• osmanlı imparatorluğu, 17. yüzyılı; ikinci viyana kuşatması'ndan sonra başlayan kutsal ittifak savaşları'nda yaşadığı hezimetlerle ve bu hezimetlerin sonucunda 1699 yılında imzaladığı karlofça antlaşması ile kapatmıştı. bu antlaşmayla dalmaçya kıyıları, mora, ukrayna, podolya, erdel, macaristan'ın büyük bir kısmını kaybetmişti. bu olay da osmanlı'nın karizmasını, prestijini, saygınlığını, kibrini fazlasıyla sarsmıştı. diğer yandan devlet yöneticilerinin de özgüvenini alıp götürmüştü. bu ağır hezimetten 12 yıl sonra, yani 1711 senesinde osmanlı ordusunun prut savaşı'ndaki başarısı osmanlı yönetimine fazlasıyla moral olmuştu. bu zafer yönetici zümredeki karlofça ile kaybedilen toprakları geri alma düşüncesini kuvvetlendirmişti.

    bu düşünceyle osmanlı yönetimi venedik'e kaybettiği mora'yı almak için hazırlıklara başlamıştı. 1715 senesinde de vezir-i azam silahtar/şehit ali paşa komutasındaki osmanlı ordusu ve donanması istanbul'dan hareket etti. osmanlılar ilk olarak tinos'u, korint'i ve nafplion'u ele geçirmeyi başardı. osmanlı'nın bu ilerleyişine karşılık venedikliler donanmasıyla preveze'ye saldırdı. fakat bu saldırısı ağır bir hezimetle sonuçlandı. osmanlı ordusu ilerleyişini sürdürüp modon, koron, navarin, monemvasia, suda ve sperlanka'yı da ele geçirdı. osmanlı'nın bu deniz seferleri 1715'in yaz mevsimi boyunca sürmüştü. mora kesin bir şekilde osmanlı'nın eline geçtikten sonra da deniz seferleri noktalanmıştı. diğer taraftan bosna valisi yaklaşık 40 bin kişilik orduyla dalmaçya kıyılarına saldırmıştı fakat başarılı olamamıştı. bu savaşlardan sonra osmanlı ordusu kışı geçirmek üzere istanbul'a döndü.

    1716 senesinde avusturya, venedik'in yanında savaşa dahil oldu. osmanlı ordusu 1716'nın mayıs ayında tekrar şehit ali paşa komutasında istanbul'dan harekete geçti. 5 ağustos 1716 tarihinde osmanlı ordusu ile prinz eugen komutasındaki avusturya ordusu petrovaradin'de büyük bir savaşa tutuştu. bu savaşta osmanlı ordusu ağır bir yenilgi aldı, hatta vezir-i azam şehit ali paşa hayatını kaybetti. savaşa dair daha detaylı bilgi için (bkz: petrovaradin meydan muharebesi/@silivrili)

    petrovaradin meydan muharebesi esnasında osmanlı ordusunun bir diğer kolu korfu adası'na hücum etmişti. kuşatma sürerken osmanlı'nın petrovaradin savaşı'ndaki bozgun haberi ve vezir-i azamın öldüğü haberi yayılınca ordu dağıldı ve derhal kuşatma kaldırıldı. bu bozgun haberini alan padişah üçüncü ahmet vezir-i azamlığa belgrad muhafızı arnavut halil paşa'yı atadı. halil paşa, göreve gelir gelmez en büyük rakibi sadaret vekili ahmet paşa'yı ordu komutanlığından uzaklaştırıp belgrad muhafızlığına gönderdı. böylesine buhranlı bir dönemdeki bu siyasi çekişme osmanlı için büyük zafiyet doğurdu. bu sırada prinz eugen temeşvar'ı da ele geçirmeyi başardı. art arda yaşanan hezimetlerden sonra ordudaki disiplini kaybeden halil paşa edirne'ye çekilmek zorunda kaldı. diğer yandan belgrad muhafızı ahmet paşa da şehirde çıkan bir isyan sonucunda katledildi.

    1717'nin haziran ayında osmanlı ordusu vezir-i azam halil paşa komutasında tekrar istanbul'dan yola çıktı. fakat bu sefer epey geç kalınmıştı. çünkü prinz eugen ordusuyla belgrad'a varmıştı ve kuşatma hazırlıkları yapmaktaydı. avusturya'nın belgrad'ı kuşattığı haberi gelince vezir-i azam halil paşa kırım'dan destek gelmedikçe taarruza geçmemeye karar verdi. kırım'dan destek gelince meclis-i meşveret toplantıları düzenleyip epey bir zaman kaybetti. halil paşa savaşın en başından beri devamlı tereddütlü davranmıştır.

    nihayetinde halil paşa 18 ağustos 1717 tarihinde düşmana saldırmaya karar verdi. bu haberi de bilgi amaçlı belgrad muhafızına bildirmek istedi. fakat gönderdiği ulak avusturyalılar tarafından yakalandı. haber de prinz eugen tarafından öğrenildi. bunun üzerine prinz eugen 17 ağustos'u 18 ağustos'a bağlayan gece osmanlı ordusuna ani bir baskın yaptı. osmanlı ordusu büyük bozguna uğrayıp niş'e çekilmek zorunda kaldı. osmanlılar bu baskında 10 binden fazla askerini kaybetmişti. bu hezimetten sonra belgrad daha fazla direnemeyerek 20 ağustos 1717'de avusturya'ya teslim oldu. üçüncü ahmet derhal halil paşa'yı azledip, yerine nişancı mehmet paşa'yı tayin etti. karada bu olaylar yaşanırken denizde venedik preveze'yi ve voniçe'yi ele geçirmişti.

    osmanlı yönetimi bu ağır yenilgilerden sonra barış için teşebbüslerde bulunmak zorunda kaldı. ilk olarak taraflar arasında ateşkes yapıldı. müzakereler sonucunda da 1718 senesinde pasarofça antlaşması imzalandı. bu barış müzakereleri esnasında sadrazamlığa nevşehirli damat ibrahim paşa getirilmişti. bu antlaşmadan sonra ise osmanlı imparatorluğu, 12 yıl sürecek olan lale devri'ne yavaş yavaş girmeye başladı. :)

    kaynaklar:
    ismail hakkı uzunçarşılı - osmanlı tarihi - cilt: 5 - türk tarih kurumu yayınları - 6. baskı.
    midhat sertoğlu - mufassal osmanlı tarihi - cilt: 5 - güven yayınevi - 1971.
    hakan karagöz - pasarofça barışı’na giden süreçte osmanlı-habsburg rekabeti (1716-1717) - 300. yılında pasarofça antlaşması sempozyumu bildirileri - msü yayınları - 2019.
hesabın var mı? giriş yap