fasciola hepatica

• sindirim sistemi cihette ikamet edebilen bir tür parazit..^*
• genelde koyunların ve bazen de ineklerin karaciğerine yerleşen bir parazit. yumurtaları nemli otların üzerinde gelişir. bu yüzden çiğli ve hafif nemli çayırlarda, tecrübeli çobanlar sürü otlatmaktan çekinirler.. (bkz: kelebek hastalığı)
• fluke denilen büyük ve küçükbaş hayvanların karaciğerinde yerleşen bir çeşit kurdun bünyede misafir edilmesiyle baş gösteren faşist bir hepatit. insanlarda da mikroplu sularla yıkanmış yeşil sebze tüketimiyle yerleşebilir. larvaları sindirimden sonra mide ve bağırsak duvarlarına yapışarak, karaciğere doğru yol almaya başlar. karaciğer yetmezliğine kadar gidebilen bu hastalığın çukurova bölgesinde pek yaygın olduğunu biliyor muydunuz?
  (bkz: trematod)
• genc formu karaciger parankimasinda goc geciren, eriskinleri safra kanallarinda bulunan parazittir.
• yaprak kelebeği olarak da adlandırılan bir parazit. helmint. trematod. digenea. fasciolidae. fasciola.
  
  karaciğer tahribatına neden olur. genç parazitler parankimada, olgunlaşmış erişkinler safra kanallarında tahribat yapar.
  bu arada anemi tablosu, ödemler vs kısaca genel durum bozuklukları da ortaya çıkar. şiddetli enfeksiyonlarda ölüm olur. yaşayanlarda gelişme geriliği, verim düşüklüğü görülür.
  
  bu helmintin genç erişkinleri ve olgunlaşmış erişkinleri ayrı ayrı öneme sahiptir.
  genç erişkinleri; beyaz renkli, birkaç milimetre uzunluğunda ve mızrak ucu şeklindedir.
  olgunlaşmış erişkinleri; petrol yeşili renginde, 3.5 santimetreye kadar ulaşabilen büyüklükte, zeytin yaprağı şeklindedir.
  
  yumurtaları; sarı renkli, oval şekilde, 150x90 mikron büyüklüktedir. yumurtanın bir kutbunda kapak bulunur.
  parazitin tegumenti (bir çeşit vücut örtüsü) üzerinde, uçları arkaya dönük dikenler vardır.
  ağız ve karın çekmenleri belirgindir. karın çekmeni omuz hizasında, orta hattadır.
  
  arakonak; lymnaea truncatula adlı salyangozdur. bu salyangoz ph yönünden hafif asidik olan bataklık arazilerde amfibik bir yaşam sürer. suya girer, karada gezinir, şartlar kötü olursa kendisini çamura gömer, ölü taklidi yapar ama sıcaklık -10 derece ve altına düşmedikçe ölmez falan...
  
  sonkonak; başlıca ruminantlardır. sığır, koyun vs. ama insan dahil birçok memeli hayvanda da gelişebilir.
  genç erişkinler; karaciğer parankimasında görülür,
  olgunlaşmış erişkinler; safra kanallarında yerleşir.
  nadiren sapık parazit olarak insanlarda akciğer, deri altı ve başka organ ve dokularda da görülebilir.
  
  biyolojisine gelirsek;
  
  parazitin olgunlaşmış erişkinleri, safra kanallarında yaşar demiştik. işte bu olgunlaşmış erişkinler, safra kanallarına yumurtalarını bırakırlar. bu yumurtalar, safra kanalları aracılığıyla barsaklara, dışkı aracılılığıyla da vücut dışına atılırlar. yumurta dışarı atıldığı bu anda, içinde bir mirasidyum yok. sonradan gelişecek. nemli, sulu bir ortam gerekecek bunun için. hava optimum olan 22-26 derece sıcaklıktaysa 14-17 günde, değilse birkaç ayda.
  
  yumurtanın içinde mirasidyum geliştikten sonra, ışık ortamında bir enzim salgılar ve yumurtanın kapağını açar, dışarı çıkar. suda yüzmeye başlar. hanimiş benim arakonağım, nereye gitmiş benim lymnaea truncatulam diye yüzerken, bakınırken elinde 3 saati vardır. 24 saat kadar yaşayabildiği halde, ilk 3 saat içinde salyangozu enfekte etme gücündedir çünkü. neyse, salyangozu bulur, ona girer.
  
  salyangoza girdikten sonra sırasıyla; sporokist, redi ve serker dönemlerini (larva dönemi bunlar) geçirir. ortam kuraksa ikinci bir redi dönemi (kız redi) daha geçirir.
  
