ince voyvoda
-
ince voyvoda yahut bulgarların deyişiyle "indzhe voyvoda" dağlı eşkıyası, kırcalılar arasında ismi geçen ünlü hayduklardandır. osmanlı devrindeki bulgaristan'da yaşamış, hayli tanınan ve şarkılara, hikayelere konu olmuş bir hayduk lideridir. yaşar kemal'in meşhur ince memed romanının ilham kaynağıdır. hakkında 2023 yılında yağmur sedef tarafından "rumeli'deki dağlı isyanlarından bir eşkıya figürü: ince stoyan" adıyla bir yüksek lisans tezi de hazırlanmıştır.*
bulgar edebiyatının en ünlü kalemlerinden yordan yovkov’un varlık yayınlarından türker acaroğlu çevirisiyle çıkan “balkan efsaneleri” (staroplaninski legendi) kitabında yer alan "ince" adlı öykü, ince voyvoda’nın efsanesinin hikayeleştirilmiş versiyonudur. yaşar kemal, hali hazırda bildiği çukurova folklorundaki eşkıyaların anlatılarından ve bu yovkov'un "ince" adlı öyküsünden ilhamla “ince memed” adında kurgusal eşkıya karakterini yaratmıştır.
ince voyvoda, 1755'de sliven yani islimye’de doğmuş, 1821’de bugün moldova’da bulunan sculeni’de öldürülmüştür. peki bu bulgar haydukun moldova'da işi ne? ince voyvoda, ağırlıklı olarak ıstranca, sakar ve doğu balkan dağları çevresindeki dağlık bölgelerde faaliyet göstermiş. asıl adı stoyan olup "ince" lakabıdır, türkçeden geçmiştir. osmanlı imparatorluğu'ndaki dağlı isyanları yani "kırcalılar zamanı "sırasında stoyan, kalabalık bir hayduk çetesinin lideri olmuş. çetesi kotel kasabasına saldırmaya ve soymaya çalışsa da hikayesine göre, köy sakinleri üç metre yüksekliğinde bir duvar dikip onları geri püskürtmüş. bulgarların efsanelerine göre ise daha sonra soygundan vazgeçmiş ve yoksul bulgar nüfusunu himaye etmeye başlamış. 1806'da ince kendi bölgesinde artan baskı karşısında tutunamayınca boğdan voyvodalığı'na yani moldova'ya kaçıyor ve çeşitli şehirlerde yerel idarecilerin muhafızlığını yapıyor. sultan ikinci mahmud döneminde osmanlı ile moldovalılar arasında bir savaş yaşanıyor. tarih kitaplarımızda yunan isyanı zamanında isyancıların ilk romanya taraflarında eflak voyvodalığı'nda faaliyet gösterdiğini okumuşuzdur. işte bu sculeni savaşı, moldovalıların desteklediği yunan asiler ve osmanlı güçleri arasında gerçekleşiyor. 1821’de ince voyvoda, burada moldova ve yunan asiler, yani filiki eterya’nın milislerinin safında, george cantacuzenus'un da bulunduğu bu savaşta öldürülüyor. filiki eterya örgütünün eflak-boğdan hareketlerinde, mora (1821) ve girit ihtilallerinde (1897) etkin rol oynadığı malum. öldürülmesinden çok sonra, ıstranca dağlarının bulgaristan tarafında "ındzhe voyvoda" köyünün adı onun anısına veriliyor.
"pesen za ındzhe voyvoda" olarak bilinen ince voyvoda türküsünün sözleri şöyledir: "ince, ormandan geçiyordu ve ormana seslendi... -orman , yeşil orman... var mı ormanda haydutlar ki sana beni sorarlar... orman ses çıkarmadı, su çalkalandı duyulmadı... en son bir kuş sesi geldi... ince'ye seslendi... -akşam burdan baban geçti, 300 adamıyla...seni sordu... 'nerede ki ince? gelsin, çetenin başına geçsin, bayrağımı sallasın..."
krassimir stanev icrasıyla ince voyvoda türküsü
(bkz: delyo/@songulyabani)
(bkz: haydut/@songulyabani)
(bkz: hayduk/@songulyabani)
(bkz: ince/@songulyabani)
(bkz: balkan efsaneleri/@songulyabani)
(bkz: ince memed/@songulyabani)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap