gerizim dağı

• filistin'in orta kesimindeki samiriye'de dağ. nablus'un tam güneyindedir; kitab-ı mukaddes'te şekem olarak anılan yer buradadır. yakın geçmişte gerizim dağı manda yönetimi altındaki filistin'in (1923-48) ve daha sonra da ürdün'ün (1950-67) sınırları içindeydi. 1967'den bu yana ise israil yönetimindeki bölge (yahuda ve samiriye) içindedir. denizden 881 m yüksekteki dağ, tam kuzeyindeki ebal dağı'nın (ibranice har eval; arapça cebel aybal, 940 m) ikizidir. ikisinin arasında 210 m derinlikte bir vadi vardır. filistin'in dağlık orta kesiminde yer alan doğu-batı doğrultusundaki yollardan biri bu vadiden geçer. dağ, çok eskiden beri stratejik önem taşımaktadır. kitab-ı mukaddes'te tanrı'nın yahudi halkını kutsadığı yer olarak geçer (lanetlediği yerse ebal dağı'ydı; tesniye 11:29). bu kutsama töreni yeşu'nun zamanında görkemli bir biçimde yerine getirilmişti (yeşu 8). dağın adına talmud'da ve romalı-yahudi tarihçi flavius josephus'un (is 1. yy) yazılarında da rastlanmaktadır.
  
  ikinci tapınak döneminin (iö 4. yy) başlarında da bu dağda küçük bir tapınak inşa eden samiriyeliler, dua ederken yüzlerini kudüs yerine buraya dönerlerdi. günümüzde çok az üyesi kalmış olan bu mezhebin, kitab-ı mukaddes'in yalnızca musa'nın beş kitabı'nın (tora) kapsayan kutsal kitaplarında kudüs, sion gibi kutsal yerlerin yerine gerizim dağının adı geçer. gerizim dağı'nın eteklerinde yaşayan mezhep üyeleri pesah'ta (hamursuz) halen kitab-ı mukaddes'e tam anlamıyla bağlı kalarak kuzu kurban ederler. bu tören yöreye pek çok turist çekmektedir. samiriyelilerin ibadet yerinin aslında dağın doruğunda olmasına karşın, kurban töreni artık dağın alt eteklerinde düzenlenmektedir; bunun nedeni doruktaki müslüman mezarlığından ötürü samiriyelilerin burayı "kirli" saymasıdır. dağın modern arapçadaki adı samiriye dilindeki tura beriha'dan (kutsama dağı) gelir.
• tabbur eres, yani dünyanın/yeryüzünün göbeği olarak da bilinir ki bu haliyle aslında mitolojik bir axis mundi'dir.