birinci koalisyon

• 1792 yılında birinci fransa cumhuriyeti’ne karşı büyük britanya, avusturya arşidüklüğü, prusya krallığı, sicilya ve piemonte tarafından oluşturulan ilk koalisyondur.
  
  1796 yılında, alpler ordusu'nun başkomutanlığına atanan napolyon, yetersiz donatılmış ve her türlü ikmal malzemesi açısından ihmal edilmiş olan bu orduyu kısa süre içinde savaşabilecek bir duruma getirdi. aslında napolyon’un italya seferi için emrine verilmiş olan ordu, bu çapta bir harekat için yetersiz bir askeri güçtür. emrindeki üst rütbeli subaylar, kendisi gibi fransız devrimi sonrasında hızla terfi etmiş, ama deneyimsiz subaylardır. hızlı terfi etmelerinde, savaş alanlarında gösterdikleri beceri ve yeteneğin payı büyüktür, ama bu çapta birliklere komuta etmeleri yeni bir deneyim olacaktır. italya seferi’nde napolyon’un kurmayları, daha sonraki muharebelerde de birlikte çarpışacağı subayları olacaktı.
  
  öte yandan italya seferi için napolyon’un emrine verilen ordu, 30 bin askerli bir orduydu. oysa karşısında 70 bin askerli piemonte ve 50 bin askerli avusturya ordusu vardı.
  
  napolyon, 12 nisan 1796 tarihinde alpler'i aşarak kuzey italya'ya saldırıya geçti. avusturya ve piemonte ordularını art arda yenilgiye uğrattıktan sonra ocak 1797'de italya'daki avusturya askeri varlığını püskürterek viyana üzerine yürüdü. napolyon, kuzey italya’da, ikmal merkezlerine aşırı derecede bağımlı, hızlı hareket yeteneği gösteremeyen, dağınık koalisyon kuvvetleri karşısında, hızlı manevralarıyla, “yerinde ikmal” prensibiyle, topçu bataryalarıyla savaş alanına hakim olabilmesiyle parlak başarılar sağladı.
  
  avusturya'nın ateşkes istemesi üzerine, 18 nisan 1797 tarihli leoben ateşkes anlaşması imzalanıp askeri çarpışmalar sona erdirilmişdir. modern italya'nın udine şehri yakınındaki campo formio köyünde barış görüşmelerine başlanmıştır. ancak görüşmeler uzamış, campo formio antlaşması olarak anılan antlaşma 17 ekim 1797 tarihinde imzalanmıştır. bu antlaşma, birinci koalisyon’un da sonu olmuştur. fransa’ya ise sadece kuzey italya’da değil, antlaşma koşulları gereği hollanda’da da toprak sağlamıştır. özellikle kuzey italya’daki kazanımlar önemlidir. venedik kontrolündeki ege adaları ve venedik donanması napolyon’a geçti.
  
  napolyon, italya seferi’nde, “yerinde ikmal” prensibini izleyerek direktuvar yönetimine fazlaca bir yük olmadığı gibi, bölgeden topladığı ağır vergilerle de önemli ölçüde bir mali kaynak yaratmıştır. böylece hem askeri hem de politik olarak sivrilmesini sağlamıştır.
• fransa'da 1789 yaz aylarından itibaren olan gelişmelerin, bir müddet sonra komşu ülkelerden başlamak üzere, diğer avrupa devletlerini telaşa düşürdüğü yukarıda belirtilmişti. bu devletler içerisinde avusturya, devlet şekli ve kozmopolit yapısı dolayısı ile, bu gelişmelerden en çok çekinen devletti. prusya da gerek devlet yapısı, gerekse, fransa'ya yakınlığı dolayısıyla olayları yakından izlemekteydi. bu yüzden bu iki devlet, fransa'nın iç işlerine karışmak emelini taşıyorlardı. nitekim avusturya imparatoru ile prusya kralı 1791 ağustos ayında pillnitz'de buluşarak,
  
