doğu pomeranya taarruzu

• ikinci dünya savaşı'nın doğu cephesi'nde kızıl ordu'nun pomeranya ve batı prusya'daki wehmacht kuvvetlerine karşı giriştiği ve 10 şubat - 4 nisan 1945 tarihleri arasında gerçekleşmiş bir genel taarruz harekatıdır. harekat, sovyet kaynaklarında birbirini izleyen alt operasyonlar olarak değerlendirilmektedir.
  
  konitz-köslin taarruz harekatı 10 şubat - 6 mart 1945
  danzig taarruz harekatı 7 - 31 mart 1945
  arnswalde-kolberg taarruz harekatı 1 - 18 mart 1945
  altdamm taarruz harekatı 18 mart - 4 nisan 1945
  planlama
  sovyet planlamasında harekata, berlin yönünde ilerleyecek olan mareşal jukov komutasındaki 1. beyaz rusya cephesi kuvvetlerinin sağ kanadını örtmek için gerek duyulmuştu. bu örtme, mareşal konstantin rokossovski'nin 2. beyaz rusya cephesi tarafından yerine getirilecektir. mareşal rokossovski'nin birincil hedefi, vistül nehrinin kuzey kesiminden pomeranya üzerine ilerlemek ve bölgenin en önemli yerleşimi olan danzig'i almaktı. ancak doğu prusya taarruzu sırasında mareşal rokossovski, taarruz eksenini elblag yönünde kuzeye çevirme emri almıştır. bu manevra, pomeranya'da ciddi büyüklükte bir alman kuvvetini, mareşal jukov'un sağ kanadını tehdit eder bir durumda bıraktı.
  
  mareşal rokossovski'nin doğu prusya taarruz harekatı'nın ilk evresi sona erdiğinde, komutası altındaki 2. beyaz rusya cephesi kuvvetleri pomeranya üzerinden kuzeye taarruz için yeniden gruplandı. böylece bir alman karşı taarruzu olasılığı iyice azalacaktı. mareşal konev'in 1. ukrayna cephesi kuvvetleri de aynı sıralarda daha güneyde silezya taarruzu'nu yürütüyor olduklarından 1. beyaz rusya cephesi'nin sol kanadını da örtecekti. bu bağlamda stavka, berlin yönündeki genel taarruzunu, kanatların güvenliğini sağlamak için bir süre geciktirdi. aslında berlin taarruzu daha önceki planlamaya göre şubat'ta başlayacak ve nisan ayı içinde sonuçlanacaktı.
  
  stalin'in berlin taarruzunu şubat ayından nisan ayına ertelemesi, hem askeri tarihçiler arasında hem de bazı sovyet generalleri arasında tartışma konusu olmuştur. ileri sürülen fikir, şubat'ta yapılacak berlin harekatı'nın daha hızlı ve çok daha düşük kayıpla yapılabilecek güvenli bir şansı olduğudur. bu konudaki diğer sav ise büyük alman kuvvetlerinin kanatlarda bırakarak berlin üzerine yürümenin, etkili bir alman karşı taarruzuna şans tanıyacağı ve savaşın daha uzun bir süre devam etmesine neden olacağı yönündedir. gerçekten de bir alman karşı taarruz girişimi olan gündönümü harekatı^* pomeranya'da bir sürpriz harekat olarak gerçekleştirilmiştir. her halükarda gecikme, kızıl ordu'nun viyana taarruzu'yla avusturya'nın büyük bir bölümünü işgal etmesine olanak da sağlamıştır.
  
  alman istihbaratı
  alman istihbarat servisi, sovyet ordularının berlin'e yürümeden önce pomeranya'da bir harekata girişeceklerini, 13 şubat gibi erken bir tarihte öğrenmiştir. pomeranya'dan doğu prusya sınırındaki elblag'a kadar geniş bir cepheyi savunma durumunda olan 2. ordu, daha kısa mevzilere çekilmeyi talep etmişti. fakat tüm daha geri hatlara çekilme taleplerinde olduğu gibi hitler tarafından kabul edilmedi vistül nehri üzerindeki grudziadz, 18 şubat'ta kuşatıldı ve kentteki alman 83. piyade tümeni, bir sonraki ay teslim oldu.
  
  kuvvetler
  kızıl ordu
  harekata katılan kızıl ordu birlikleri, esas olarak mareşal konstantin rokossovski komutasındaki 2. beyaz rusya cephesi kuvvetleridir. ayrıca mareşal jukov komutasındaki 1. beyaz rusya cephesi kuvvetlerinin doğu kanat kuvvetlerinden bir kısmı da harekata katılmıştı. bu kuvvetler, 3. vurucu ordu, 1. muhafız tank ordusu ve 2. muhafız tank ordusu'dur.
  
  wehrmacht
  harekat içinde yer alan alman kuvvetleri, vistül ordular grubu'na bağlı general walter weiss komutasındaki 2. ordu'dur. bu ordu, 46. panzer kolordusu, 7. panzer kolordusu, 27. panzer kolordusu, 23. kolordu ve 18. dağcı kolordusu ile danzig ve graudenz garnizonlarıdır. ayrıca general erhard raus'un 3. panzer ordusu'nun doğu kanat kuvvetlerinden 3. ss panzer kolordusu ile 10. ss kolordusu da muharebelere katılmıştır.
  
