basamaklı piramit

• m.ö 2630 yıllarında yapılmıştır...
• dört doğrultudan tepeye doğru basamaklı olarak kurulmuş piramit, kademeli ehram.
• imhotep yapmış bunu. bu vesileyle bilinen ilk mimarı olarak da tarihe geçmiş.
  aslında yapılan öyle ahım şahım bir atraksiyon değil. yeni bir fikir oluşu adamı yüzyıllar sonrasına taşımıştır.
  
  dönemin asilleri mastaba dediğimiz böyle kaba tabiriyle kutu biçiminde mezarlara konulurmuş. imhotep uyanık çıkmış ve firavunun mezarını diğer asillerden farklı kılmak amacıyla mastabaları üst üste dizmiştir. sonuç itibariyle büyükten küçüğe doğru üst üste dizilen mastabalar en tepeye ulaşıldığında prizma halini almış ve bonus olarak kenarları da basamaklı hale gelmiştir.
• (bkz: ziggurat)
• antik mısır'da yönetici sınıftan ölülerin (bkz: mastabalara) gömülmesi uygulaması firavun djoser için basamaklı piramidin yapılmasıyla birlikte değişmiştir.
  
  *piramit kahire'ye yakın saqqara'da büyük piramitler sahasının karşısındaki alanda yapılmıştı. imhotep (#67260956) bu piramidi yaparken eski mısır yazılarında kutsal olan üçgenden (firavunu sonsuzluğa taşıması için) ve merdivenden (firavunu sonsuzluğa daha rahat ulaştırması için) yararlanmıştır.
  
  *djoser'in piramidinin orijinal yüksekliği 60 metre, yapının tabanı 121 metre uzunluk ve 109 metre genişlikle kareye yakın bir formdadır.
  
  *piramit kendisini çevreleyen derin bir hendek ve 549 metre uzunluk, 247 metre genişlik, 9.1 metre yüksekliğinde taş bloklardan oluşan bir duvar ile korunuyordu. mezarlar, sunaklar ve avlulardan oluşan bir meydanın merkezinde yer alıyordu. dini törenler tapınakta ve sed avlusunda yapılıyordu.
  
  *piramidin kalbi yer altına gömülmüş bir hücre odadır. bu oda çoğu diğer mezar odalarının aksine dikdörtgen değil karedir. firavun mezar odası 28 metre yer altındadır ve mezara giden bir dikey koridora sahiptir. oda girişi üç ton ağırlığında bir granit taşla mühürlenmiştir. oda iç yüzeyleri ince kireç taşı ile kaplıdır.
  
  *piramidi yaparken duvarı oluşturan iri taş bloklar düşey olarak değil, piramidin ortasına eğimli olacak şekilde yerleştirilmiştir. bu teknik piramidin yapısal sağlamlığını önemli ölçüde artırmıştır.
  
  *güneş doğarken ve batarken, bazı özel durumlarda optikal illüzyon nedeniyle gökyüzünden bakıldığında basamaklı piramide benzer şekilde gözükmektedir. mısırlıların baş tanrısı ra güneş olduğu için firavunun kendisine mezar olarak basamaklı piramit yaptırmış olduğuna inanılıyor.
• yaklaşık 4.700 yıl önce sakkara'da inşa edilen basamaklı djoser piramidi, mısırlıların inşa ettiği ilk piramitti. 3. hanedanın ilk firavunu djoser için mö 2650 civarında antik dünyanın en ünlü mimarı ımhotep tarafından planlanmış ve bir tapınak kompleksinin içerisine inşa edilmişti. basamaklı piramid'in tüm piramidlerin inşasında başlangıç noktası olduğunda herkes hemfikirdir.
• (bkz: zoser piramidi/#157797978)
• djoser (mö 2670), mısır’ın üçüncü hanedanlığı’nın ilk kralı ve taştan inşa eden ilk kişidir. djoser’in saltanatından önce, mastaba (görsel)
  mezarları, ölünün gömüldüğü yeraltı geçitlerini kaplayan kurutulmuş kil tuğlalarından yapılmış dikdörtgen anıtlar, geleneksel mezar şekliydi. görsel nedeni hala belirsiz olan sebeplerden dolayı, djoser’in veziri imhotep (mö 2667), kralına daha etkileyici bir mezar inşa etmek için mastabaları üst üste koyarak, giderek daha küçük hale getirerek, şuan basamaklı piramit olarak bilinen şekli oluşturdu. (mısır piramitleri boyutları:(görsel)
  
  djoser hükümdarlığı hakkında pek az şey bilinmektedir. mısır’ın ikinci hanedanı’nın son kralı khasekhemwy’nin (m.ö. 2680) oğlu olduğu düşünülmektedir. annesi kraliçe nimaathap ve karısı muhtemelen üvey kız kardeşi olan kraliçe hetephernepti. djoser, anıtların ve tapınakların hırslı bir kurucusuydu. yirmi yıl hüküm sürdüğü düşünülse de, inşa ettiği anıtların sayısı ve büyüklüğü nedeniyle tarihçiler ve bilim adamları genellikle hükümdarlığına çok daha uzun bir süre atfederler.
  