  salyangoz suda, ortam 9-26 derece sıcaklıktaysa, su temizse, serkerler salyangozdan çıkmaya başlarlar.
  1 mirasidyumla enfekte salyangoz 600 kadar serker çıkarabilir.
  
  serkerler salyangozdan çıkınca, sudaki bitkilere, bitki yapraklarına ya da başka cisimlere yapışırlar, kistlenirler ve sonkonak için enfektif olan metaserkerler haline gelirler.
  
  mirasidyumun yumurtadan çıkışından, metaserker haline gelene kadar (suda yüzdü, salyangoza girdi, larva dönemlerini geçirdi, salyangozdan çıktı, sudaki bir şeylere yapıştı, kistlendi) geçen süre en az 5-6 haftadır.
  
  şimdi artık parazitimiz sonkonağa yani zararı vereceği canlıya yani sığıra, koyuna falan girmeye hazır. bekliyor yapıştığı yerde. sonkonak bizim parazitin, metaserkerin bulunduğu otu yiyerek enfekte oluyor.
  
  olaylar olaylar...
  
  metaserker, sonkonağın barsağına gidiyor. metaserkerin kist duvarı yırtılıyor ve içinden genç erişkinler çıkıyor. bu genç erişkinler, barsak duvarını deliyorlar, peritona, oradan da karaciğere ulaşıyorlar. bu olay 1 haftada gerçekleşiyor.
  
  genç erişkinler, karaciğer kapsulasını delerek içeri girdiklerinde, parankim hücrelerini yiyerek tüneller kazıyorlar. bunlara, parazitin göç yolları deniyor.
  bu göç 6-7 hafta sürüyor. ve bu sürede gittikçe büyüyorlar.
  
  büyüyüp koca adam olduklarında, önce küçük safra kanallarına, oradan büyük safra kanallarına, hatta safra kesesine gidiyorlar ve artık olgunlaşmış erişkin olduklarından, yumurta çıkarmaya başlıyorlar.
  safra kanallarına girişlerinden, yumurtalamaya başlamalarına kadar geçen süre 4 hafta.
  
  metaserkerlerin alınmasından, olgunlaşmış erişkinlerin yumurta çıkarmaya başlamalarına kadar geçen süre (prepatent süre) 11-12 hafta.
  parazitin tüm biyolojisini tamamlaması 17-18 hafta sürüyor. (optimum koşullarda, minimum sürede)
  
  fasciola hepatica, sonkonakta uzun süre yaşayan bir parazit. insanda 6 yıl, koyunda 11 yıl, sığırda 1 yıldan az yaşıyor. niye koyunda o kadar uzun yaşıyor, dersek; şimdi bu parazitin tegumenti var demiştik ya, işte tegumentin üzerinde glikokaliks örtüsü var ve bu örtü antijenik yapısını sürekli değiştirdiğinden, sonkonakçının immun sistemini atlatıyor. bir de parazitin salgıladığı bazı moleküllerin immunosupressör (sonkonağın immun sistemini baskılayıcı) özelliği var. ondan. bi de beynim eridi.
• karaciğer kelebeği de denilen pek sevimli(!) trematod.safra yollarına yerleştiğinde kan ile beslenir,b12 vitamini depolar ve safra yollarının tıkanmasına neden olur.
• kanla beslenirler.
  enfektif formu metasercariadır.
  karacigere tutunurlar.
• tedavisinde bithionol kullanılan helmint. fasciola buski'den bu yönüyle ayrılır.
• fasciola hepatica ve dicrocoelium dendriticum yalancı parazitlik yapabilir.
• fasciola hepatica yumurtaların oral alınmasıyla değil, parazitin larva formunun (metaserkarya) ağız yoluyla alınmasıyla bulaşır. ve bunlar genelde su terelerinin üstünde bulunur.
  
  fasciola hepatica'nın yumurtaları safrada bulunurken, fasciola buski'nin yumurtaları safrada bulunmaz.
  
  trematodların genelde üremeleri 3 ay sürdüğü için fasciola hepatica'nın ilk 3 ay tanısında elisa yöntemini kullanırız. bu yöntemle oluşmuş antikorları tespit ederiz.
  
  tedavileri de farklıdır. fasciola buski'nin tedavisinde klasik trematod ilacı olan praziquantel kullanılırken, fasciola hepatica'da ise triklabendazol ilk tercihtir
  
  genelde trematodlar larvalarıyla bulaşır. ayrıca yumurtaları kapaklıdır.
  
  tedavisinde triklabendazol ilk tercihtir.bithionol ve praziquantel alternatif tedavilerdir.
  
  edit: tedaviyi ekledim.