  bu tarihlerde alman 2. ordu'su, tehlikeli biçimde kadro eksikliği çekiyordu ve bünyesindeki birliklerin büyük çoğunluğu farklı yerlerden derlenmişti ve bir kısmı spesifik birliklerdi. 3. panzer ordusu'nun bünyesindeki 11. panzer ordusu, esasen litvanya ve doğu prusya'daki muharebeler sırasında büyük ölçüde güç kaybetmiş ve yeniden teşkil edilmiştir. halihazırda königsberg savunmasında bulunmaktadır.
  
  taarruz
  yarma
  mareşal rokossovski'nin 2. beyaz rusya cephesi'nin esas taarruzu 24 şubat 1945 tarihinde, cephe kuvvetlerine yeni katılan taze bir kuvvet olan general kozlov'un 19. ordu'suyla başladı. başlangıçta sağlanan 20 km'lik bir ilerlemeden sonra sert alman direnmesi karşısında taarruz durdu. bunun üzerine 26 şubat'ta 3. muhafız tank kolordusu cephe hattının 40 km kadar derinlik kazandığı szczecinek doğusunda muharebeye sokuldu ve general kozlov görevde alındı. 3. muhafız tank kolordusu 27 şubat'ta baldenburg'da cephe hattını yardı. aynı gün, 3. muhafız süvari kolordusu da daha güneyde szczecinek üzerinde kontrolü sağladı.
  
  general weiss, aceleyle 7. panzer tümeni'nden kalanlarla 7. panzer kolordusu'nu bir araya getirip rummelsburg'da, alman 19. ordu'sunun kanadında ortaya çıkan tehdide müdahale etti. ancak, 2 mart'ta koslin'deki sovyet yarmasından sonra 2. ordu, alman vistül ordular grubu'ndan tümüyle ayrı düşmüştü.
  
  1. beyaz rusya cephesi'nin taarruza katılması
  mareşal jukov'un 1. beyaz rusya cephesi'nin sağ kanadı, 3. vurucu ordu, 1. ve 2. muhafız tank orduları yeniden gruplandırılarak 1 mart'ta taarruzu reetz'de kuzey yönünde yenilemiştir. general guderian'ın general raus'un geri çekilme talebini reddetmesinin ardından 3. panzer ordusu'nun tüm sol kanadı imha edildi, sağ kanat ise batı pomeranya'daki stettin yönünde geri çekildi.
  
  ilerleyen sovyet tank birlikleri 4 mart'ta baltık kıyılarına ulaşarak alman kuvvetlerini pomeranya'da bir dizi kuşatma içinde tuzağa düşürdüler. 2. ordu, tahkim edilmiş danzig yönünde çekilmeye başladı. bu arada 3. panzer ordusu'nun 10. ss kolordusu, dramburg'da kuşatılmıştı.
  
  ikinci evre
  doğu pomeranya stratejik taarruz harekatı'nın ikinci aşaması mareşal rokossovski'nin taarruzuyla 6 mart 1945 tarihinde başladı. sovyet 2. vurucu ordu'sunun kuşatıcı tarzda ilerlediği malburg kalesi alman savunması tarafından iki gün sonra 10 mart'ta boşaltıldı. daha doğuda elblag ise aynı gün kızıl ordu kuvvetlerinin eline geçti. general weiss, elblag'ın elde tutulamayacağı konusunda kesin görüş ileri sürdü ve 9 mart'ta görevde alınarak yerine general dietrich von saucken atandı. ancak, alman 2. ordu'suna bağlı birlikler kargaşalık içinde danzig ve gdynia yönünde çekildiler. orada 2. beyaz rusya cephesi kuvvetlerince yeniden kuşatıldılar. bu arada mareşal jukov'un kuvvetleri, 3. panzer ordusu'nun kalıntılarını aşağı oder nehri'nin doğu kıyılarından çıkardı. son alman köprübaşı altdamm da kızıl ordu birliklerinin eline geçti.
  
  kolberg kuşatması
  pomeranya'dan çok sayıda sivil, bir sahil kenti olan kolberg'e kaçmıştı. bu kent de 4 mart 1945 tarihinde kızıl ordu birliklerince kuşatılmıştır. kent savunması, deniz üzerinden tahliyenin tamamlandığı 18 mart tarihine kadar dayanmıştır.
  
  danzig kuşatması
  doğu prusya'dan batıya tahliyenin ana limanı olan danzig - gdynia, bölgenin tahkim edilmiş olmasının da sayesinde, tahliye işlemleri tamamlanana kadar general von saucken'e bağlı kuvvetlerce savunuldu.
  
  mareşal rokossovski, nihai taarruzuna 15 mart 1945 tarihinde başladı. esas darbe danzig ve gdynia ile sopot arasında sahil kesimiydi. taarruz, birbirine paralel taarruz eksenleri üzerinden hareket eden 49. ve 70. ordular tarafından yapıldı. her ne kadar alman birlikleri inatla direndilerse de sovyet ileri unsurları 19 mart'ta sopot'a hakim yüksek araziye ulaştılar. öte yandan aynı tarihte 4. panzer tümeni, danzig'in dış mahallelerinden çekilmektedir. sovyet 70. ordu'su, 22 mart'ta sahile ulaşarak alman savunmasını böldü. gdynia 26 mart 1945 tarihinde kızıl ordu birliklerince alındı. alman asıllı sivil halk, civar bölgelerden tahliye edilmişti.