  djoser hükümdarlığı sırasında gördüğü saygı yüzyıllar sonra bile etkisini sürdürdü. ptolemaios hanedanı’ndan (m.ö. 332-30) kıtlık steli'nin belirtildiği gibi, nil nehri’nin kaynağı tanrısı khnum’un tapınağını yeniden inşa ederek ülkeyi kıtlıktan kurtardığı için hala yüksek saygı duyuluyordu. tapınak yıkık olduğu için tanrının lütfunu tuttuğu düşünülüyordu. djoser onu restore ettikten sonra kıtlık sona erdi. ancak djoser’ın başarıları veya yapı projeleri, saqqara’daki sonsuz evi kadar etkileyici değildir.
  
  yapı
  
  piramit, 37 dönümlük (15 hektar) bir kompleksin merkezinde yer almaktadır. kompleksi çevreleyen girintili çıkıntılı kireçtaşı duvarın yanı sıra, sahte kapıların yanı sıra gerçek sütunlu girişlerin de güneydoğu tarafına yerleştirilmiştir.
  
  kuzey tarafında bir tapınak ve kralın heykeli yer almaktadır. kralın gözleri, serdabın bir deliğinden dışarıya bakacak şekilde, heykelin etrafında bulunan küçük taş yapı olan “serdab” tarafından çevrelenmiştir. piramidin güneyinde, bir sunak ve sınır işaretleri olarak tanımlanan taşlarla büyük bir avlu bulunur
  
  aslında imhotep ilk olarak basit bir mastaba mezarı inşa etmeye başlamış gibi görünüyor. en yüksek mastaba 20 fit (6 metre) idi, ancak ımhotep daha yüksek çıkmaya karar verdi. araştırmalar, piramidin normal dikdörtgen şekli yerine kare bir mastaba olarak başladığını ve daha sonra dikdörtgen olarak değiştirildiğini göstermiştir. imhotep'in neden geleneksel dikdörtgen mastaba şeklini değiştirmeye karar verdiği bilinmemektedir, ancak ımhotep'in başından beri aklında kare tabanlı bir piramit düşündüğü muhtemeldir.
  
  ilk mastabalar yazıtlar ve oymalar ile süslenmişti ve imhotep bu geleneği sürdürmek istedi. büyük, yükselen mastaba piramidi, ondan önceki daha mütevazı mezarlarla aynı hassas dokunuşlara sahip olacaktı ve daha da iyisi, bunların hepsi kurutulmuş çamurdan ziyade taştan işlenecekti. tarihçi mark van de mieroop, bu konuda şöyle yorum yapmıştır:
  
  “imhotep, daha önce diğer malzemelerden yapılmış olanları taşta yeniden üretti. çevre duvarının cephesi, çamurdan yapılmış mezarların aynı nişlerine sahipti, sütunlar kamış ve papirüs demetlerini andırıyordu ve kapıların üstündeki taş silindirler, sarılmış kamış perdelerini temsil ediyordu. piramidin merkezindeki kompleksin inşasında özellikle açık olan birçok deneme vardı. tarihte ilk basamak piramidi haline gelmeden önce, birkaç mastaba formu planı vardı ve altı mastaba benzeri seviyeyi üst üste yığdı... muazzam kütlenin ağırlığı, anıtın parçalanmasını önlemek için taşları içe doğru eğimli bir şekilde yerleştiren yapı ustaları için bu bir zorluktu.’’
  
  tamamlandığında, basamaklı piramit 204 fit (62 metre) yüksekliğindeydi ve kendi zamanının en yüksek yapısıydı. çevresindeki kompleks, 40 dönümlük (16 hektar) bir alanı kaplayan tapınaklar, avlular, mabetler ve rahipler için yaşam alanları içeriyordu ve 30 fit (10,5 metre) yüksekliğinde bir duvarla çevriliydi. duvarın içine 13 sahte kapı vardı ve sadece güneydoğu köşesinde bir gerçek giriş vardı. tüm duvar daha sonra 2.460 fit (750 metre) uzunluğunda ve 131 fit (40 metre) genişliğinde bir hendekle çevrildi. sahte kapılar ve hendek, istenmeyen konukları caydırmak için komplekse dahil edilmiştir. görsel
  
  piramit ve çevresindeki kompleks, etkileyici ve hayranlık uyandıracak şekilde tasarlandı. djoser, başarısından o kadar gurur duydu ki, bir anıtta sadece kendi adının yer alması geleneğini bozdu ve imhotep’in adını da kazıttı. kompleks, step piramidi, kuzey evi, güney evi, serdab, heb sed töreni, güney mezarı, tapınak t ve kuzey morg tapınağı’ndan oluşur. tüm bunlar, çevre duvarıyla birlikte, antik mısır’da bir şehir büyüklüğünde bir kompleks oluşturdu. aslında, djoser’ın kompleksi o dönemde hierkanpolis şehrinden daha büyüktü.
  
