ikinci dünya savaşı

• o dönemde erişilen ve fiilen üretim yapan savaş sanayii kapasitesi korkunç. wright kardeşlerin yerden 30 santim yükselmeyi başarmasından 35-40 yıl sonranerdeyse tamamı abd ve sscb'ye ait olmak üzere müttefikler 630 bin hava aracı üretmişler. dikkat 600 bin asker savaşmış, veya ölmüş gib bir rakam değil bu, 600 bin uçak. rakipleri olan eksen devletleri ki esasen almanya ve japonya demek, 280 bin. bir milyona yakın uçak savaşmış. tankı, gemiyi, sair motorlu taşıtı, ateşli silahı, mühimmatı siz düşünün. ki savaş uzasaydı üretim rakamları arasındaki fark daha da açılırdı. kısacası almanya'nın fiilen işgal edilemez olan sscb ve abd'ye karşı hiçbir zaman şansı yoktu. hitler göt sahibi adammış ama daha küçük ölçekli bir savaş kumarı oynamalıydı.
• benim kafamdaki kritik olay ve aşamalarla ilgili kronolojisini kaynaklara bakarak şöyle özetledim:
  
  1- mart 1938: hitler versay anlaşmasınını ihlal ederek ordusunu tekrar silahlandırmaya başladı ve avusturya'ya girdi, iki alman halkı tek ülkede birleşti (bkz: anschluss)
  2- mart 1939: almanya, (yine ordaki alman etnik varlığını gerekçe göstererek) çekoslavakya'yı işgal etti
  3- eylül 1939: almanya sscb ile anlaşmalı ve eş zamanlı şekilde polonya'yı işgal etti. ingiltere ve fransa, polonya ile müttefik oldukları anlaşmalar gereği almanya'ya savaş ilan etti.
  4- mayıs 1940'a kadar fransa almanya sınırında üç ülke savaş halinde olmasına rağmen küçük çatışmalar dışında taarruz hareketleri olmadı. fransa'ya ingiliz ordusu da gelmişti. bu döneme phoney war (kolpa harp) dendi ingiliz basını tarafından.
  5- 10 mayıs 1940. almanya belçika ve hollanda'yı işgal edip, bu ülkelerin fransa sınırları üzerinden fransa'yı işgal harekatını başlattı. (bkz: blitzkrieg)
  6- 26 mayıs 1940. almanya hollanda ve belçika'yı günler içinde teslim alıp fransaya girdi. ingiltere, almanya tarafından kuşatılmış ve imhası söz konusu olan 200 bin askerini ve 140 bin fransız askerini britanya adasına bir hafta içinde dunkirk bölgesinden tahliye etmeyi başardı.
  7- 22 haziran 1940 fransa teslim oldu. almanlar paris'e girdiler.
  8- ingiltere ve almanya arasında 1940 sonuna kadar sürecek, londra'nın bombardımanını da içeren, hava ve deniz savaşları başladı.
  9- 1941 başları. almanya ve italya yugoslayva ve yunanistan'ı işgal etti. romanya'ya da ittifak gereği kuvvet konuşlandırdı.
  10- 22 haziran 1941, almanya saldırmazlık anlaşması imzaladığı sscb'ye saldırıya geçti ve sonbahara kadar st. petersburgh, volgagrad ve moskova eteklerine kadar ilerledi. bugünkü ukrayna'yı aldı.
  11- 7 aralık 1941, japonya büyük okyanustaki hawai adasındaki pearl harbour donanma limanına saldırarak abd'ye savaş ilan etti ve uçak gemileri hariç dışında önemli sayıda savaş gemisini imha etmeyi başardı. abd almanya ve japonya'ya karşı savaşa dahil oldu.
  12- 1942 başları, japonya pasifik ve güney doğu asya ülkelerini işgale başladı (endonezya singapur honkong filipinler vs.). bölgedeki ingiliz sömürge ordularını (yüzbin üzeri asker) teslim aldı.
  13- mayıs 1942, japonya ve abd arasında pasifik savaşı ve deniz savaşları başladı. ingiltere, almanya'nın toplu bombardımanına başladı.
  14- haziran 1942, midway deniz savaşında japonlar abd'ye yenildi ve çok önemli 4 uçak gemilerini kaybettiler. pearl harbour baskınında büyük darbe alan donanmaları nedeniyle bozulan denizgücü dengesi tekrar abd'nin lehine döndü.
  15- şubat 1943, stalingrad (st. petersburgh) kuşatmasındaki alman ordusu (650 bin asker), yardıma gelen soyvet ordusuna teslim oldu. sovyetlerin almanya'ya doğru yürüyüşü başladı.
  16- mayıs 1943, kuzey afrikada, italya ve almanya ile ingiltere ve abd arasında süren savaşta 275 bin alman ve italyan askeri müttefiklere teslim oldu.
  17- haziran 1943, müttefikler sicilya'ya 500 bin amerikan askeri çıkararak italya'nın işgaline başladılar.
  18- 1943 sonbaharı, alman şehirlerinin abd ve ingiliz'ler taradından havadan bombardımanı şiddetlendi.
  19- haziran 1944, roma abd ordusunun eline geçti.
  20- 6 haziran 1944, ingiliz ve amerikan orduları normandiya kıyılarından fransaya 180 bin askerle çıkarma yaptılar. haziran sonunda 1 milyon kişilik müttefik askeri gücü fransa kıyılarından içeri doğru harekete geçmiş durumda idi. (bkz: normandiya çıkarması)
  21- temmuz 1944, doğu ve batı cephelerindeki kaçınılmaz şekilde gelmekte olan yenilgiyi anlaşma ile hafifletmek isteyen alman subayları, hitler'e başarısız bir suikast girişiminde bulundular.
  22- ağustos eylül 1944, müttefik orduları paris'e girdi. belçika ve hollanda almanlardan kurtuldu.
  23- ekim 1944 abd, sömürgesi filipinleri japonlardan geri aldı.
  24- aralık 1944, almanya ardenne bölgesinde büyük bir karşı saldırı başlattı, ingiliz ve abd ordularını ikiye böldü ancak daha sonra bu saldırı 250 bin alman askeri kaybı ile sonuca ulaşamadan geri püskürtüldü.
  25- şubat mart 1945, müttfefikler japon ve almanları geriletmeye devam ettiler. tokyo ve dresden bombardımanlarla yerle bir edildi.
  26- nisan 1945, müttfefikler almanya'nın ruhr bölgesinde 350 bin kişilik bir alman ordusunu teslim aldılar. almanya'nın batıdan işgalini tamamlamaya engel bir kuvvet kalmamış oldu. sovyetler birliği doğudan polonya'yı işgal edip almanya'ya girdi ve topçu menziline giren berlin'i karadan bombalamaya başladı. hitler nisan sonunda sığınağında intihar etti.
  27- 6 mayıs 1945 soyvetler berlin'i işgal etti. almanya müttefiklere koşulsuz teslim oldu.
  28- ağustos 1945 japon anakarasının bombardımanı hızlandı, iki şehrine atom bombası atılması üzerine japonya abd'ye teslim oldu.
• bu savaşla ilgili ingiltere'nin almanya'ya yönelik baştaki yatıştırma siyaseti (bkz: appeasement), çörçil'den önceki başbakan olan çembırleyn'in şahsında çok kınanır, adama mal muamelesi yapılır. almanya 1938'de durdurulsa her şey çok farklı olurdu vs. denir.
  
