*

  • anton bruckner'in orkestra ile seslendirilişini dinleyemediği senfonisi. bölümleri;
    1. introduktion (adagio), allegro; si bemol majör.
    2. adagio. sehr langsam; re minör.
    3. scherzo. molto vivace; re minör.
    4. finale (adagio), allegro moderato; si bemol majör.
    şeklindedir. senfonide ağır abi girişi vardır. üçüncü bölüm haricinde tüm bölümler pizzicato ile başlar; üçüncü bölümün girişindeki tema, uyur uyanıklıkla uyanmak arasındaki hissiyattan, uyanıklık safhasına geçerkenki halet-i ruhiye hissiyatı verir. (en iyisi bruckner senfonilerini çok fazla dinlememek...)
  • (bkz: #92011333)

    https://www.youtube.com/watch?v=iuiqfwjcpvq

    ========================================

    kuskusuz tum senfonik edebiyatin en onde gelen yapitlarindandir, ancak hakettigi kadar cok seslendirilmez. bruckner senfonileri icerisinde kimi ayrik ozelliklere sahiptir; ornegin 1. bolumu yavas baslayan sonradan hizlanan tek senfonidir. ayni kurgu 4. bolumde de vardir.

    bu yapit ayni zamanda bruckner'in en genis capli iki senfonisinden birisidir. (digeri icin (bkz: bruckner senfoni no. 8)) toplam suresi standart bir temsilde 70 dakikayi gecer.

    yapitin ilk bolumu pizzicatolarla baslar. orkestradan yankilanan guclu akorlar 1. temaya ve dahi allegro'ya baglanir. bu canli temayi yaylilarin pizzicato esliklerle sundugu 2. ve daha durgun tema izler. uzunca islenen 2. temayi uflemelilerin katilimi ile 3. tema izler. bir crescendo ile doruguna cikan bu isleme sonerek gelismenin yolunu acar. bolumun kabaca yarisinda baslayan gelisme kornolarin bolumun basindaki yavas acilisi tekrar etmeleri ile baslar. bu dusuncenin kozmik ve guclu islenislerini muteakip kisaca islenen 1. temadan sonra yine 2. ve 3. temlar karsimiza cikar. guclu coda bolumu kapatir.

    2. bolum ilki obua tarafinadan sunulan (a), ikincisi yaylilarda islenen (b) iki temanin alterne calinislari uzerine insaa edilmistir (a - b - a' - b' - a''). bu dizgede a'nin 2. islenisi (a') bolumun gelismesini temsil eder.

    nedense kimi sefler bu bolumu basligi olan adagio'ya aldirmaksizin oyle bir tempoda calarlar ki bolum 15 dakikada bitiverir. benim gozum de adam gibi bir temsili minimum 18 dakika surmelidir. bu acidan karajan, celibidache ve jochum (emi) kayitlari evhen iken bir gunter wand yorumu ayni oldude tavsiye edilemeyebilir (sadece bu bolum icin konusuyorum, yoksa bruckner soz konusu oldugunda wand tabii ki cok onemli bir isimdir.) kotu demiyorum ama sanki muzikte mevcut olan muhteviyati tam olarak ortaya cikarmaktan uzak kaliyor gibi. neyse...

    3. bolum bruckner'in en buyuk iki scherzo'sundan birisidir. digeri yine 8. senfonisininkidir. a - b - a formundadir. ilginç olarak a'nin ana temasi ikinci bolumun ana temasinin hizli calinmis halidir! bolum boyunca sikça, bruckner'in gençlik yillarindan asina oldugu avusturya halk danslari temalari kulaga carpar.

    4. bolum senfoninin dorugudur. bu bolumun kurgusu gerek bruckner muzigi icerisinde gerekse tum senfonik edebiyat icerisinde cok ozel bir yere sahiptir.

    bolumun yavas acilisi beethoven'in 9. senfonisinin 4. bolumunun mantigi ile benzerdir; daha onceki bolumlerin temalari hatirlatirilir ancak bruckner beethoven'in yaptigi gibi onceki uc bolumden birer tema hatirlatmak yerine 1. bolumden 2, 2. bolumden 1 tema hatirlatir. 3. bolumden bir alinti yapmaz. bu hatilatislar esnasindan aralara iki notalik bir ünlem ilave eder. sirasiyla :

    1. bolumun yavas acilisi tekrar edilir. bu tekrar "esnasinda" klarnet ünlemi calar. bu hatirlatma "bitince" ünlem klarnet tarafindan tekrar edilir.

    1. bolumun allegrosunun 1. temasi tekrar edilir. bu "esnada" ünlem trompette duyulur. bu hatirlatma "bitince" ünlem bir kez daha klarnet tarafindan tekrar edilir.