  kuzey evi ve güney evi’nin amacı bilinmemekle birlikte, yukarı ve aşağı mısır’ı temsil ettikleri düşünülmektedir. serdab (mahzen), piramidin kuzey girişine yakın bir yerde bulunan ve djoser’in gerçek boyutlu bir heykelinin bulunduğu bir kireçtaşı kutudur. bu heykel, kralın ruhu için büyük önem taşıyacaktı.
  ruhun dokuz yönden oluştuğu düşünülüyordu ve bunlardan biri olan ba (mezar oymalarında sıkça bulunan kuş şeklindeki görüntü), istediği zaman dünyadan gökyüzüne uçabiliyordu. ancak, dünyada tanınabilir bir yer işareti gerekiyordu ve bu, önünde kralın benzerliği olan piramit olacaktı. yükseklerdeki ba, sahibinin evini gördüğünde, aşağıya doğru süzülüp girebilir ve tekrar dünyevi düzeyi ziyaret edebilirdi. firavunların isimleri ve görüntülerinin önemi, ruhun önceki evini (fiziksel beden) dünyada tanıyabilmesi için burada devreye giriyor. komplekste dikilen djoser heykeli, günümüze kadar varlığını sürdüren en eski mısır heykelidir ve bu amaca hizmet etmekle birlikte, ziyaretçilere büyük kralın mirasını hatırlatmak için de yaratılmıştır.
  
  heb sed töreni, kralın hüküm sürme hakkını onayladığı heb sed festivali ile ilgilidir. festival, kralın saltanatının 30. yılında ve daha sonra taç giyme törenini yeniden canlandırarak yönetimini canlandırmak için her üç yılda bir düzenlenirdi. kuzey evi ve güney evi’ni içeren bu avlu, ayrıca on üç küçük şapel içerir. güney mezarı, djoser’in heb sed geleneğini gerçekleştirdiği üç oymalı panele sahiptir. bu mezar, mastaba şeklindedir ve kralın başka bir heykelini barındırmak için inşa edildiği düşünülmektedir. tapınak t, kompleksteki en ilginç ve gizemli yapılar arasındadır. bina dış cephesi düz ve süslemesizdir, ancak içi djed sütunları (istikrarı temsil eder) ile güzel bir şekilde inşa edilmiştir. içeride karmaşık oymalar da bulunur, bunlardan biri gerçek bir kapı gibi görünen yarım açık bir kapıdır. bu kapı oyması’nın anlamı net değildir, ancak ölümden sonraki sembolik bir geçiş yolu temsil etmiş olabilir. piramidin kuzeyindeki kuzey mogtapınağı, piramidin yeraltı geçitlerine erişmek için kullanılmıştır ve bu geçitler mezar odasına kadar uzanmaktadır
  
  kralın bedeninin konulduğu gerçek mezar odaları, kralın cesedini ve mezar eşyalarını korumak ve hırsızları caydırmak için koridorlardan ayrılan odaların labirenti olarak piramidin tabanının altına kazılmıştı. djoser’in mezar odası granit oymadan yapılmıştı ve ulaşmak için binlerce taş kap içeren koridorlarda gezinmek gerekiyordu. diğer odalar tören amaçlıydı.
  
  djoser’ın mezarına neden kaplar yerleştirildiği veya neyi temsil ettiği konusunda bilim adamları ve arkeologlar arasında bir anlaşma yoktur. piramidin ve kompleksin çoğunu kazan arkeolog lauer, kapların ikinci hanedanlığın sonunda khasekhemwy tarafından depolandığını ve djoser tarafından öncüllerini şereflendirmek için uygun bir cenaze verildiğini düşünüyor. ancak, başka tarihçiler, kapların mezara hırsızların ulaşmasını engellemek için başka bir girişim olarak şaftlara atıldığını iddia ediyorlar.
  
  ne yazık ki, yeraltı kompleksinin tüm önlemleri ve karmaşık tasarımı, antik hırsızların içeri girmesini engelleyemedi. djoser’ın mezar eşyaları ve hatta mumyası, geçmişte bir noktada çalındı yine de kralın mumyalanmış ayağının parçaları ve değerli eşyaları hırsızlar tarafından gözden kaçırılmıştı. bununla birlikte, piramit ve kompleksi boyunca incelenecek kadar, onu kazan arkeologları şaşırtmak için yeterli şey kalmıştı.