  ancak burada başka bir hesap var. batı avrupanın ve ingiltere'nin, kanlı birinci dünya savaşı ve almanlarla çok uğraşmasına rağmen çok daha büyük bir korkusu ruslar, rus imparatorluğu ve komünist devrimle beraber kendi ülkelerinin iç siyaseti açısından da devrim kabusu gördürtmeye başlayan sovyetler birliği idi. arkasında tüm asya olan, işgal etmekle bitmeyen (bkz: napolyon savaşları) rusya'nın bu kaynaklarını toparlayıp emperyal bir vizyonla tüm avrupayı ezmesi hep bir korku halinde bir çok stratejik karara kaynaklık etmiştir tarih boyunca. aynı sebeple batı avrupa, ingiltere ve fransa osmanlıyı ruslara karşı desteklemiş, kırım'da osmanlı ile yanyana ruslara karşı savaşmış, osmanlının ömrünü bence bir yüz yıl kadar uzatmışlardır. bu nedenle britanya imparatorluğu ve batı avrupa almanya'nın biraz güçlenmesine aslında çok da kötü bakmıyorlardı. hitlerin versay anlaşması nı çiğneyip ordusunu tekrar donatmasına bu sebeple ses çıkarmadılar. hitler'in de aslında kendisini çok durdurmadıkları sürece birinci dünya savaşında kaybedilen toprakları almak dışında batıya doğru genişleme ingiltere ve fransayı fethetme gibi bir niyeti yoktu. savaş çıkınca bile karşılıklı çok centilmenlikler yapıldı başlarda. dunkirk, phoney war bunların sonucudur. paris bombalanmadı vs. vs. hitler'in asıl amacı da almanya'nın menfaati de doğuya doğru genişleme, mümkünse nüfuzu altındaki birkaç ülke ile akdenize çıkmaktan ibaretti. olaylar farklı gelişti. ingiltere ve fransa, avusturya ve çekoslovakya'nın işgaline ses çıkarmadı ancak polonya ile olan ittifakları gereği hitler işgal edince, almanya'ya savaş ilan etmek zorunda kaldılar. 9 ay boyunca da herhangi bir taarruzda bulunmadılar. olaylar tırmanıp sonra 1942'de hitler beklendiği gibi sscb'ye kazık atıp onları işgale başladığında ve almanya, abd'nin ezici gücü ile bitirilince aslında batı avrupa ve hatta abd savaşın başındaki kadar zor bir durumda kaldı. kendisi için savaşa girilen (aslında polonya ingiltere ve fransa için ruslara karşı bir tampon olduğu için de savunulmak istenmişti en başta), polonya, almanya'nın yarısı, çekoslovakya, romanya bulgaristan, yugoslavya, arnavutluk, avusturya'nın dibine kadar rusların kontrolüne geçti ve komünist rejimlerle yönetilmeye başladı. ve soğuk savaş başladı. avrupanın yüzölçüm olarak yüzde yetmişi rus/sovyet kontrolüne geçti ve yüzlerce yıldır korkulan durum, bu batı ittifakı dediğimiz şeyin başına geldi. avrupa'da geriye almanyanın batı yarısı, ispanya italya fransa kaldı, belli bir ebadı olan ülke olarak. aslında batı ittifakı ve kapitalist ülkeler olarak, bir nevi korktukları komünist devrim dalgasını üstüne birkaç milyon askerlerini de feda ederek sovyetlere de hediye etmiş oldular. hatta tam da bu nedenle japonya ve almanya'nın, teslim anlaşması ile tasfiye ettikleri ordularını, bu ülkeleri tam olarak kontrol altına aldıktan hemen sonra yeniden kurdurttular. bu ülkelerin sovyetlere ve çin'e karşı bir savaşta insan ve iktisadi gücü ile katkı yapmasına ihtiyaçları vardı. ancak iki ülkenin de kendi savaş uçağını geliştirmesine izin verilmediğine dikkat ediniz.
  
