kırım tatarları

• et ve hamurişine dayalı nefis bir mutfağı (mantı, kobete, çiğbörek) olan ve karakteristik fiziksel özellikler (tögerek bet, taşmanlay, masık burun, kıyık köz : yuvarlak surat, geniş ve çıkık alın, basık ve küt burun, çekik göz) taşıyan millet.
  türkiye'de eskişehir, bolu ve adapazarı; istanbul'da ise şehremini semtinde yaşar çoğu. hatta 1960'lı yıllarda yeşilçam'da çevrilen kore savaşı filmlerinde koreli asker rolü için şehremini'nden figüran toplanırmış. yaşlıları kendi aralarında halen tatarca konuşurlar. "öbecekte kozü yok betin kayda dep soray..." (öpmeye niyeti yok yüzün nerede diye soruyor...) gibi mükemmel tatarca klasikleri vardır.
  avrupa'da yaşayan kırım tatarları arasında ise "tatar mısın ? " diye sorulduğunda "milmiymen" (bilmiyorum) diyerek uzaklaşanlar olduğu gibi "oo, ekem, balam..." (ağam-kardeşim, çocuğum) diye milliyetine bağlılık gösterenlere sıkça rastlanır.
  20. yüzyılın özellikle ilk yarısında her tür ve boyutta baskı, işkence, sürgün ve soykırıma mâruz kaldıklarını da belirtelim.
• (bkz: tatar)
• ant etkenmen
  (kırım ulusal marşı)
  
  ant etkenmen milletimin yarasını sarmağa
  
  nasıl olsun eki qardaş birbirini körmesin?
  
  onlar içün ökünmesem, muğaymasam, yaşasam
  
  közlerimden aqqan yaşlar derya-deniz qan olsun.
  
  ant etkenmen şu qaranğı yurtqa şavle sepmege,
  
  nasıl bolsun bu zavallı qardaşlarım inlesin?
  
  bunu körüp buvsanmasam muğaymasam, yanmasam
  
  yuregimde qara qanlar qaynamasın, qurusun.
  
  ant etkenmen, söz bergenmen millet içün ölmege
  
  bilip, körüp, milletimin köz yaşını silmege.
  
  bilmey körmey, bin yaşasam, qurultaylı han bolsam,
  
  kene bir kün mezarcılar kelir meni kömmege.
  
  numan çelebi cihan
• (bkz: ilhan mansız)
• (bkz: nick fury)
• (bkz: hakan kırımlı)
• (bkz: ilber ortaylı)
  (bkz: çetin altan)
• http://www.tatar.net/
  http://www.qurultay.org/
• (bkz: devlet giray han)
• üniversite'de iken bir paris yolculuğumuzda eskişehir den bir arkadaşım bana buğra alpgiray adlı bir kırım türkünün dramatik yaşamına ilişkin kısa bir bilgi ve onun bir şiirini göndermişti ve ben çok duygulanmıştım.
  
  paris akşamları
  
  “1947 yılı sonbaharında paris’te sein nehri kenarında bir ceset bulunmuştur.cesedin üstünden çıkan evraktan kırımlı bir türk olduğu, 2.dünya savaşının badirelerine kapılarak yurdunu kaybettiği; savaş sonunda paris'te kaldığı ve çok yoksul bir yaşam sürdüğü anlaşılmıştır.aşağıdaki şiir onun cebinden çıkmıştır.”
  
  - azerbaycanlı mehmet ağaoğlu’na:
  
  bu kent her şeyiyle bana yabancı,
  
  caddeler,binalar, bütün insanlar!..
  
  öyle hasretim ki ezan sesine
  
  ararım çevremde minare cami
  
  lakin takılırım çan kulesine
  
  her semtin muhteşem kilisesine
  
  yad’el elemleri sarar içimi
  
  uzaklarda yurdum,burdan çok uzak
  
  her mevsim güneşli masmavi göklü,
  
  camili, kubbeli, kümbetli, köşklü
  
  ozanlı, garipli kervansaraylı
  
  hele insanları alplı giraylı
  
  yok haber onlardan, baba evinden
  
  bu yüzdendir halim kopuk bir yaprak
  
  her şey çok uzakta, benden çok uzak.
  
  gözlerim daima engine dalar
  
  isterim ki her an anayurdumda
  
  dağları dumanlı yaslı kırımda
  
  duvarında mavzer ve kur’an olan
  
  ata ocağında, bizim konakta
  
  bir bakır sinili sofra başında
  
  iftar beklenilsin dua edilsin
  
  ve sessiz sedasız yemek yenilsin
  
  sonra şadırvanda abdest alınıp
  
  hep birlikte teravihe gidilsin.
  
  uyansam her sabah ezan sesiyle
  
  görsem ayşeciği su testisiyle
  
  ninemi yaşmaklı namaz kılarken
  
  dinlesem dedemi kur’an okurken.
  
  başımı huşuyla yastığa koysam
  
  sonra toparlanıp yola koyulsam
  
  yahut günün şavkı vururken camdan
  
  heybetli sesiyle bağırsa babam
  
  tutup elleriyle omuzlarımdan
  
  o müşfik haliyle sarılsa öpse...
  
  semaver kaynarken ocak başında
  
  dünya türklüğünden, türk tarihinden
  
  bozkurttan, turandan söz etse dedem
  
  sonra türklük için eylese niyaz
  
  gözlerinden akan yaşını görsem.
  
  evet yurdum uzak, burdan çok uzak
  
  bir ferahlık yahut bir şeyler umarak
  
  düşerim yollara akşam üstleri
  
  hep böyle çaresiz yıllardan beri
  
  her zamanki gibi yorgun ve bitkin
  
  artırıp yükünü hasta kalbimin
  
  her an heyecanlı, gözlerimde yaş
  
  görmek ümidiyle bir türk, bir dildaş
  
  dolaşırım paris caddelerini
  
  yorgun akan sen’i, köprülerini...
  
  bir karakış vakti sen kıyısında
  
  kafamın içinde türklük ülküsü
  
  ruhumu kavuran özyurt hasreti
  
  böyle göçeceğim ebediyete;
  
  donmuş cesedimi bulup çöpçüler
  
  defnedilmek üzere götürecekler,
  
  kimim ben neyim, nereden bilecekler...
  
  buğra alpgiray