bayatı

• azarbaycan edebiyatı'nda maninin karşılığıdır, büyük bir kısmı cinaslıdır, mahlas kullanılabilir. en önemli ismi sarı aşık'tır.
• azerbaycan edebiyatı'nda halk şiiri türüdür.
  
  dört mısradan oluşur ve her mısra yedi hecelidir. kafiye dizilişi a-a-b-a şeklindedir. örneğin:
  
  men aşig^* sini sini, (a)
  doldur iç sini sini. (a)
  mene öz yarim gerek, (b)
  neylirem^* özgesini^*. (a)
  
  bayatılar, içerik olarak birçok konuyu ihtiva eder. halk, yaşadığı şartlar itibariyle kendisini alâkadar eden meseleler hakkında bayatı söylemiştir. en çok gurbet, vatan hasreti, dostluk, işgalci düşmana duyulan nefret, sevgi ve ayrılık gibi konular anlatılmıştır bayatı ile.
  
  birçok bayatının ilk mısrası "men aşig", "men aşigem", "azizim", "azizinem", "elemi^*" sözleri ile başlar.
  
  bayatıların, "cinas bayatı" denilen, kendi içinde meşhur biri türü de var. bu çeşit bayatıların kafiyeleri cinas kelimeler üzerine kuruludur. örneğin:
  
  azizinem, yad^* eli,
  ya divane, ya deli.
  mahşerim o gün kopar,
  yara değse yad eli.
  
  (yad eli <--> ya deli)
  
  ***
  
  elemi, yara değdi,
  değmedim, yara değdi.
  dilim-ağzım kurusun,
  ne dedim, yâra değdi?
  
  (yara <--> "yâr"a^*)
  
  sayfalar arasında gezinirken, cinsel içerikli bayatılara da (ilk kez) rastladım. 1-2 örnek aktarayım:
  
  bu gelen yâr olaydı,
  elinde nar olaydı.
  ikimiz bir gömlekte,
  gömlek de dar olaydı.
  
  ***
  
  aşigem, yara mende,
  sızıldar^* yara mende.
  ölür olsam dirillem^*,
  lebinden^* yâr, emende.
  
  ***
  
  ay dolanır^* batmaya,
  yuhum^* gelmir^* yatmaya.
  ellerim öyreşibdi^*,
  şuh meme oynatmaya.
  
  bayatılar, birçok şarkıya söz olmuştur. en çok bilineni, müziği eldar mansurov tarafından bestelenen, ilk kez brilliant dadaşova tarafından seslendirilen -ve müziği, daha sonra levent yüksel'den duyup sevdiğimiz zalim adlı parça başta olmak üzere, çok sayıda şarkıya ilham kaynağı olmuş- bayatılar şarkısıdır. başka örneklerini görmek, duymak isteyenler, youtube linklerinin de verildiği şu sayfaya buyursunlar.
• (bkz: bayatılar)
  (bkz: bayatımak)
  (bkz: mani/@ibisile)
  (bkz: bayati)
• azerbaycan'da yaşayan türklerin ve bizim kars kalem tutanlarının başarıyla düzdüğü dörtlüklerdir.
  
  cinas meselesini halletmek için şiveye de dayalı küçük tatlı kelime oyunları barındırır. (farklı düzenlerde yazılanları da vardır ancak en tatlıları böyle olanlarıdır.) birkaç örnek ve olur da ihtiyaç duyanlar için istanbul türkçesi ile yazmış olayım:
  
  gar daşı
  garlı dağdan gar daşı
  heste qönül nar ister
  menim gönlüm gardaşı
  
  derde kerem
  neylesin derde kerem
  koşmuşam gam kötanına
  dert sürer dert ekerem
  
  oyanmır
  yatmış gaflet uykusuna oyumuş oyanmır
  bu ne teher işte ay gardaş
  men yanıram o yanmır
  
  o güneyler
  o kuzeyler o güneyler
  dost dostuna kavuşsa
  bayramın o gün eyler
  
  tek davar
  heç sürer mi tek davar
  yorganına pit tüşsün ay çüt yatan
  heç demirsen tek de var
  
  ezizim yasemeni
  dermişem yasemeni
  gettin arhaya bahdın
  batırdın yasa meni
  
  istanbul türkçesi ile yazınca tadı kaçıyordu, vazgeçtim.
  
  bir tane de farklı düzenden paylaşayım:
  
  güne gellem
  gölgeden güne gellem
  bir de cemalın görsem
  imana dine gellem
  
  aklıma geldikçe gene geler yazaram.