudur ve panikli halkin devlet uzerindeki baskisi nedeniyle aceleye getirilmis bir ilac dizayni, ayni anda sifa uman milyonlar tarafindan alinip toplu bir biyolojik olumun esigine gelinmesi demektir.
• braking bad 1. sezon 2. bölümde değinilen konu.
  üstteki entryde bahsedilen olaya benzer bir olay 50'li yıllarda gerçekleşiyor. gebelikte kusmayı önlemek için ilaç geliştiriliyor. ama bu ilacın s enantiyomeri sakat doğumlara sebep oluyor. bu ilacın ülkemize ithal edilmemesiyse dönemin sağlık bakanlığının yapılan uyarıları dikkate alması ve bu uyarıyı yapan prof. dr. şükrü kaymakçalanın başarısıdır.
  detaylı yazı