cebbar oğlu mehemmed ^*

• attila ilhanì edebiyat dunyasina parasutle indiren siir. 1946 chp siir yarismasinda ikincilik odulu almis, faruk nafi camlibel'i gecmistir bu dereceyle.
  
  cebbar oglu mehemmed
  
  kaman cıvarına bahar gelince
  yıkılır ovadan apdal çadırları
  yücesinde pâre pâre duman tutmuş
  düdüldağ'ın yaylâsında mekân kurulur
  hoş gelmişsin evvel bahar
  nisan ayı içinde donanır dağlar
  donanır yeşilinden alından
  istasyon deresi kabarmıştır
  hacıdağ'ın selinden
  dağlar sıra sıradır eylim eylim
  dağlar uzanır bir uçtan bir uca
  dağlar bir birinden yüce
  yamaçlarında kireç yakılır
  bir ömür boyunca kahrı çekilir
  kimse anlamamış sırrını hikmetini
  bu bereket nereden gelir
  
  başınızdan duman eksilmesin gâvurdağları
  siz hikâyet eylediniz bana
  bahçe kazasının kaman köyünden
  cebbar oğlu mehemmed'in hikâyesini
  
  yılların yücesinden şöyle bir seyran edelim
  bir avuç toprağıma çöreklenmek için
  yürümüş selâmsız sabahsız
  destursuz girmiş memleketime
  yedi çeşit frenk askeri
  uğursuz bir hava çökmüş
  üstüne memleketimin
  uğursuz ve karanlık
  çocuklar gülmemiş artık
  sessiz sessiz ağlamış analar
  oduna giderken vurulmuş
  ve yahut harman yerinde
  avuçları buğday kokan delikanlılar
  ve nice gâvurdağı kızlarının
  birer birer ırzına geçilmiş
  yalvarmış ihtiyarlar allah'a
  - rivayet şöyledir kim -
  dumanlı bir güz akşamı
  şu mor dağlar efendim
  destur demiş de yürümüş
  
  silkinip kalkmış ayağa
  gel haberi öteden verelim
  çıkmış dağlara kendiliğinden
  cebbar oğlu mehemmed
  fransız'a silâh çekmiş
  hür yaşamak uğruna
  ırz uğruna namus uğruna
  ana için baba ve kardeş için
  şu mübarek topraklar
  şu mübarek vatan için
  derken efendim
  bir gün kaman'dan öte
  uğrun uğrun haber ulaşmış
  urfa'nın antep'in köylerine
  gözü kanlı maraş beylerine
  
  cebbar oğlu mehemmed
  burcu burcu çam kokan bir yaz akşamı
  omuz vermiş bir ağaç gölgesine
  usul usul türkü söylüyor
  
  - hasret kuşun kanadında
  deli kuşlar uçun gayrı
  yazımız böyle yazılmış
  bu diyardan göçün gayrı -
  kirveleri durdu ve süleyman
  on sekiz adım gerisinde
  şahin gibi tünemişler kayaların üstüne
  avuçları sıcak bakışları ok gibi
  deliyor her dokunduğu yeri
  biri doğuya bakıyor diğeri batıya
  
  iptida durdu görüyor geleni
  yel midir toz mudur anlamıyor
  lâkin bıyıkları terlemeden
  çeteci olan garip ökkeş
  çok geçmeden getiriyor haberi
  tabur tabur üstümüze varıyor
  düşman yola çıktı savranlı'dan
  
  hemen mevzie sokuldu mehemmed
  yanıbaşında durdu ve gerisinde süleyman
  çeteler yer tutup pusu kurdular
  kanlı geçit boyuna
  düşman yanaşırken kaman köyüne
  bekletmeden yaylım ateş açıldı
  mermi kurşun yağmur gibi saçıldı
  
  ilk seferinde on beş kişi vurdular
  ve bir hayli düşman kırdılar
  yamaçlarda koptu kızılca kıyamet
  cesaretlerine söz yoktu ama
  neyleyip nitsinler düşman daha çoktu
  düştü birer birer bütün yiğitler
  gürültüler boğazda sustu nihayet
  
  demek diz üstü düşmüş mehemmed
  kirvesi durdu'nun yanıbaşına
  kanlar akar yarasından
  al al olmuş çevresinden
  köpük köpük gözlerini doldurur
  bir başına mehemmed yedi düşman öldürür
  mavzerinin namlusu hâlâ sıcak
  tutulmaz
  ölümün derdi büyük yiğenim
  çâre bulunmaz
  
  aynı akşam doğurmuş karısı döne
  mavi gözlü bir çocuk sarışın
  bir avuç toprak sarmışlar altına
  ve kemal koymuşlar adını
• attila ilhan'ın ilk şiir kitabı duvar'da bulunur.
  meraklısı için notlar bölümünde şiir hakkında şöyle yazıyor:
  
