arshile gorky

• gorky aslinda anadolunun bagrindan cikmis bir ressamdir, vanin bir kazasinda dogmus annesini tehcir sirasinda gozlerinin onunde yitirmistir. bu olaydan dort yil kadar sonra, 20 yasindayken amerika'ya gocmus ve avrupa'nin cesitli yerlerinden bu ulkeye siginan diger bir cok ressam ile beraber soyut disavurumculuk akiminda yer almistir. hatta bircok sanat elestirmeni icin bu akimin oncusu jackson pollock degil bizzat arshile gorkydir ve bu akima mensup depresif sanatcilarin bir cogu gibi genc yasta kendi hayatina son vermistir.
  
  avrupa'dan gelen diger ressamlari bir kenara birakalim, kendisinin resim konusundaki birikimini vanda ne sekilde edindigi benim icin buyuk bir merak konusudur. acaba bati avrupada birbiri ardina patlayan "izm"leri vandaki hangi galeriden takip etmistir? ya da bu bilgeligi edinmek icin avrupa havasini koklamak yetmis midir? yoksa amerikaya giderken yolda parise ugrayip sanat cevresiyle takilmis, sergileri filan mi gezmistir? ya da belki yureginde goturdugu dogu anadolu motiflerini mi kullanmistir sanatinda? fakat niye resimlerin altinda bu motiflerden degil de soykirimdan ve avrupadan geldiginden bahsederler gorkynin? bu ermeni lobisinin bir basarisi midir? sanatin politikaya alet edilmesi midir? neden gorky simdiye kadar sozlukte sadece tek bir entryden ibaret bir uktedir? ve neden biz olumlu veya olumsuz topraklarimizda buyumus bir sanatciyi tanimaz, ona sahip cikmayiz? (bkz: bazen soru sormak cevap almaktan daha onemlidir)
  
  bir taraftan memleketimin sinirlarindan bir pay cikarmaya calisirken bu sanatciya, bir taraftan da resimlerinde goze carpan aciya dikkat cekmek isterim. o canli renklerle nasil o kadar cani yanmis, uzgun, tramvatik resimler yapilabilir ki? gorkynin gozlerinden sozde ermeni soykirimini anlamaya calisirken, tablolardan aslinda gorky (ve muhtemelen diger bir suru ademoglu) icin sadece olumun gercek oldugunu okuyabilirsiniz. (bkz: dunyada olumden baskasi yalan)
• asıl adı vostanik manug adoyan’dır. 15 nisan 1904’te van’ın khorkom (edremit'e bağlı dilkaya köyü [bilgi için cikolata ve krema'ya teşekkürler]) köyünde doğmuştur (doğum tarihi değişik kaynaklarda 1902 – 1905 arasında değişmektedir) gorky’nin babası karısını, üç kızını ve gorky’i geride bırakarak 1910’da amerika’ya iltica eder. ermeni tehciri sırasında rus kontolündeki topraklara kaçan gorky’nin annesi 1919’da yerevan’da açlıktan ölür. gorky 1920 yılında amerika’ya babasının yanına gider ancak pek fazla yakın olmazlar. 1931 yılında evlenen gorky adını değiştirir. adını değiştirmekteki amacı acı dolu geçmişini unutup yeni bir kişi olmaktır. hatta bu amaçla insanlara maksim gorki’nin akrabası olduğunu bile söylemiştir. gorki’ye hayranlığından dolayı da bu ismi aldığı söylenir.
  
  1922’de boston’da “new school of design” adlı bir akademiye girer, sonra asistanlık yapmaya başlar. 1920’li yılların başında gorky empresyonizm etkili eserler vermesine rağmen sonraları post empresyonizm’e geçiş yapar. bu dönemde new york’ta yaşayan gorky, fransız empresyonist ressam paul cezanne’den çok etkilenmiştir. 1927’de ekspresyonist bir ressam olan ethel kremer schwabacher ile tanışır. schwabacher sonradan gorky'nin ilk biyografisti olacaktır.
  
  bu dönemde verdiği önemli eserleri, "landscape in the manner of cezanne" (1927) ve "landscape, staten island" (1928) olarak sayılabilir.
  
