kmer imparatorluğu ^*

• chen la halkinin ms. 600 baslarinda kurdugu imparatorluk. isa'nin dogumundan hemen sonraki ilk yuzyillarda hint kulturu, hintlilerin altin, gumus, kumas vs. ve guneydogu asya halkinin da degisik baharatlar, cay ve incilerini hintlilerle degiserek yaptigi ticaret sonucu cin hindi nin gelismesi, budizm ve hinduizmin de yayilmasiyla tayland, kambocya ve laos'u etkisi altina alir. 600 yillarina denk gelen zamanda malay yarimadasinda yasayan derebeylikle yonetilen halk (bkz: chen la) derebeylerini alt ederek yeni bir imparatoluk kurarlar ve bu imparatorluga khmer adini verirler.
• portekiz imparatorluğundan ve hatta osmanlı imparatorluğundan uzun yaşamış hakkında çok bir şey bilinmeyen imparatorluk.
• bugünkü vietnam, kamboçya, laos ve tayland ülkelerinin bulunduğu coğrafyada kurulan bir imparatorluktur. 800-1400 yılları arasında hüküm sürmüştür.
  
  güçlü yönleri: gelişmiş su sistemi, ekonomi, doğal kaynaklar
  zayıf yönleri: kontrolden çıkan nüfus, rakip medeniyetler, aşırı genişleme
  şaşırtıcı gerçek: kmer imparatorluğu, 600 yılda sadece bir tek büyük deniz savaşını kaybetmiştir.
  
  su, tüm uygularlıklar için yaşam kaynağıdır. khmer imparatorluğu da sudan faydalanmayı öğrenmiş ve bunu kendini geliştirmek için ustaca kullanmış bir medeniyetti. başkent angkor'un mekong nehri kıyılarında gelişebilmesi için ülkeyi geniş bir su ağıyla kapladılar. bir zamanlar dünyanın en büyük şehri olan angkor, eğer tahminler doğruysa, 1000 kilometrekarelik bir alanda, yaklaşık 1 milyon insanı barındırıyordu.
  
  bu şehir, funan ve chenla imparatorluklarının küllerinden doğmuştu ve günümüzün birçok modern kentine benzer boyutlardaydı. kanallardan oluşan geniş bir su şebekesine ve suyu depolayabilmelerini sağlayan baraylara sahiplerdi. bu gelişmiş sistem sayesinde, bol yağış alan muson iklimi boyunca suyu biriktirip, kurak mevsimlerde rahatlıkla kullanabiliyorlardı. içinde tatlı su bulunan kanallar şehrin her bölgesinden geçiyordu. bu su kanalı ağı nedeniyle çağdaş tarihçiler angkor'a "su şehri" kalabını taktı. güçlü ekonomisi, imparatorluğun laos, tayland ve vietnam'a kadar genişlemesini sağladı. böylece, batıda bagan ve sukotay, doğuda ise en büyük rakipleri olan çampa gibi krallık ve yerleşimlerle doğrudan temas kurabildiler.
  
  en önemli liderleri, kmer'lerin çampa karşısında en büyük askeri başarısını kazanmasını sağlayan 2. jayavarman'dı. khmer devleti 20'den fazla eyalete bölünmüştü ve yıllar içinde çin ile ticaret adeta patladı. en çok odun, fildişi, kakule, balmumu, altın, gümüş ve ipek ihracatı yapıyorlardı. bu sayede angkor'a yüksek miktarda nakit akışı sağlanıyordu. kmerlerin adım adım gelen sonlarını üç temel nedene bağlayabiliriz:
  1. ülkede popülerlik kazanmaya başlayan budizm nedeniyle kültürlerin erozyona uğraması,
  2. su şebekesinin zamanla zayıflaması
  3. ayutthaya krallığı ile girdikleri çatışma gibi daha birçok askeri tehditle karşı karşıya kalmalarına neden olan aşırı genişleme.