11 eylül 1973

• tarihte seçimle başa geçen ilk sosyalist lider olan ve şili halkını hayatlarında ilk kez huzura kavuşturan salvador allende ve hükümetinin içinde bulunduğu parlamento binasının amerikan destekli şili ordusunun uçakları ?!? tarafından bombalandığı, daha sonra içeri yapılan baskınla tüm hükümetin katledildiği, cia desteğini alan pinochet'nin faşist darbeyi gerçekleştirerek şili'nin yönetimini ele geçirdiği tarih....dönemin amerika dışişleri bakanı henry kissinger bu harekatı haklı çıkarmak için şöyle demiştir "bir ülkenin, kendi vatandaşlarının sorumsuzlukları yüzünden komünizme geçiş yapmasına elimiz kolumuz bağlı bir şekilde oturarak izin verecek değiliz"... bu da yetmiyormuş gibi darbeden sonraki bir yıl içinde bugün 150bin kişinin katlinin faili olmakla suçlanan pinochet'yi ziyaret edip elini sıkmış, başarısından dolayı kendisini kutlamıştır... işte amerika'nın yaydığı özgürlük budur...ancak abd'nin liberal batının özgürlüğünü! vahşet ve şiddetle tüm dünyaya yayma çabaları ^***** elbette bazı sonuçlar doğuracaktı, keza
  
  (bkz: ne ekersen onu biçersin)
  (bkz: 11 eylül 2001)
  (bkz: gerisi de gelir)
• vol 2
  1971 yili kasim ayina gelindiginde ekonomik kriz artik evlerde hissedilmeye baslanmisti. sagci ve solcu gruplarin kavgasi tansiyonu yukseltiyor ve ulke yavas yavas iflasa dogru ilerliyordu. temel gida urunleri piyasada bulunmuyordu, enflasyon artisi kontrol edilemiyordu. ilk 6 ayda gerceklesmis olan ekonomik iyilesme artik kotu bir tablo yansitmaktaydi. hergun tekrarlaran grevler ve is durdurma eylemleri allende´yi caresiz birakiyordu.
  
  433. gun : bu kadar sikintilarin oldugu bir donemde sili halkini ikiye bolen bir olay gerceklesti, fidel castro´nun sili ziyareti. 10 kasim 1971 de fidel 10 gunluk bir gezi icin sili´ye geldi. ama gezi beklenildiginden uzun surdu, yaklasik bir ay. fidel gezi suresi boyunca bakir madenlerini, fabrikalari ve universiteleri ziyaret etti, bazi sehirlerde halka konusma yapti. fidel´e bu gezide o siralarda ismi bilinmeyen ama daha sonra sili´nin yonetimini ele alacak santiago garnizon komutani olan general augusto pinochet eslik ediyordu. fidel´in gezisinin uzun surmesi, katildigi etkinliklerde cosup eglenmesi sili basinini kizdirmaya baslamisti, artik basin fidel dans ederken biz yiyecek bir seyler ariyoruz baslikli manset atiyorlardi. allende´nin yardimcilarindan biri olan ricardo muñoz, daha bir hafta gecmeden allende bu ziyaretten rahatsiz olmaya baslamisti, ikinci hafta dolayli yollardan artik fidel´e gitmesi gerektigi bildirildi diye demec vermisti. 3 aralik 1971 de estadio nacional´de veda toreni yapilarak fidel yolcu edildi.
  
  463.gun : 1971 yilinin sonlarina dogru gida uretimi yapan firmalar uretimlerini durdurdular. baskent santiago´da et bulunamiyordu, gelen deniz urunleri ise halkin ihtiyacinin cok altindaydi. allende´nin ekonomi bakani jose cademartori´ye gore ise bu firmalar hukumeti zor duruma sokmak icin kara borsacilik yapiyordu.
  
  ulkedi kriz ortamina ragmen, allende hukumeti metro insaatina hiz veriyor, zengin semtlerinde alis veris merkezleri aciyordu. allende´nin cok onem verdigi proje olan gabriela mistral kultur merkezinin insaati buyuk bir hizla ilerlemekteydi, ne yazik ki bu kultur merkezi askeri darbe olduktan sonra pinochet´in gizli karargahi olacakti.
  
