• almanların, 20. yüzyılın başında ortadoğu petrollerine erişimi kolaylaştırmak ve bölgedeki ingiliz hegemonyasını kırmak amaçlı tasarladıkları proje. lakin sonra abd diye bi süper güç hasıl oldu, ortaklık bozuldu. (bkz: http://en.wikipedia.org/wiki/baghdad_railway)
  • osmanlı imparatorluğu'nda konya'dan bağdat'a ulaşmak üzere 1903 yılında yapımına başlanan 1600 km uzunluğundaki demiryolu hattıdır.

    istanbul - konya arasındaki anadolu demiryolları ve diğer bağlı hatlarla beraber 3.205 km'ye ulaşır. zamanının en büyük alt yapı projelerinden biri olan demiryolunun inşası on yıllar sürmüştür. ı. dünya savaşı'nın başında bile hattın tamamlanabilmesi için 960 km daha gerekiyordu. hattın bağdat'a uzanan kesimi ancak 1930'ların sonunda tamamlanabilmiş ve istanbul'dan bağdat'a ilk tren 1940'da yola çıkabilmiştir.

    demiryolunun (özellikle de almanya tarafından) inşa edilmesi ingiltere'yi ve rusya'yı oldukça rahatsız etmişti. başlagıçta projenin istanbul-ankara-sivas-diyarbakır-bağdat güzergahında inşa edilmesi planlanmıştı. ancak ruslar planlanan hattın kendi sınırlarına (o yıllarda kars rus toprağıydı) yakın olması ve olası bir osmanlı müdahalesini kolaylaştıracağı için hattın inşa edilmesini istemiyordu. aynı şekilde ingilizler de hindistan'daki sömürge varlığına ve mısır-hindistan arasındaki deniz ticaretine zarar vereceği için hattın inşa edilmesini istemiyordu. rusya'nın baskıları sonucu güzergah istanbul-konya-halep-bağdat olarak değiştirildi. ancak demiryolu hala ingiliz sömürge toprakları için bir tehlike oluşturmaktaydı. ingilizler basra körfezi'ne kadar ulaşması planlanan demiryolunu engellemek için çok uğraştı. demiryolu osmanlı bakımından ı. dünya savaşı'nın temel sebeplerinden biri oldu.

    anadolu demiryolları (cfoa), 1871'de osmanlı anadolu demiryolları adıyla istanbul-adapazarı arasında işletmeye başlamış, 1888'de hattın eskişehir, konya ve ankara'ya kadar uzatılması karşılığında société du chemin de fer ottoman d'anatolie şirketine devredilmiştir. 1927 yılında yeni türk hükümeti ortaklı anadolu-bağdat demiryolu (cfab) şirketi ile birleştirilip, feshedilmiş ve tcdd'ye bağlanmıştır. istanbul-izmit-bilecik-eskişehir-ankara ve eskişehir-afyonkarahisar-konya hatları olmak üzere iki hattan oluşur.

    bağdat demiryolu (cfıo), 1904 yılında kurulan adana merkezli osmanlı-alman sermayeli chemin de fer ımpérial ottoman de baghdad şirketi tarafından 1923 yılına kadar işletilmiştir. fransız, ingiliz ve almanlar arasında tartışmaya sebep olan hat ı. dünya savaşı'nın sebepleri arasında gösterilir. 1927 yılında yeni türk hükümeti ortaklı anadolu-bağdat demir yolu (cfab) şirketiyle birleştirilip, feshedilmiş ve tcdd'ye bağlanmıştır. konya-adana-halep-bağdat-basra hattından oluşmaktadır.

    chemins de fer ottoman d'anatolie (cfoa) (1888-1927)
    ankara hattının inşası askıya alınınca osmanlı devleti, hattı inşa ettirmek için yeni bir şirket aramaya başladı. deutsche bank'ın idari yöneticisi georg von siemens ve alfred von kaulla projeden haberdar edildi. alfred von kaulla, osmanlı ordusu'na gönderilmek üzere istanbul'a tüfek ihracatı yapıyordu. deutsche bank, proje için ruhsat aldı. ruhsat 99 yıllığınaydı ancak bağdat demiryolu ile birleştirilmesiyle birlikte 114 yıla çıkarıldı. deutsche bank, société du chemin de fer ottoman d'anatolie adında bir şirket kurdu ve 1888'de chemins de fer ottoman d'anatolie (cfoa) ile birleştirildi. şirket, mayıs 1889'da ankara hattının inşasına başladı. arifiye hattını 1890'da tamamladı ve 1891'de hizmete açtı. ankara'ya giden hat ise 31 aralık 1892'de açıldı. 1893'te osmanlı devleti, eskişehir'den konya'ya hat inşa edilmesi için cfoa ile anlaştı. alanyunt'tan kütahya'ya da bir iltisak(birleşme, kavuşma) hattı da ayrıca inşa edildi. alanyunt-kütahya hattı aralık 1894'te, afyon hattı ağustos 1895'te, konya hattı haziran 1896'da hizmete girdi. kasım 1899'da arifiye'den adapazarı'na 3.2 km'lik bir iltisak hattının inşasına başlandı. ancak demiryolu bolu'ya ulamaşadı. 1904'te bağdat demiryolu, adana ve halep üzerinden bağdat'a giden bir hat için konya'daki inşaata dahil oldu. bu demiryolu, istanbul'dan bağdat'a giden bir direkt hat özelliği taşıyacaktı. ı. dünya savaşı'nın başlamasıyla inşaat çalışmaları durdu. osmanlı imparatorluğu savaşı kaybedince itilaf devletleri, cfoa'nın kontrolünü ele geçirdi. şirketin kontrolü de ingiliz ordusuna verilmişti. türk kurtuluş savaşı sırasında demiryollarının bir kısmının kontrolü ankara hükümeti'ne geçti. ancak ankara hükümeti şirketin resmi sahibi değildi.
    3 mart 1924'te cfoa hatlarını işletmesi için chemins de fer d'anatolie baghdad (cfab) şirketi kuruldu ve 1 haziran 1927'de cfab ile cfoa birleştirildi.
  • osmanlı devletinin inşaasını finans edebilmek için alman şirketlerine demiryolu güzergahına paralel her iki yöne doğru 20 kilometreye kadar kuyu açma ve petrol çıkartma hakkı verdiği arapların ve ingilizlerin hacıladığı yap işlet devret projesi.

    ses getiren yap işlet devret projesi böyle olur işte. projeye imza atarsın dünya savaşı çıkar. tamamlanmış olsaydı bambaşka bir dünyada yaşıyor olurduk.

    kaynak: https://www.tandfonline.com/…775?journalcode=fmes20
  • sean mcmeekin'ın kült eseri. türkçe 1 basım yapıldı sonrasında yapılmadı. senelerce bekledim tekrar basılmasını. maalesef basım 2023 sonu itibariyle olmadı bende orijinal dilinde aldım. öncelikle ben defalarca ingilizce kitap okudum, ne olacak ki demeyin çok zengin bir dille yazılmış bir kitap sözlüksüz okuma imkanı yok. sean mcmeekin çok değerli bir tarihçi umarım bütün eserleri yakın zamanda eksiksiz olarak tekrar basılır.
hesabın var mı? giriş yap