  1920’li yılların sonlarına doğru kübizm denemeleri yapan gorky 1930’lu yılların başlarında en nihayetinde sürrealizm’de karar kılmıştır.
  
  acılarla dolu bir çocukluktan sonra yine acılarla dolu bir yetişkinlik hayatı yaşayan gorky’nin eserlerinde melankoli en önemli temadır. gorky’nin yaşamının ölümüne yakın döneminde bile acılar peşini bırakmamış; atölyesi yanmış, kolostomi operasyonu geçirmiş, bir trafik kazasında boynu kırılmış ve sağ kolu geçici olarak felç olmuş, dahası, yedi yıllık karısı çocuklarını da alarak onu terketmiştir. çocukluğunda annesinin gözleri önünde açlıktan ölmesinin üzerine üst üste aldığı bu son darbeler sonucunda gorky, 21 temmuz 1948’de connecticut’ta kendini asarak intihar etmiştir.
  
  atom egoyan ararat adlı filminde gorky’nin hayatından bazı kesitleri biraz kurgu karıştırarak işlemiştir. filmdeki hikayeye göre gorky'nin van’da annesiyle beraber çektirdiği bir fotoğraftan yola çıkarak çizdiği "the artist and his mother" adlı tablo şuradan görülebilir: http://sites.moca.org/…5/the-artist-and-his-mother/
  
  tabloda görülebileceği üzere eller çizilmemiştir. yine filmde anlatılana göre iki teori vardır, biri gorky'nin elleri çizdiği ve bir kriz sırasında sildiği, diğeri de hiç çizmediği yolundadır. yine tabloda gorky'nin elinde tuttuğu çiçek de çizilmemiştir veya silinmiştir. yine filmde fotoğrafın amerika'daki babaya gönderilmek üzere çektirildiği de söyleniyor.
• http://www.agos.com.tr/…yok-saydigi-ressam-195.html
• maniyeristlikten gerçek bir sanatçıya evrildikten sonra karısını, şilili mimar ve ressam olan roberto matta'ya kaptıran aslen türkiyeli soyut dışavurumcu ressam.
  
  gerçek bir sanatçıya evrilişi, karısının ailesinin virginia'daki yazlık evine karısı ve çocuklarıyla birlikte gidip, evi çevreleyen çayırlardaki çiçekleri görünce türkiye'yi, doğduğu vatanı, hatırlamasıyla başlar. bu, gorky'i sanatsal açıdan etkiler ve çayırları, çiçekleri resmeder.
  
  new york okulu'nun da ilk üyelerindendir.
  
  kaynak: arthur danto
• hemşerim olduğunu öğrendiğimde hem sevindiğim, öte yandan hayat hikayesini ve onu intihara kadar götüren geçmişte yaşadığı travmaları düşündükçe hüzünlediğim ressam.
  
  http://www.edebiyathaber.net/…-gorkyyi-kim-oldurdu/
• van'lı ermeni asıllı olmasına rağmen sanatı paris'ten new york'a taşınmasında etkili olan öncü üçlüden biridir,
• "güya annemi açlık öldürmüş, beni de kendim. oysa annemi hasret, beni de biraz sen."
• 1940'lı yıllarda amerika'da ortaya çıkan soyut ekspresyonizm akımının önemli temsilcilerinden olan sanatçı, kendisini rus yazar maxim gorky'nin yakın akrabası olarak tanıtmak için gorky soyadını kullanmıştır. 1948 yılında, henüz 44 yaşındayken, intihar eden sanatçının hayatı, nouritza matossian tarafından kara melek ismiyle kitaplaştırılmıştır.
  
  sanatçının çalışmalarını moma ve metmuseum adreslerinde görebilirsiniz.
• https://t24.com.tr/…lan-cesme-tahrip-edildi,1011019
  
  https://m.facebook.com/…2751712621/360018400767389/