  673. gun : 1971 temmuzunda sili halkinda ki kutuplasma yasama etki etmeye baslamisti. sagci gruplar allende´´yi makaminda ziyaret ederek hosnutsuzluklarini dile getiren bir manifesto verdiler. o toplantida bulunan julio bazan ziyareti anlatiyor : allende problemlerimizi ve tehditlerimizi duymazdan geldi, bizleri efemine bir grup olarak gordugunu ve tehditlerimizden korkmadigi belirtti.
  
  12 kasim 1972 de 56 bin kamyoncunun katildigi grev basladi. kamyoncular hukumetin kurmus oldugu icin tasimacilik sirketinin kapatilmasini, kredilerde esneklik yapilmasini ve yedek parca ithalatinin arttilmasini talep ediyorlardi. allende´ye gore bu grev kendisine karsi amerika tarafindan finanse ediliyordu. kamyoncularin grevi benzin istasyonlarina yansidi, benzin bulamayan istasyonlarda satisi durdurma karari aldi.
  
  allende kamyonculara seslenerek : faşistlerin ve onları destekleyen gericilerin hileli manevralarına aşılmaz bir engel oluşturacağız. bu engel , şili'ye karşı çıkan emperyalist piclerin çıkarları icin onlarla işbirliği yapanlara karşı, iç savaş arayanlara karşı olacak.
  
  allende´nin bu konusmasi tansiyonu dusurmeye yetmedi, kamyonculardan sonra otobus soforleri de greve basladi ve kucuk esnaf kepenk kapatmaya basladi. hukumet bu eylemlere sert bir dille cevap vermedi, dukkanlar polis zoruyla acilmaya zorlandi, bu emre direnenler goz altina alinmaya basladi.
  
  791. gun : bitmek bilmeyen grevler ve enflasyon %173 lere kadar yukselmesi uzerine generallere kabine yer vermek zorunda kaldi. general carlos prat ic isleri bakanliga, amiral ısmael huerta bayindirlik ve iskan bakanligina, general claudio sepúlveda maden bakanligina getirildi. askerlerin gorevi gelmesi bazi asiri sag goruslu kisilerde hukumeti askerlin yardimiyla bitirme dusuncesini ortaya cikardi. bu kisiler patria ve libertad orgutu altinda sag goruslu universite ogrencilerine silahli egitim vermeye basladilar. bunun uzerine solcu gruplar da koylerde ve fabrikalarda orgutlenmeye basladi.
  
  818. gun : allende birlesmis milletler toplatisi icin amerika, meksika ve kuba gezisine basladi, geziye baslarken sili tarihinde bir ilk olarak yerine vekil olarak general carlos prats´i birakti.
  
  enflasyonun yukselisi onlemiyordu ve temel tuketim malzemeleri hala karaborsadaydi ve sili halki yeni bir olusumla tanisiyordu, bitmek bilmeyen kuyruklar. seker, un, pirinc, margarin gibi gida maddelerine ulasmak icin 4-5 saat kurukta beklenmesi gerekiyordu. artik sili halki tamamen kutuplasmisti, bir tarafta isciler, koyluler oteki tarafta sanayiciler, zengin kisim ve sag goruslu politikacilar. enflasyoun yukselmesi artik kontrol edilemiyordu,
  
  22 aralik 1972 de uc is adami, hotel carrera´da toplanarak ulke capinda grev baslatma karari aldilar. allende´ye gore bu eylemin arkasinda da cia bulunuyordu. televizyon programlarinda sag goruslu politakacilar ulkeyi daha iyi organize olmus bir ekibin yonetmesi gerektigi soyluyordu, kast edilen bu ekip silahli kuvvetler idi.
  
  1972 yili enflasyonun durdurulamayan yukselisi ve devam eden kuyruklarla bitiyordu. allende hukumeti bir acil durum plani hazirladi, bu plana gore grevde bulunan kamyonlara devlet el koydu ve baskent santiago´ya temel gida urunlerinin tasimasi saglandi. daha sonra demir yollari grevi de polis baskisiyla bitirilip ulkenin ic kesimlerine yardim gonderilmeye baslandi.
  
  1973 subatinda, artik bazi temel gida urunlerinin dagitimi karneye baglandi. haftada bir sepet dolusu temel gida urunu veriliyordu, kimilerine gore iktidar kendine yakin olanlara karne dagitimini daha once yapmis ve iktidara yakin olan kisiler daha cok yardim alabilmekteydi. karne dagitimida cozum olmadi, kara borsacilik onlenemez hale gelmisti, piyasada seker, kahve, pirinc, yag bulmak artik mucize gibi birseydi.
  
