kahlenberg meydan savaşı ^*

• 12 eylül 1683 tarihinde merzifonlu kara mustafa paşa komutasındaki osmanlı ordusunun, üçüncü jan sobieski komutasındaki birleşik avrupa ordusuyla, o tarihte viyana kalesine yakın olan kahlenberg tepesinde yaptığı savaş.
  
  osmanlı kuvvetlerinin sol kanadının^* anlamsız şekilde geri çekilip dağılması ile diğer kanatlar da dağılmış ve osmanlı ordusu savaşı kaybetmiştir. belgrat'a kadar sürecek olan geri çekilişin başlangıcıdır.
  
  osmanlı ordugahında ele geçirilen ganimetler ise daha sonra avrupalılar gözünde efsane mertebesine ulaşmıştır. kral sobieski'nin eşine yazdığı mektupta bu zenginlikler anlatılır, kral bizzat fazlasıyla etkilenmiştir.
• ikinci viyana kuşatması sonrasında gerçekleşen meydan savaşı. 12 eylül 1683'te gerçekleşmiştir. bu savaşta sanılanın aksine muharebenin belirleyici unsuru leh kralı jan sobieski'nin atlı askerleri değil, avusturya piyadesi ve cuirassier denilen alman prensliklerinin ağır süvarileridir. nitekim sobieski muharebe sırasında kral olmasına rağmen merkezde bulunmamış, haçlı ordusunun sağ kanadında yer almıştır.
  
  bu savaşın, düşman açısından kahramanı avusturya ordularının komutanı charles de lorraine'dir. işin garibi sobieski ile charles de lorraine arasında kişisel bir rekabet vardır. viyana'dan 9 yıl önce ikisi de polonya tahtına aday olmuşlar şans sobieski'ye gülmüştür.
  
  muharebe sonrası, osmanlı ordusu bütün ağırlıklarını kaybetmiştir ancak düşman osmanlı ordusunu imha etmeyi başaramamış, osmanlı ordusu estergon istikameti üzerinden önce budin'e (budapeşte) sonrasında belgrat'a çekilmiştir. zaten merzifonlu kara mustafa paşa'nın idam kararının infazı da 24 aralık 1683'te burada gerçekleşmiştir. düşmanın, osmanlı ordusunu takipteki başarısızlığında, avusturya imparatoru birinci leopold ile jan sobieski soğukluğun büyük payı vardır.
• murat giray'ın pusu kurmasına rağmen leh ordularının geçişini rüzgar gibi geçti misali izlemesi sonucu, jan sobieski'nin emrindeki leh askerlerini alman süvarileri ile birleştirip viyana kuşatmasındaki osmanoğlu ordusuna girişi ile çıkan savaş. merzifonlu paşa burada tarihi bir hata yapmış, orduyu bölerek bir kısmını viyana'da kuşatmayı sürdürmesi için bırakırken, bir tarafta bu savaşa gelerek kellesinin gitmesini hazırlamıştır. bölünen ve kuşatmadan zaten yorgun düşen ordu, leh ve alman süvarileri tarafından tam imha edilemese de ağır bir yenilgi almıştır. jan sobieski bu savaştan sonra papa'ya "geldik gördük ve tanrı fethetti" cümlesinin geçtiği bir mektup yazmış. savaş sonrası haçlı birliği öyle gaza gelmiş ki tüm türkleri avrupa'dan atmak ve istanbul'a kadar gelmek için için donanma ile direkt çanakkale'ye, ordu ile de balkanlar üstünden trakya'ya kadar taarruz planları yapmaya başlamışlar.
• koalisyon ordusu avusturyalılar, bavyeralılar, saksonlar ve lehlerden oluşuyordu.
• avrupalıların komuta kademesini leh kralı jan sobieski, leh komutan lubomirski, lorraine dükü charles de lorraine'nin oluşturduğu savaş.
• sağ ve sol cenahlardaki kuvvetlerin erken çökmesi neticesinde kaybedilen muharebe. bu noktada hatırlatmakta fayda var: arkadaşlar savaş kavramı, harp ilanından barış antlaşmasına kadar geçen süreyi ifade eder. kosova, mohaç, haçova vs. hepsi muharebedir.
  
  kahlenberg muharebesi'ne dönecek olursak, sağ ve sol kanatlarda zaafiyet doğuran ve mağlubiyete sebep olan kişiler merzifonlu kara mustafa paşa tarafından derhal cezalandırılır. uzun ibrahim paşa idam edilir, kırım hanı murat giray ise azledilir. muharebe öncesinde tuna nehri'ni tutmayan kırım hanı, kahlenberg tepesinin haçlılar tarafından işgal edilmesine sebep olur. basit bir harp kuralı olan, "yüksekteki alçaktakine karşı avantajlıdır" düsturu burada jan sobieski lehine işler. yüksek noktayı tutmuş olmanın yanı sıra sol kanattan türklerin gerilerine de sarkmayı başarır. bu noktada merzifonlu'nun yapabileceği pek bir şey kalmamıştır. meydan muharebesi özelinde tek ve en büyük hatası viyana önünde mevzilenmiş ordunun 30 bin askerini savaşa dahil etmemesidir. belki kale içinden huruca kalkacak avusturya gücünden çekinmiş, iki ateş arasında kalmak istememiş olabilir. ancak 30 bin kişi zaten bütün viyana savunma gücünden daha fazladır. 2 ay boyunca huruçlardan netice alamayıp pek çok kayıp veren avusturyalılar, kahlenberg muharebesi sırasında ne kadar etkin olabilirdi orası meçhul. huruç demişken, hammer tarihine göre kuşatma boyunca avusturyalıların kaleden çıkarak yaptığı hücumlar, şehri kuşatan türklerin kaleye yaptığı hücumlardan daha fazladır. yer altında devam eden lağım savaşları da cabası.
  
  velhasıl salankamen muharebesi'nde olduğu gibi, saha avantajını elinde tutan düşman ordusu türklere galebe çalar. bu yenilgi osmanlı devleti için dönüm noktası teşkil eder.