• japonyanin rusyayi yenmesi ve 1905'de rusya'da olanlarla tetiklendiği iddia edilen uzun devrim. ayrintilar yakinda...
  • bazılarına göre ortadoğu modern devrimlerinin başlangıç noktası. (ki hemen sonraki osmanlı'daki 1908 devrimidir (bkz: aykut kansu) ) bütün o çalkantıların ardından, güzelim siyasi ortamın ardından çıka çıka pehlevi monarşisinin çıkması... ortadoğu işte bir - vay be - diyoruz, bir - yazık yahu -
    evet tarih hep söyletir insanı okurken. en ilkel önyargılarını, isteklerini tepkilerini ortaya çıkartır. ama iran tarihi özellikle anayasa devrimi ve sonrasında henüz hiç bir yönetmenin çekemediği kadar heyecanlı bir insanlık tarihi....
  • ervand abrahamian'ın orijinal belge ve tanıklıklarıyla incelediği devrim. incelemesi international journal of middle east studies'de (1979) bulunabilir.
    temel iddiası, devrimin marx'ın tarif ettiği şekliyle modern devrim 'kalıplarına' uyduğudur. şöyle ki:
    uzun 19. yüzyıl boyunca iktisadi yapısı alt üst olan, dünya pazarına açılan ve 'maruz' kalan iran toplumunun temel sınıf yapılanması değişmiş, klasik iran burjuvazisi class in itself'den class for itself konumuna gelmiştir. özellikle avrupa'dan gelen ucuz mallar, avrupalılara verilen ticari imtiyazlar ve kajarşahlarının avrupa gezilerini finanse etmek için iran burjuvazisine daha da yüklenmesi sonucu ülke çapında ve etnik/mezhep ayrımlarının ötesine geçerek birleşen burjuvazi şah'a anayasa istemiyle saldırmış ve sonuçta başarılı olmuştur. o zamanlar yazılan ve belçika anayasasını esas alan anayasa, 1979'a kadar iran'da geçerli olmuştur.
    bu elbet tarihin bir yorumudur. devrimde mollaların, entellektüellerin ve ingilizlerin de parmağı olduğu ve bir burjuva devrimi olmadığı iddia edilebilir. aslında bize uzak bir mevzu değildir. (bkz: aykut kansu) (bkz: 1908 devrimi)
    ayrıntılar devam edecek...
  • rus isgaline, ingiliz parasına, bu iki ülkenin bir araya gelip ülkeyi paylaşmalarına direnmiş, birinci dünya savaşında havlu atmış devrim. iran'daki türlü din ve millet mensubunun bir araya geldiği, göçebe aşiretlerin yerleşiklerle işbirliği yaptığı, gerçek bir 'alttan' devrim. yüzüncü yılı bu sene çeşitli konferanslarla anılacak. iran'da ne olacak merak ediyoruz tabi, tam da yüzyıl sonra...
  • bir de su var:
    (bkz: iran islam devrimi)
  • (bkz: petrol fırtınası)
  • amin maalouf semerkant da dördüncü kitap deniz de bir şairde hikaye olarak geçmiş batılı ve doğulu aydının bürjüvazi söyleminde incelenmeli.
  • bir bok anlamadığım devrim. şahlık rejimini istemeyen iranlıların şahı devirdikten sonra şahın 12 yaşındaki oğlu getiriliyor.
  • bu devrimin ortaya çıkışındaki en önemli sebepler şunlardır:

    - gittikçe kötüleşen iran ekonomisi ve başta ingiltere ve rusya olmak üzere yabancılara verilen ekonomik tavizler

    - batı'daki anayasacılık, liberalizm ve milliyetçilik gibi fikirlerin etkisi

    - 1904-1905 rus japon savaşı'nda meşrutiyetle yönetilen ve bir doğu ülkesi olan japonya'nın çarlık rusyası gibi bir süper gücü yenmesinin getirdiği özgüven.

    boykotlar, protestolar ve grevler şeklinde tezahür eden halk ayaklanması iran'da meşrutiyetin ilanıyla sonuçlanmış, bir anayasa hazırlanmış ve meclis açılmıştır. ne var ki, zaten iç karışıklıklar sebebiyle istikrarlı bir şekilde devam edemeyen bu meşruti rejim rusya'nın 1911'de iran'ı işgal edip meclisi feshetmesiyle sona ermiştir. meclis daha sonra tekrar açılsa da birinci dünya savaşı'nda da iç karışıklıklar yaşayan iran'da 1925'te rıza şah iktidarı ele geçirerek fiili bir monarşi tesis etmiştir.
hesabın var mı? giriş yap