  913. gun : 4 mart 1973 te parlamento secimleri yapildi. secimlerden once sag partilerin amaci mescliste cogunlugu ele gecirip, allende hukumetini bitirmekti. secim sonuclari sag partilerin istedigi gibi sonuclanmadi, mecliste yeterli cogunlugu saglayamadilar. secimlerden sonra 27 mart 1973 te, allende hukumette bir degisiklige gitti, bakanlik gorevinde bulunan generaller gorevlerini birakilar.
  
  918. gun : secimlerden 5 gun sonra allende hukumeti daha cok polemik yaratan bir reformu acikladi, herkese esit egitim. bu programa gore fakir ailelerin cocuklari, zengin ailelerin cocuklarinin okudugu kolejlerde parasiz egitim alma hakkina sahip olacaklardi. kimi politikacilara gore bu elma ve armutu birlestirmek gibi absurd sayiliyordu. sili katolik klisesi de programi elestirince sokaklarda ogrenci olaylari basladi. bu tepkilerden sonra hukumet bu programi iptal etmek zorunda kaldi.
• cok uzun yazi. kahvenizi ve kurabiyenizi alin ve okumaya baslayin.
  
  sili televizyonunda yayinlanan los mil dias ( bin gun ) belgesilinin cevirisi olan bir yazi. darbeye kadar gecen bin gunun anlatildigi bir yazi dizisi.
  
  vol 1
  
  eduardo montalvo frei iktidari, yapilmak istenen egitim ve tarim gerceklesmemesinden dolayi baslayan problemler ile bitiyordu. 1970 secimleri bu olumsuzluklarin getirdigi problemlerle basladi. unidad popular partisi, sosyalist ve komunistler ile birleserek salvador allende´yi aday gosterdi, allende´in hedefi sili´yi sosyalist bir duzene sokmakti. allende konusmalarinda diger ulke baskentleri artik sili´de bulunan yer alti zenginliklerinin, sili ve halkina ait oldugunu bilmesi gerekir diye vurguluyordu. kasit ettigi baskent elbetteki washington idi.
  
  allende´nin karsisandaki adaylar demokratik hristayanlarin adayi radomiro tomic, liberal partinin daha oncede baskanlik gorevi yapmis arturo alessandri vardi.
  
  4 eylul 1970 yilinda yaklasik olarak 3,5 milyon secmenin katildigi secimde allende oylarin %36,63 unu alarak 39 bin oy farkiyla secimi kazandi. sili´de baskanlik secimi, gorevdeki baskanin gorev suresinin bitiminden once yapilir, bu nedenle allende iktidardaki frei´in gorev suresinin bitmesini beklemekteydi. allende´nin secimleri kazanmasi bazi kesimlerde sok etkisi yaratmis, bazi politacilar allende´nin baskanligini engelleme yollari aramaya baslamisken, richard nixon´da allenin baskanligin engellenmesi talimatini vermistir. 24 ekimde kongre secimlerin gecerli yada gecersiz olacagi aciklamasi yapmadan once iki plan hazirlanir track one ve track two.
  
  track one planina gore, kongre allende´nin galibiyetini yok sayacak, arturo alessandri goreve getirilip erken secim ilan edilecekti, allende, demokratik hristiyanlarin destigini alinca bu plan suya dusmus oldu.
  
  trak two plani ise, silahli kuvvetleri harekete gecirip secimlere mudahale edilmesi uzerineydi. generel roberto viaux basinda oldugu grup sili genelkurmay baskani rene schneider´i kacirip bir kaos ortami yaratmak icin plan yaptilar. plani hareketa gecirdiler fakat general rene´nin korumalari direnince silahli catisma yasandi ve general rene hayatini kaybetti. general rene, askeri siyasetten uzak tutma cabasi icinde oldugundan, olumunun kaos etkisi yaratacigi dusunuluyordu. general rene´nin cenaze toreninden diger siyasilerin allende´den uzak durmasi, allende´ye bu suikastin ona bir mesaj oldugunu dusunduruyordu.
  
  emekli olduktan sonra paraguay´a yerlesen general roberto viaux, yuksek rutbeli subaylar´in emirleri dogrultusunda sili´de marksist bir hukumentin onune gecmek icin bu suikasti isledigini itiraf etmis, pismanlik duymadigini ve yapmasi gerekeni yaptigini soylemisti.
  
