bonhomme richard

• amerika bağımsızlık savaşının ünlü ödül avcısı john paul jones'un en büyük zaferini kazandığı, gerek 18. yüzyılın gerek tüm denizcilik tarihinin en ünlü gemilerinden birisi.
  
  bonhomme richard hayatına "duc de duras" adıyla 900 tonluk ve 42 toplu bir doğu hint kalyonu olarak 1769 yılında başlamıştı. fransız doğu hint kumpanyası hizmetinde 10 seferin (ki yılda 1 seferden 10 yıl oluyor) ardından bol tahta kurtlu ve sıcak hint okyanusunda seyretmekten turşuya dönmüş olarak brest'de karaya çekildi. aynı yıl john paul jones kendini iyice kanıtladığı başarılı bir atlantik yağma seferinin ardından ,bir önceki yıl resmen müttefik olarak ingiltereye karşı savaşa giren fransa krallığına gelmiş ve 18 toplu küçük uskunası ranger'dan daha güçlü bir geminin bağımsızlık savaşının kritik dönemeçlerinden geçen kıta kongresi donanmasına verilip verilemeyeceğini araştırmaya başlamıştı. asilerin avrupadaki temsilcisi benjamin franklin'in yardımlarıyla, önüne konan birkaç seçenek arasından duc de duras'ı seçti. geminin onun beklentilerini karşıladığı kesinlikle söylenemezdi lakin en çok sayıda top taşıyan ve nispeten en "kalın derili" gemi oydu. jones geminin 12 librelik toplarına alt güvertenin kıç yönüne monte ettirdiği 6 adet 18 librelik topu da ekleyerek ateşgücünü az da olsa arttırmaya çalıştı. 380 kişilik mürettebatı toplayıp gemiyi hazırlaması ise 6 ayını aldı. mürettebatı 70 kadar amerikalı subay ve assubay ile ingiliz asker kaçakları ve ganimet peşindeki gönüllü fransızlardan oluşan garip bir gruptu. jones yeni komutasına dr. franklin'in ünlü eseri "poor richard's almanac"a ithafen "bonhomme richard" adını verdi.
  
  nihayet hazırlıklarını bitiren jones 14 ağustos 1779'da brest'den denize açıldı. kendisine pierre landais adında küstah ve kibirli bir fransız asilzadesinin komuta ettiği amerika yapımı 32 toplu "alliance" fırkateyni eşlik ediyordu.
  
  küçük filo yaklaşık bir ay boyunca irlanda denizinde terör estirdi. onlarca ingiliz ticaret gemisini ele geçirip 200'den fazla ingiliz gemiciyi esir aldı. jones ingiltere'yi evinde aşağılamasının royal navy'i ne denli öfkelendirdiğini bilecek kadar düşmanını tanıyordu. bu yüzden devriye gezen ingiliz savaş gemilerini atlatmak üzere kuzeye yöneldi, iskoçya'yı dolaştı ve doğu ingiltere kıyılarına indi. 23 eylül günü flamborough burnu yakınlarında kraliyet donanmasına gerekli kritik hammaddeleri taşıyan 28 gemilik bir konvoya rastladı. konvoyu daha geçen yıl denize indirilmiş 44 toplu "serapis savaş" gemisi ile 20 toplu "countess of scarborough" korveti korumaktaydı. jones konvoyu karanlık basarken baskına uğratıp dağıtmayı amaçlayarak saldırdı. ancak kaptan richard pearson komutasındaki serapis buna mahal kalmadan bonhomme richard ile konvoyun arasına dikildi. landais ingiliz korvetine saldıracağını söyleyip jones'u teketek bir düello için yalnız bırakarak çekip gitti.
  
  kağıt üstünde bakınca iki gemi de eşit gibi görünüyordu. lakin serapis nizami bir savaş gemisi ve yeni olması dolayısıyla bonhomme richard'dan çok daha yollu ve sağlamdı. üstelik toplarının çoğu da ağır 18 libreliklerdi. kaburgaları gevşemiş, direkleri oynayan jones'un gemisi serapis karşısında kurdun önündeki kocamış teke gibi kalıyordu. ancak jones tereddüt etmeden saldırdı. niyeti ingilizlerin ağır topçuluğu etkili olmadan düşmana rampa etmekti. lakin ilk borda atışında felaket geldi çattı: jones'un sonradan eklediği 6 18likten 2si tüm mürettebatlarını da öldürerek patlamışlardı. fakat inatçı ve deli cesaretine sahip iskoç ödül avcısı yılmayıp gemisine yeniden hakim oldu ve tekrar hücuma kalktı. serapis her sefer bordalama girişimini durdurmayı başardı, üstüne bonhomme richard'a salvo üstüne salvo isabet ettirdi. bonhomme richard'ın güverteleri kan içindeydi, üstelik gemi yer yer yanıyordu. pearson megafonla jones'a seslendi:
  