  /cebbar oğlu mehemmed/
  
  chp armağanında ikincilik ödülünü alan, bu yüzden de bütün bir ozan kuşağını bana düşman eden şiir budur.
  
  o yıl chp, yıllık armağanının şiire verileceğini açıklamıştı, üstünde bile durmamıştım: chp beni lise birinci sınıfında iken tutuklayan, mahkemeye veren, okuldan kovan faşist diktanın partisiydi, ben ona ancak karşı olabilirdim. yaz tatilinde, o ara babamın kaymakamlık ettiği sındırgı'daydık, istanbul'dan amcam geldi. amcam hayrettin ilhan emektar bir türkçe öğretmeni, şiir düşkünü, ilginç bir adamdı. babamın aksine, benim ilkokuldan bu yana karalayıp durduğum şiirlerle ilgilenir, her gelişinde onları bana okuturdu. bu sefer de öyle yaptı. "cebbar oğlu mehemmed" i dinler dinlemez, kesinlikle bu şiirin chp armağanına katılması gerektiğini ileri sürdü. sonra bunlar babamla konuşmuşlar, babam o kadar önemsemese de galiba amcamın ısrarından etkilenmiş, konuya birlikte döndüler. benden istedikleri, şiiri daktilo edip onlara vermemden ibaretti, dediklerini yaptı. sonra da okullar açıldığı için, istanbul'a ışık lisesi'ne gittim.
  
  amcam şiiri gönderirken adres olarak çamlıca'daki evinin adresini vermiş, ödüllerin ilanından önce oraya behçet kemal imzalı bir mektup geliyor, amcamdan bunu öğreniyorum. bu arada bahçe'den itibaren mektuplaştığım faruk'tan, ankara'dan, dereceye girdiğimi doğrulayan bir mektup alıyorum. arkasından sonuçlar açıklanıyor, birinci cahit sıtkı, ikinci ben, üçüncü fazıl hüsnü! uzun bir süre ne yapacağımı bilemiyorum, şiirimin ulus'ta ülkü'de, o zamanki diktanın belli başlı yayın organlarında çıktığını görmek, adımı radyodan duymak beni buruk bir heyecana boğuyor. lise'ye babıâli gazetecileri benimle mülâkata gelip, muavinlerin önünde hangi ozanları seversin diye soruyorlar. o muavinler ki, 809 attilâ ilhan'ın üç yıllık lise öğrenimi boyunca bilmem kaç kere çeşitli nedenlerden birinci şube'ye taşınıp durduğunu, orada bir hayli kaldığını bilmektedirler. doğal olarak, akif'tir, fikret'tir vs. diye bazı 'zararsız' adlar söylüyorum. bu da orhan veli'nin o zamanlar yazı yazdığı ülkü'de bana takılmasına sebep oluyor.
  
  ödülü kazanmam beni tanıtmış oluyor ama, toplumculara değil, zira sosyalist partisi'nin organı gün'de adımla zaten şiir yayımlıyordum. armağanı kazanınca da gün, bunu 2 mart 1946 tarihli sayısında, "haftanın kültür hareketleri" sayfasında şöyle vermişti: "chp şiir müsabakasında ikinci mükâfatı, 'ağıt' adlı uzun şiirini gün'ün ikinci sayısında okumuş olduğunuz, arkadaşımız attilâ ilhan'ın kazandığını sevinçler öğrendik, biz de arkadaşımızı tebrik ederiz. "
  
  çok sonraları hasan tanrıkut, "ağıt" ı yayımlayanın da, bu yazıyı yazanın da kendisi olduğunu bana söylemiştir.
• kendi sesinden dinlenilmesi ayrı bir zevktir.
  cebbar oğlu mehemmed
  
  en sevdiğim mısraları
  - uğursuz bir hava çökmüş üstüne memleketimin
  uğursuz ve karanlık
  çocuklar gülmemiş artık
  sessiz sessiz ağlamış analar
  oduna giderken vurulmuş
  yahut harman yerinde
  avuçları buğday kokan delikanlılar.
  
  - aynı akşam doğurmuş
  karısı döne
  bir çocuk
  sarışın
  bir avuç toprak sarmışlar altına
  ve kemal koymuşlar adını.
• attila ilhan'ın çocuk yaşta yazdığı bu şiir cumhuriyet dönemi türk şiirinin en büyük eserlerinden biridir. ilhan, halk şiirinin hece kalıplarını kullanmasa da kafiye mantığını çok iyi kullanır bu şiirde. bu kimliğini arayan yeni türk şiiri için adeta bir yol haritası olur. ilhan kendisi için de türk şiiri için de büyük bir yol çizmiştir bu şiirle. anlatım şekli de tam bir destandır.