  51. gun : 27 ekim 1970 te, kongreso tum olumsuz gelismelere ragmen 3 kasim 1970 tarihinden 3 kasim 1976 tarihine kadar allende´nin baskanligini onayladi. 3 kasim 1970 de diger siyasi parti liderlerinin katilmadigi, iktidardaki baskan frei, allende´nin elini sikmadan baskanligi devrettigi sonuk bir yemin toreni oldu.
  
  90. gun : allende´nin ilk hedeflerinden biri silili cocuklarin hayatini ileri seviyeleri getirmekti. bunun icin cocuklara hergun yarim litre sut verilmesini sagladi, kreslerin sayisinin arttirilmasi icin emir verdi. diger onemli hedefi ucretlerin arttirilmasi, sinif farkinin ortadan kaldirilmasi ve devletin kontrolu altinda sanayi ve tarim devrimi yapilmasaydi. kirk maddelik bir plan yapilmisti, ilk onemli bes madde : esit emeklilik hakki, butun cocuklara sut, issizlige son vermek, maaslarin arttirlmasi ve siyasilerin gereksiz yurt disi seyahatlerini bititmek. yapilan aristirmalara gore kamu kuruluslarinda %18 oraninda eleman acigi bulunmaktaydi ve bu acigi diger kurumlardan eleman takviyesi yaparak kapatmayi dusunmuslerdi ama beklenildigi gibi olmadi ve bazi kuruluslarda grevler basladi. bunun sebebi allende´nin partisine yakin olanlari daha iyi getirilmesinden kaynaklamaktaydi. ısciler arasinda bolunmeler basladi. allende´nin bir diger hedefi ozel bankalarin kontrol alinmasaydi, bunun icin kanun cikararak 16 ozel bankaya el konuldu.
  
  sirada iki buyuk amerikan sirketinin elinde bulunan bakir madenlerinin millilestirilmesi vardi. kongrenin onayi ile amerikan sirketlerine hic birsey odenmeden madenler yeni cikarilan kanunla millilestirildi. artik amerika ile iliskiler gerilmis, amerikan hukumeti allende´yi istenmeyen adam ilan etmisti.
  
  sira tarim reformuna geldi, tarima elverisli alanlarin tekrar pay edilmesi, mapuche yerlilerinden alinan topraklarin kendilerine tekrar verilmesi planlaniyordu. cikarilan kanun ile topraklar pay edilmeye baslandi, buyuk ciftlikleri olanlardan kamulastirma ile belirli oranda toprak alip, topragi olmayan koylulere pay edilmeye baslandi. frei doneminde kamulastirma orani %30 iken, allende doneminde oran %70 idi, 3 milyon hektar toprak kamulastirilmisti. allende hukumetinin en cok elestiri alan projesi bu kamulastirma calismasi olmustu. buyuk ciftlik sahipleri servetini kaybetmis, topragi isleyecek bilgisi ve ekipmani olmayan kisiler yuzunden tarimda gerileme yasanmaya baslamisti.
  
  secimlerin uzerinden dort ay gecmis iken, sili halkinda bolunme basliyordu. ulkenin komunist bir yonetime dogru gitmekte oldugu dillenmeye baslamisti. bu durumdan korkan silili zenginler ulkeyi terk etmekte buluyordu. hava alaninda ev, araba, toprak vs.. satislari yapiliyor ve zenginler paralarini baska ulkelere goturuyordu.
  
  richard nixon sili´de olanlari kaygiyla izliyordu. 1970 yilinda sili´de gorevli olan amerika buyuk elcisi edward korry nixon ile yaptigi toplantiyi soyle anlatiyor : nixon 4-5 dakika boyunca allende´ye kufurler ederek onu bitirecegini soyluyordu, avucunun icini yumruklayarak allende´yi ekonomik yonden ambargo ile mahvedecegini soyluyordu. nixon´un endisesi sili hukumetinin yavas yavas kuba modeli sosyalizmi hayata gecirmek istemeseydi.
  
  daha allende iktidara gelmeden once kurulmus olan asiri solcu ve kuba destekli mir grubu sinif ayrimi olmayan sosyalist yasami destekliyordu. bu grup zengin ciftcileri tehdit ederek topraklarina el koyuyor, banka soygunlari yaparak parayi fakir koylulere dagitiyordu. grubun basinda bulunan kisi allende´nin yegeni olan andres pascal allende idi. mir grubu, silahlanarak allende´nin gayri resmi koruma grubu olan gap i kurdu. bu grubun basinda ise manuel cortez bulunuyordu.
  
