elektron taşıma sistemi

• ökaryotlarda oksidatif fosforilasyonun yeri mitokondridir. mitokondrinin dış zarı küçük moleküllere ve iyonlara karşı geçirgen olmasına rağmen mitokondrinin iç zarı protonlar (h+) da dahil pek çok küçük molekül ve iyon için geçirgen değildir. mitokondrinin iç zarı kristaları oluşturacak şekilde kıvrımlar yapmıştır. bu zar elektron taşıma sistemi (ets) ve atp sentaz enzimini taşır. kemiozmotik hipotez olarak bilinen bu hipoteze göre oksidatif fosforilasyonda zar yüzeyleri arasındaki proton derişimi farkı atp sentezini sağlar.
  
  ets moleküllerinin bazıları protein yapısındadır. bunlar nadh-q redüktaz, sitokrom redüktaz, sitokrom c ve sitokrom oksidazdır. protein yapısında olmayıp koenzim olarak görev yapan molekül ise ubikinondur. bu moleküller nadh+h+ ve fadh2'den yüksek enerjili elektronları alır ve bir dizi indirgenme-yükseltgenme tepkimesinden geçirerek sistem boyunca taşır. koenzimlerle taşınan elektronlar taşıyıcı moleküllere aktarılırken protonlar matrikse bırakılır. bu sırada nadh+h+ ve fadh2 sırayla nad+ ve fad formlarına yükseltgenir. böylece nad+ ve fad molekülleri tekrar krebs döngüsünden elektron kabul edebilecek duruma gelir. taşıma sisteminde elektronların enerji seviyeleri kademeli olarak düşürülür. bu sırada açığa çıkan serbest enerjinin bir kısmı ortama ısı olarak yayılırken büyük kısmı matriksdeki protonları pompalamada kullanılır. protonlar matriksten mitokondrinin iç ve dış zarı arasında bulunan boşluğa doğru ets molekülleri aracılığıyla pompalanır. böylece mitokondrinin iç ve dış zarı arasındaki boşluk matrikse oranla daha yüksek proton derişimine sahip olur. protonlar elektrik yükü taşıdığından mitokondrinin iç zarının iki yüzü arasında elektriksel yük farkına yol açar. bu deriim ve elektriksel yük farkı bir potansiyel enerji oluşturur. solunumun son aşaması olan oksidatif fosforilasyon için bu potansiyel enerji atp sentaz yardımıyla kullanılabilir hale gelir.
  
  mitokondrinin iç zarı protonları geçirgen olmadığından atp sentaz, zarlar arası boşluktaki protonların tekrar matrikse geri akışını sağlayan bir yol oluşturur. atp sentaz kompleks bir enzimdir. proton akışı sırasında aktifleşir ve enzimde yapısal değişimler olur. bu değişimler adp'ye bir fosfat eklenip atp oluşmasını sağlar. protonlar matrikse doğru aktıkça atp sentezi de devam eder. ets'nin son elektron alıcısı oksijendir. elektron taşınmasının son aşamasında düşük enerjili hale gelmiş olan elektronlar, oksijen ve protonlarla birleşerek suyu oluşturur. mitokondrilerin iç zarında bulunan ets'ler aracılığıyla elektronların oksijene taşınması ve atp sentezlenmeside okksidatif fosforilasyon denir. solunumda üretilen enerjinin büyük kısmı bu evrede üretilir. protonlar ve elektronlar nad tarafından ets'ye iletilirse 3 atp sentezlenir. eğer protonlar ve elektronlar fad tarafından alınıp ets'ye taşınırsa 2 atp sentezlenir.
• üniversite sınavlarında direkt olarak sorusu gelmeyen ama dolaylı yollardan sorulduğu için bilinmesi gereken biyoloji konusu. kısaltması ets'dir. serbest çağrışım yoluyla euro truck simulator'ı hatırlatır.