  buna benzer biri durum abd'nin ırak'ı 1991 ve 2003 işgalleri sonucunda yaşandı. abd başta iyi anlaştığı, donatıp, islam devrimi akabinde şii iran'a saldırttığı, sünni kökenli laik milliyetçi (bkz: baas) saddam'la bir çok meseleden dolayı (laf dinlememesi, israil'e ilişmeye başlaması) sorun yaşamaya başlayınca, 10 yıl içinde iki işgal operasyonu ile onu indirdi, ancak ırak'ta çoğunluk şii araplarda idi. yani %20 %25 sünni arap ve ona yakın sünni ancak ırak'a yabancılaşmış bağımsızlık isteyen kürtler olunca, iktidar ülkede esas unsur kalan şii arapların kontrolüne geçti ve ırak, iran'la doğal müttefik haline geldi. ırak her ne kadar üst yönetimi olarak abd'nin vassal devleti olsa da, ortada kurumlarıyle bir ırak devleti kalmadığı için, bu kişilerin mesela maliki falan gibi adamların yerel düzeyde güvenecekleri tek dal, iran rejimi istihbaratı vs. o yüzden bugün iran, karadan elini kolunu sallayarak, şii ırak, müttefik esat suriye'si ve lübnan hizbullahı üzerinden akdenize gelebiliyor. suriye iç savaşına karadan asker gönderebiliyor. israil de şimdi bu sebepten dellenip sağı solu bombalamaya başladı. hizbullah ne yahu falan derken şimdi direkt iran'ın askeri üsleri var suriye'de hemen israil sınırının birkaç yüz km kuzeyinde.
  
  yani almanları yenince, almanyadan beter bir sscb işgali (batı ittifakı perspektifiyle) yaşandı avrupada, abd belki de israil için saddamı indirdi ama baş düşmanı iran'a ortadoğuda dikensiz gül bahçesi hediye etmiş oldu. neville chamberlain de bunu düşünüyordu ve bir açmaz vardı ortada. demek ki düşmanımın düşmanı da düşmanın olunca, ki bu siyasette herkes herkesin düşmanı; "bazen düşmanını yaşat ki yaşayasın" bile denebilir.
• (#76857179) bu sorunun cevabı çok kısa. almanya 19. yy. sonunda ve ikinciyi geçelim ta birinci dünya savaşı öncesinde zaten endüstrileşmiş modern bir ekonomi toplum ve devlete sahipti. savaş kaybedince olan şey, kayıp savaşta ölen insanlar, hak iddia ettiğin bir takım yerlerdeki toprak kaybı ve tazminat ödemek. almanyanın kendisinden de bir toprak kaybı olmadı.
  savaş sonrasında ülkeyi yeniden inşa etmek ise çok basit. hatta bazı açılardan sıfırdan başlamanın avantajlarına sahip. türkiye şimdi bir savaşta imha edilse 5 milyon insan ölse bile 75 milyon insan geriye kalacaktır. imha edilen bina yol vs.yi yapmak 5-10 yıl alır sadece. fabrikaları kurmak vs. de öyle. çünkü bunun teknik ve kabiliyet anlamında alt yapısı var artık. ama aynı tahribat 80 yıl önce olsa savaştan önce olmayan sosyo ekonomik alt yapı, kapasite ve kabiliyetler sonrasında da olmadığı için imar ve tamir ve gelişme çok uzun zaman alacaktı ve almıştır da. japonya için de aynısı geçerli, japonyanın 2. dünya savaşından sonra ekonomik dev haline gelmesi mucize değil. bilakis 1920lerde tamamladığı endüstrileşme ve modernleşme ile zaten olması gerekenin gerçekleşmesi demekti. burada kritik şey galip devletlerin özellikle amerika b.d.'nin bunların teslim olmaları sonrasında kendisine siyasi anlamda tam itaati karşılığında askeri olarak değil ama ekonomik olarak tekrar büyümelerine ses çıkarmaması..