  pascal allende kendisiyle yapilan roportajda, allende´nin kendisine eylemlerinden dolayi cok kizdigini hatta evinden kovdugunu soyluyordu. zaman gectikten sonra allende´nin babasiyla konusup kendisine bir hediye yolladigini, paketi actiginda icinde 45 lik colt tabanca ve bir not buldugunu, notta yazilan secmis oldugu yolu begenmedigini ama secmis oldugu bu yolda guvenli olmasi icin silahi hediye ettigini yaziyordu.
  
  mir ve gap grubunun asiri sekilde yukselmesi uzerine bu gruba dur demek icin milliyetci vatan ve ozgurluk grubu kuruldu. bu grubun basinda pablo rodriguez bulunuyordu. allende ise aciklamalarinda bu grubun cia ile iliskisi oldugunu vurguluyordu.
  
  278. gun : 1971 yili haziraninda sili halk arasinda kutuplastirmayi baslatan olay yasandi. 8 haziran 1971 de kisa adi vop olan asiri solcu vanguardia organizada del pueblo grubu sili eski ic isleri bakani eduardo perez zujovic´i pusu kurarak oldurduler. bu grubun uyeleri daha once banka soygunlarina karismis ise de allende tarafindan affedilmislerdi. zujovic, frei iktidarinda ic isleri bakani olarak gorev yapiyordu ve solcu dusmani olarak tanimlaniyor ve 9 mart 1969 yilinda puerto montt sehrinde polisin ates acmasi sonucu olen 9 kisinin sorumlusu olarak goruluyordu. allende katillerin bulunmasi icin talimat verdi, olaya karisanlardan ronald rivera olduruldu, kardesi arturo rivera intihar etti ve heriberto salazar canli bomba olarak polis merkezine saldirarak uc polisin olumune sebeb olarak öldü.
  
  308. gun : 8 temmuz 1971 tarihinde merkez ussu illapel olan 7.5 siddetinde deprem yasandi. deprem sonucu 85 kisi öldü, 451 kisi yaralandi ve 284 bin kisi depremden zarar gordu.
  
  1971 yilinin ilk 6 ayinda sili´de ekonomi iyi yonde gitmekteydi. ıssizlik %4 dusus, ekonomik gelisme %8 artmis durumdaydi. piyasada iyi para donuyor, ithalat 3 kat artmis durumdaydi, maaslara %40 oraninda zam yapilmisti o alti ay icin herkes, hayatimda hic bu kadar fazlz para kazanmadim diyordu. ama bu guzel gunler fazla uzun surmeyecekti.
  
  1971 yilinin sonlarina dogru ilk sinyaller gelmeye basladi. zam yapilan maaslarin odenmesi icin merkez bankasi normalin iki kati karsiliksiz para basiyordu, artan ihtalat urunlerinin odenmesi icin piyasada dolar bulmak zorlasiyordu ve sili 1971 in sonlarinda dis borclarini odeyemeyecek duruma geliyordu. allende kredi aramalarina basladi fakat amerika tum kapilari kendisine kapattiriyordu. allende´ye yardim eden sadece amerika ile problemleri olan diktator franco idi. franco´nun vermis oldugu uzun vadeli krediler ile allende bir nebze olsun nefes almis oluyordu . fakat 1971 in sonlarina dogru rekor duzeyde artan enflasyon ve ekonomik krizden dolayi artik sokaklarda sagci ve solcu ogrencilerin catismalari baslamisti.
  
  devam edecek
• vol 3
  
  19 nisan 1973 te bakir madenlerinde calisan madenciler maaslarinin arttirilmasi icin greve basladilar. sili ekonomisinin %30 gelir kaynagini bakir madenleri olusturuyordu. halkta madencilere destek olmak icin sokaklarda protestolara basladi. madenciler hukumetten beklediklerini alamadiklari icin rancagua´dan baskent santiago´ya dogru yuruyuse basladilar. allende hukumeti madencilerin santiago´ya girisine izin vermedi ve madenciler polis barikati ile engellenmeye calisildi. madenciler ve polis arasinda siddetli catismalara basladi, madenciler yanlarinda getirdikleri dinamitler ile polise karsilik veriyordu. sonucta kazanan taraf madenciler oldu ve santiago´ya ulastilar, universidad catolica ogrencileri madencileri universitede agirlamak isteyince, karsit gruplar arasinda siddetli bir catisma yasandi. madenciler baskanlik sarayina kadar ulasinca, allende zoraki olarak madenciler konusma yapmak zorunda kaldi, grev yapanlara nefret beslemedigini acikladi.
  
  haziran 1973 un ilk gunlerinde askerler nabiz yoklamasi gerceklestirdi, binlerce iscisi olan cuproch grubuna olasi bir darbede nereye kadar yanlarinda olacagini sordular. allende gelismelerden rahatsiz olup hemen askerleri toplantiya cagirdi. askeri kanadi general augosto pinochet temsil ediyordu ve allende´ye askerlerin darbe girisiminde olmadigini bildirdi. allende bu olanlardan patronlari sorumlu tuttu, kepenk kapatarak darbeye zemin hazirladiklarini soyledi.
  