    2. bolumun 1. temasi, yine obuada, tekrarlanir ve bu tekrar "esnasinda" ünlem bu sefer flutte duyulur. bu hatirlatma "bitince" ünlem klarnet tarafindan tekrar edilir ama

    bu son tekrar baslarda yankilanir ve sunu goruruz: bu unlem aslinda uzunca bir fug temasinin basidir. artik baslar forte olarak temanin geri kalanini da sunarlar ve tema once yayli alet gruplari sonra da orkestranin geri kalani tarafindan 4 sesli olarak islenir. bu bolumun hizli kismidir.

    fugal olarak islenen ünlem(ve devami) yerini cok keyifli 1. temaya birakir.

    bunun islenisinin ardindan gelen bir sus'u takip eden mars yapisindaki 2. tema islenmeye baslanir ve bunu mutakip gelismeye gecilir.

    bakir uflemelilerin gorkemli koralleri ve bunlari ara ara sessizce kesen yayli dusunceler yine ünlem uzerine kuruludur. bu koral \ kesis gelgiti cellolarda baslayan ve yine ünlem uzerine kurulu olaganustu islenmis (çift / double) fugal kismin baslamasi ile son bulur. gelismenin ana govdesi olan bu muhtesem fugal isleme bruckner'in kontrapuntal yazi ustaliginin doruklarindan birini teskil eder. tum finalin ve hassaten bu muazzam fugun cok hos bir incelemesi icin:

    https://www.youtube.com/watch?v=iuiqfwjcpvq

    sonrasinda bolumun allegro kisminin (keyifli) 1. temasi tekrar karsimiza cikar ve bunu mars temasi bolumu bitirecek kadar uzun islenerek takip eder.

    burada cok ilginc bir noktanin alti cizilmelidir. final bolumunun insaasinda cok onemli yer tutan ünlem aslinda birinci bolumun basindaki bas pizzicatolarinin ilk iki notasindan turer (yahut aynisidir) ve 1. bolumun gelismesinde de cok onemli yer tutar. 2. bolumun basinda sunulan obua temasi da bu motiften \ ünlemden yola cikar. 3. bolumun ana temasi 2. bolum ana temasinin hizli calinmis bir halidir ve bu baglamda o da bu ünlemden cikmistir denebilir. son bolum ise yukarda anlatildigi uzere zaten cokca bu ünlem uzerine kuruludur.

    su halde aslinda senfoninin tumu bir acidan birinci bolumun ilk iki notasinin uzerine kuruludur diyebiliriz. bu acidan bakildiginda yaklasik 80 dakika suren yapitin bu kadar kucuk bir yapinin uzerine insaa edilmis olmasi akillara durgunluk verir.

    tum bu soylenenler baglaminda yapit bruckner'in en gorkemli insaasidir diyebiliriz. bu yapit ayni zamanda senfoni formunda actigi yeni yolda ilerlemekte olan bestecinin karsilastigi zorluklarin sonlandigi yapittir zira daha onceki senfonilerinin birden fazla versiyonlari soz konusu olmusken bu yapit bruckner'in tek versiyonu olan ilk senfonisidir. (bu tespit yapilirken 0 ve 00 numaralilar goz onune alinmamistir)

    yani besteci bu senfoniyle birlikte 1. 2. 3. ve 4. senfonilerinde yasadigi "bunu nasil daha iyilestirebilirim?" ikilemlerinin sonucu olan sayisiz versiyonlar hazirlama durumundan uzaklasmis ve son notayi koydugundan 'budur!' diyebilmistir. 6. ve 7. senfonilerinde de bruckner bu ozguvenli haline devam edecektir. vefati nedeniyle tamamlayamadigi 9. senfonide bizzat kendisinin hayatta kalsaydi duzeltecek bir sey bulamayacagindan emin gibiyiz, oylesi muhtesem bir yapittir. bir tek 8. senfoninin 2. bir versiyonunu hazirlamak durumunda kalmistir. yani 5.'den itibaren, 8. senfoni hariç, bruckner yapitlarini revize etme ihtiyaci duymayan bir besteci haline gelmistir (ki revizyon yapmakta zaten bir sorun yoktur da bruckner ozellikle 3. ve 4. senfonilerinde revizyon olayinin biraz suyunu cikarmistir)

    dramatik bir notla metnimizi sonlandiralim: bruckner bu yapitini hic duymadi. yapitin ancak iki piyano icin hazirlanmis bir versiyonunun bir temsiline katilabildi. yapitin o hayattayken yapilan bir temsiline rahatsizligi nedeniyle katilamadi. katilsaydi da herhalde uzuntusu katmerlenirdi zira yapit devri icin cok uzun ve cok karmasik bulundugundan kesilerek temsil edilmisti. yapitin orijinal halinin ilk temsili icin tarihlerin bestecinin olumunden bir 40 sene sonrasini gostermesini beklemek gerekecekti.
  • the man in the high castle dizisinin pilot bolumunde kendisine bir gonderme yapilmis senfoni. joe, kamyonla new york'tan canon city'e giderken radyoda bruckner 5. senfoni calmaktadir.
  • dün, uzun bir yürüyüş esnasında, yıllar sonra senfoniyi baştan sona olacak şekilde tekrar dinledim. (karajan-bp, 1976.)

