• büyükşehir belediye meclisleri doğrudan halk tarafından seçilmediğinden belediye başkanlığını kazanan parti ile meclis çoğunluğunu kazanan parti farklı olabiliyor. doğrudan seçim yerine ilçe meclislerinden gönderilecek üyeler ile oluşturulduğu için il genelinde yüksek oy almaktan ziyade ilçe belediyelerini kazanmak mecliste çoğunluğu elde etmek açısından büyük önem taşıyor.

    günümüzde özellikle ankara ve istanbul'da yaşanan seçimi ekrem imamoğlu ve mansur yavaş kazanmasına rağmen nasıl olur da mecliste çoğunluğu elde edemiyor gibi tartışmalar seçim sisteminin bu özelliğinden kaynaklanıyor. sınırlı sayıda ilçeyi kazanmak ya da başkanlığı yüksek oy ile elde etmek büyükşehir meclisi için yeterli olmuyor.

    büyükşehir belediye meclisinin oluşturulması ise kısaca şu şekilde :

    -ilçe belediye başkanları
    -ilçe belediyelerinde seçilen meclis üyelerinin beşte biri ( ilçe belediye başkanının kontenjan üyeleri dahil)

    ilçe belediyelerinin meclis üye sayısı ise şöyle:

    nüfusu
    10.000'e kadar olan ilçenin meclis üyesi 9
    10.001'den 20.000'e kadar olan ilçenin meclis üyesi 11
    20.001'den 50.000'e kadar olan ilçenin üyesi 15
    50.001'den 100.000'e kadar olan ilçenin meclis üyesi 25
    100.001'den 250.000'e kadar olan ilçenin meclis üyesi 31
    250.001'den 500.000'e kadar olan ilçenin meclis üyesi 37
    500.001'den 1.000.000'a kadar olan ilçenin meclis üyesi 45
    1.000.000'dan fazla olan ilçenin meclis üyesi 55

    partilerin meclis üyesi adayları içinde yer alan kontenjan adayları bulunuyor. bu kontenjan adaylarının ilçe meclisine girebilmesi için mutlaka partisinin seçimi kazanması gerekiyor. seçim sonucunda ilçe belediye başkanı ile birlikte aynı partiden 1 kontenjan adayı büyükşehir meclisine gidiyor. ilçeninin nüfusuna göre belirlenen büyükşehir meclisine gidecek diğer üyeler ise partilerin aldığı oy oranına göre paylaştırılıyor.

    bu tablodan yola çıkarak, ilçelerin büyükşehir belediye meclisine göndereceği üye sayıları için örnek vermek gerekirse;

    nüfusu 10 binden az olan ilçe, meclis üyesi sayısı 9'nun beşte biri : 1 üyeyi
    nüfusu 20 binden fazla olan ilçe, meclis üye sayısı 15'in beşte biri : 3 üyeyi
    nüfusu 500 binden fazla olan ilçe, meclis üye sayısı 45'nin beşte biri: 9 üyeyi büyükşehir meclisine gönderiyor.
    (kontenjan adayı dahil, ilçe belediye başkanı hariç)

    bu durumda il genelinde yüksek oy almak meclis çoğunluğu için yeterli değil. küçük nüfuslu ilçeleri kazanan parti ise büyük avantaj sağlıyor. nüfusu 10 binden az olan küçük bir ilçeyi kazandığında belediye başkanı ve 1 meclis üyesi (o da aynı partinin kontenjan üyesi oluyor) ile birlikte toplam 2 üyeyi büyükşehir belediye meclisine gönderiyor. dolayısıyla nüfusu az olan bir ilçeyi küçük bir farkla kazansa bile büyükşehir meclisine gidecek üyelerin tamamını elde etmiş oluyor.

    ancak 500 binden fazla nüfusa sahip büyük bir ilçe ise 9 meclis üyesi ve bir belediye başkanı olmak üzere toplam 10 üye gönderebiliyor. bu ilçede ise belediye başkanlığını büyük farkla kazansanız bile büyükşehir belediyesi meclisine gidecek 10 üyenin tamamını kazanamıyorsunuz.

    bir örnek ile açıklamak gerekirse:

    ankara'da 25 ilçe bulunuyor. chp seçmeni ise daha çok çankaya, yenimahalle, mamak ve etimesgut bölgesinde yoğunlaşmış durumda. 2019 yerel seçimlerinde chp, bu ilçelerin ikisini kazanırken diğerlerinde de önemli oranda oy aldı. bu sayılan ilçeler keçiören ile birlikte ankara'nın en fazla nüfusa sahip ilk 5 ilçesi. bunların dışında nüfusu 50 binin altında olan 13 tane ilçesi var ankara'nın. en fazla ve en az nüfusa sahip ilçeleri karşılaştırırsak durum daha net anlaşılabilecektir.

    evren ilçesinin nüfusu 3 bin. çankaya ise 1 milyona yakın (945 bin) bir nüfusa sahip. yani evren ilçesinin neredeyse 315 katı büyüklüğünde. ancak iş büyükşehir belediye meclisine üye göndermeye gelince nüfus pek de önem arz etmiyor. büyükşehir meclisine evren 2 üye gönderirken çankaya, 315 kat daha büyük olmasına rağmen sadece 5 kat (10 üye) fazla üye gönderebiliyor.

    evren ilçesinin 10 binden az nüfusu olduğu için 1 belediye başkanı ve 1 kontenjan üye olmak üzere toplam 2 üyeyi büyükşehir belediye meclisine gönderebiliyor. seçimi kazanan parti, belediye başkanı ve partisinin kontenjan üyesi ile birlikte tüm üyeleri kazanmış oluyor.

    çankaya ilçesi ise 945 bin nüfusundan dolayı 1 belediye başkanı, 9 meclis üyesi (1 tanesi kontenjan) toplam 10 üyeyi büyükşehir belediye meclisine gönderiyor. ilçe seçimini chp büyük farkla kazansa bile tüm üyeleri elde edemiyor. belediye başkanı ve kontenjan üyesi aynı partiden olurken diğer üyeler için d'hondt sistemi devreye giriyor ve en çok oy alan partilerin aldıkları oy oranları bölünerek paylaştırılıyor. dolayısıyla chp %73 ile kazandığı çankaya'dan büyükşehir meclisine 8 üye gönderirken, akp büyük fark yediği çankaya'da bile 2 üyesini büyükşehir belediye meclisine gönderebiliyor.

    dolayısıyla bu seçim sisteminde büyükşehir belediye meclislerinde çoğunluğunu elde etmek isteyen partiler, belediye başkanlığını kazanmanın yanı sıra ilçe belediyelerini, özellikle de küçük nüfuslu ilçeleri kazanmak için çaba göstermek zorundalar.
  • büyükşehir belediye başkanlığı haricinde çok sayıda ilçe belediyesinin de alınmasıyla birlikte özellikle istanbul ve ankara'da bambaşka bir 5 yıl bizi bekliyor.
hesabın var mı? giriş yap