  - "are you ready to struck your colours ?" (teslim olmaya hazır mısınız ?)
  
  jones'un cevabı ile bu diyalog harp tarihinin en ölümsüz konuşmaları arasına girdi:
  
  - "i have not began to fight yet !" (daha savaşa başlamadım !)
  
  beklemediği bu cevap karşısında pearson bocaladı. jones da fırsatı hiç kaçırmayarak rüzgar kazandı doğru serapis'in üzerine yol verdi. iki gemi bir anda borda bordaya geldiler. halatlar atıldı ve gemiler kilitlendi. bundan sonra muharebe en kanlı safhasına girdi.
  
  iki gemi rampa edince ingiliz deniz piyadeleri ile amerikalı ödül avcısı mürettebat arasında müthiş bir tüfek atışı başladı. lakin burada zararlı çıkanlar ingilizler oldular. keskin nişancı amerikalılar çanaklıklardan açtıkları ateşle ingilizlerin güvertedeki top mürettebatını kuş gibi avlıyorlardı. topçular işlerini böylece yapamazken topların etrafında barut taşıyan çocukların^* durmaksızın getirdiği hartuçlar giderek birikiyordu. fırsatı gören bir yanki gemici ana direk sereninin ucuna sürünüp sepet dolusu humbarayı serapis'in güvertesine boşalttı. bir topun etrafındaki hartuçlar parlayıverdi ve bunu bir zincirleme patlama izledi. serapis'in güvertesi bir anda cehenneme dönmüştü. yirmiden fazla ingiliz topçu o anda feci biçimde yanarak öldüler. onlarcası daha yaralandı. tam o sırada bonhomme richard'dan atılan bir top serapis'in zayıflamış ön direğini deviriverdi. gemisinin içine düştüğü dehşet verici manzaradan bütün güvenini yitiren pearson bir de etrafı kaplayan kesif duman arasında alliance'ın geri dönmekte olduğunu görünce sancağını indirerek teslim olmaktan başka çıkar yol bulamadı.
  
  üç buçuk saatten biraz fazla süren düello gece 11de bittiğinde çarpışmanın olanca şiddeti ortaya çıktı. iki geminin de mürettebatlarının neredeyse dörtte üçü ölmüş veya yaralanmıştı. bir amerikalı subay serapis'in güvertesinin kimi yerlerinde kanın ayakkabılarının içine dolacak kadar çok aktığını yazıyordu. jones kalan mürettebatını ve esirleri ele geçirdiği serapis'e toplayarak bonhomme richard'ı yedeğe aldı ve hollanda'nın texel limanının yolunu tuttu. ancak yaşlı kalyonun aldığı hasar kaldıramayacağı kadar fazlaydı. ertesi gün bir de hava bozmaya başlayınca jones emektar gemisinin tahliye pompacılarını geri çağırdı ve bonhomme richard son defa şahlanıp derinlere dalarken şapkasını kaldırarak ihtiram durdu. bir sonraki gün de texel' girdiğinde esir britanya sancağının üstünde şeritli yıldızlı yanki sancağını dalgalandırdı.
  
  flamborough burnu muharebesi ingiltere'de tam bir şok etkisi yarattı. imkansız denilen şey olmuş, bir grup haydut ve korsan denilen amerikalı asiler çürük bir gemiyle yepyeni bir kraliyet savaş gemisini yenmişlerdi. tüm dünyada yankılanan bu haberler, zaten amerikalı ödül avcıları tarafından sürekli yağmalanan ingiliz ticaret bahriyesinden gelen felaket haberleriyle birleşince ingiliz kamuoyu amerikalılara karşı sürdürülen bastırma hareketinin iyice aleyhine döndü. zaten bir sonraki yıl yorktown'da general cornwallis'in washington'a teslim olmasıyla amerika bağımsızlık savaşı asilerin başarısıyla sonuçlanacaktı.
  
  bonhomme richard'ın enkazı ise uzun yıllar yapılan taramalara rağmen bir türlü keşfedilememiştir.
  
  kaynakça:
  
  the illustrated directory of the united states navy, greenwich editions 2003
  oxford's companion to ships and the sea, oxford press 1998