  fransa'da monarşi idaresinin yine kurulması için işbirliği yapmayı kararlaştırıp, bunu duyuru ettiler. bu deklarasyon fransa'da büyük reaksiyon uyandırdı ve yasama meclisi 20 nisan 1792'de avusturya'ya savaş duyuru etti. bunun üzerine prusya da, şubat 1792'de avusturya ile anlaşma yapmış olduğundan, savaşa katıldı. böylelikle ortak yönetim savaşları başlamış oldu.savaşın başlarında fransızlar muvaffakiyet sağlayamadılar. prusyalılar ülkenin içlerine doğru yürümeye başladılar. ancak cumhuriyet döneminde, fransızlar düşmanları durdurdular ve karşı hücuma geçtiler. aynı zamanda avusturya'ya bağlı bulunan belçika'yı ele geçirdiler, diğer taraftan nice ve savoie'ya girdiler. xvı. louis'in idamı ve cumhuriyetin ilanı, avrupa devletlerinin fransa'ya karşı durum almalarına kapı aralamıştı. fransa'nın askeri istikametten hudutları dışına taşması ise; bu devlete karşı yürütülen savaşa, başta manş denizi'nin güvenliğini ve avrupa güçler balansını tehlikede gören ingiltere olmak üzere, ispanya, hollanda, napoli, toskana ve kimi alman prensliklerinin katılmasına kapı araladı. böylelikle ortak yönetim savaşları avrupa'nın büyük bir bölümüne dağılmış oldu. fransız silahlı güçleri bu savaşlarda muvaffakiyet kazanarak, ren nehrinin sol kıyısını ve hollanda'yı işgal ettiler. bunun üzerine
  
  1795 seneyin nisan-temmuz ayları arasında prusya, hollanda ve ispanya, fransa ile sulh andlaşmaları imza attılar. böylelikle fransa'nın yeni rejimi bu devletler tarafından resmen bilinen oldu. ancak, ingiltere ve avusturya, fransa ile sulha yanaşmamıştı. bu yüzden fransa, 1795 senesi ortalarından itibaren, karada yalnızca avusturya ile, bağlaşıkları italya ve alman devletleriyle savaş yapmakta devam etti. bunun için de almanya ve italya iki ayrı silahlı güç gönderdi. bunlardan avusturya üzerine kuzey italya'ya gönderilen orduya napolyon bonapart emir ediyordu. napolyon, önce avusturyalıları, sonra da piyemontelileri yendi. böylelikle kuzey italya'yı ele geçirdi. bu vaziyet üzerine avusturya ile fransa arasında 18 ekim 1797 tarihinde compo formio barış andlaşması yapıldı. bu anlaşma ile; avusturya, belçika'yı ve ren nehrinin sol kıyısına kadar olan topraklan fransa'ya verdi. venedik devleti ortadan kaldırıldı ve toprakları iki devlet arasında bölüşüldü; avusturya, venedik ve dalmaçya kıyılarında bazı yerleri aldı. buna karşılık, fransa'nın italya'da kurduğu cumhuriyetleri tanıdı ve yedi ada'yı almasını kabul etti. böylelikle bu iki devlet dalmaçya kıyılarına yerleşerek, balkanlara iyice sokulmuş oldular. bu da avrupa'nın iki kuvvetli devletini osmanlı imparatorluğu ile direk komşu haline getirdi. fransa bundan sonra ingiltere'ye döndü. onu, hindistan ile olan irtibatında ehemmiyetli yeri bulunan mısır'ı ele geçirerek, sulha zorlamak istedi. bunun için de - aşağıda geniş olarak izah edeceği üzere - mısır'a bir silahlı güç göndermeye karar verdi. hazırlanan büyük bir donanma ile, silahlı güç, napolyon bonapart kumandasında temmuz 1798'de mısır'a çıktı. fransa'nın mısır'ı ele geçirmesi, osmanlı imparatorluğu, ingiltere, rusya arasında bir ittifakın başka bir deyişle ikinci ortak yönetim'un kurulmasana kapı araladı. yapılan savaşlar nihayetinde napolyon başarısızlığa uğradı, fransa'ya döndü (ekim 1799).