    normalde, bruckner senfonilerini -aynı mahler senfonileri gibi- baştan sona dinlemesem de parça parça dinleyen birisiyim yeri geldiğinde -*ki, bu aralar genelde spor yaparken falan dinliyorum bu eserleri. senfoni, bariz bir şekilde, bruckner senfonilerinin en zor nüfuz edilenlerinden. hatta en zor nüfuz edileni... bunun sebebi, senfoninin uzunluğu olmasının ötesinde içeriğiyle alakalı: her ne kadar tahmin edilebilir bir akışı olsa da, muhteviyat öyle şeyler barındırıyor ki, dikkatsiz bir şekilde takip etmeye çalışırsanız bir noktadan sonra ambale olmanız kuvvetle muhtemel. o sebeple, bu senfoniyi daha ziyade yürüyüş tarzı düşük konsantrasyon gerektiren aktiviteler esnasında dinlemek daha mantıklı gibi.

    veya ne bileyim, bir ara tekrar baştan sonra tek seferde dinlerim ve tekrar entry falan girerim belki. fakat gerçekten kasıyor arkadaşlar. net bir olay.
  • baştan sonra dinlemesi başlı başına ayrı bir olay olan muhteşem senfoni. geçenlerde, bir önceki dinleyişimden* yıllar sonra, senfoniyi baştan sona olacak şekilde tekrar dinledim -ama bu sefer spor yaparken değil de, bilgisayarın başına oturarak... böyle yapıldığında, her ne kadar bir önceki entry'mde belirttiğim üzere zorlayıcı bir eser olsa da, kendi içinde referanslı yapısına bariz bir şekilde çok daha rahat nüfus edilebildi.

    ...ve hatta öyle ki, bu seferkinde, daha önce belirtilmemiş bir iki güzel detay dikkatimi celbetti: belirtildiği gibi, senfoni, daha öncesinde beethoven'ın vs... yaptığı gibi kendine referanslı şekillerde muhtelif temaları yeri geldiğinde varyasyonlu olarak komplike biçimlerde kullanıyor. bunların haricinde -her ne kadar bire bir referans olarak düşünülmeyebilecekse de- bruckner, daha sonra yazdığı bazı senfonilerinde, bu eserinde kullandığı muhtelif benzer müzikal yapılara çok benzer yapılar inşa etmiş. mesela;
    senfoni 5, bölüm ii: https://www.youtube.com/…atch?v=zhxh_mtu2cs&t=1997s
    senfoni 7, bölüm ii: https://www.youtube.com/…atch?v=ffq00fhvsgg&t=1984s
    [yaylılar {kemanlar altışarlı} dalgalanırken, üflemelilerde kreşendoya yükselen temalar...]
    veya
    senfoni 5, bölüm iv: https://www.youtube.com/…atch?v=zhxh_mtu2cs&t=3333s
    senfoni 9, bölüm i: https://www.youtube.com/watch?v=gdvl-9gfsww&t=810s
    [daha önce bölümün başında verilmiş bir temanın; ilkinde varyasyonuna, ikincisinde kendisine üflemelilerde bastıra bastıra yükenirken, altta -bu sefer- dörderli dörderli coşan yaylılar...]
    vs...

    bu senfoni aslında bir bakıma "final senfonisi" gibi bir şeydir. yani diğer bölümlerde, adeta, finalde gerçekleşecek olayların temelleri atılır ve asıl mevzuata finalde girilir. bu durum, daha evvelinde fizik ve müzik eğitimi almış amerikalı bir adli tıp uzmanının epey beğenilen bir inceleme videosunda güzelce analiz edilmiş durumda -otka da edit yapıp entry'sine eklemiş videoyu gerçi ama ben yine de bir kere daha paylaşayım: https://www.youtube.com/watch?v=iuiqfwjcpvq

    senfoniyi ilk olarak kimden dinlediğimi hatırlamıyorum ama set olarak düşünütsem -büyük olasılıkla- eugen jochum'du. teker teker düşünüldüğünde muhtelif çeşitli farklı kayıtlar tavsiye edilebilir ama kendisinin staatskapelle dresden ile olan emi seti bence hala bruckner senfonileri için ilk dinleme bazında genel bağlamda en tercih edilesi setlerden biri ve hatta bence tam bir fiyat performans ürünü. bununla birlikte, spesifik olarak tavsiye vermek gerekirse; bruckner 5 hususunda bir nevi üstat olan jochum'un muhtelif farklı kayıtlarından royal concertgebouw orchestra ile 1960'larda gerçekleştirdiği canlı kayıt, birçoklarınca hakkı teslim edilen bir muazzamlıktadır: https://www.youtube.com/watch?v=6j4idfajzhw
  • bu senfoniyi yorumlayan unlu seflerin hizlarinda epey bir varyasyon oluyor. 70 dakikanin biraz uzerinde bir surede tamamlayani da var, 90 dakikayi bulan da.

    daniel barenboim, staatskapelle berlin ile kaydettigi su canli konserde (2010) hizli tempolar secmis, ama performans ve ses kalitesi hosuma gitmedi degil:

    https://www.youtube.com/watch?v=6weops8oxbi

    https://accentus.com/discs/2175/
hesabın var mı? giriş yap