  29 temmuz 1973 te yarbay roberto souper komutasinda tanquetazo kod adli mini darbe gerceklestirildi. 18 tanktan olusan bir konvoy sabah saat 08:30 kisladan cikarak baskanlik sarayina dogru ilerlemeye basladi. sabah sabah tanklari sokakta goren sili halki bekledikleri askeri darbenin gerceklestigini dusunmeye basladilar. saat 9:00 da baskanlik sarayi la moneda tanklarla cevrilmis durumdaydi. askerler baskanlik sarayi cevresinde mevzi almaya basladiktan sonra, allende´ye bagli muhafizlar ile asker arasinda catisma basladi. genelkurmay baskani carlos prats kendine bagli olan askerleri olay yerine sevk ettikten sonra duruma mudahele etmek icin olay yerine geldi. prats yanindaki hukumete bagli olan askerlerle baskanlik sarayina gelerek olaya mudahale etti, prats´in olaylari yatistirmasi icin guvendigi isim general augosto pinochet´ti. saat 11 de darbeci askerler teslim oldu, mini darbenin bilancosu 22 olu 50 yarali oldu. ayni gunun aksami allende, kendi yandaslarini baskanlik sarayina cagirarak bir konusma yapti.
  
  tanquetazonun gerceklesmesinden sonra hemen sivil halkin elindeki silahlari orduya teslim edilmesi kanunu cikarildi. askerler artik sivil halki gozetim altinda tutuyor, istedikleri yerlere operasyon yapip arama gerceklestiriyorlardi. genelkurmay baskani carlos prats bu sefer savunma bakani olarak ataniyordu. carlos prats bu goreve geldikten sonra askeriyeden emekliligini istiyor ve yerine gececek olan yeni genelkurmay baskani olarak augosto pinochet´i seciyordu.
  
  sorunlar bir turlu bitmiyordu, grevler, protetolar derken isciler calistiklari fabriklari isgal ederek uretimi tamamen durduyordu. tum sili genelinde bulunan 31 iplik fabrikasi tamamen isciler tarafindan isgal edilmis ve uretim durdurulmustu. baskent santiago´da uc bin isci grevdeydi bu grevler allende´ye buyuk sikinti yaratiyordu. ısverenlerin lokavt ilan edip uretime baslama cabalarida, isciler arasinda bolunme yaratip isciler arasinda catismalara kadar gidiyordu.
  
  temmuz 1973 te artik sili halki tamamen iki kutuba ayrilmisti ve ulke yavas yavas ic savasin esigine dogru gidiyordu. sokaklarda catismalara her gecen gun daha da siddetleniyordu.
  
  allende yavas yavas popularitesini ve guven kaybediyordu.
• abd'nin şili'ye "demokrasi" ihraç ettiği gündür.
  
  o zaman cia eli ile kapalı kapılar ardından yaptığı ihracatı, artık "şeffaf" ve "kurumsal" yöntemler ile national endowment for democracy gibi kuruluşlar üzerinden yapmaktadır abd.
• bulutsuzluk özlemi nin şili ye özgürlük adında bir şarkısından öğrendiğimiz olay.
• vol 4
  
  1973 temmuzu sonlarinda yazili basinin ve radyonun halki kiskirtici haber yaptigi dogrultusunda allende´nin emriyle alti radyonunun yayinina son verildi. problemlerin onunce gecilmesi adina hukumet gazetelere kagit satimini durdurdu.
  
  sokaklarda catismalar artan hiziyla surerken, generaller kendi aralarinda toplanarak plan yapmaya basladilar. allende gelismelerden rahatsizdi, bir ogle yemegi sirasinda general arturo yovane´ye : icinizden bazilari benim gidecegimi zannediyorsa yaniliyorlar, buradan sadece cesedim cikar diyordu. allende´nin partisinde de artik catlak sesleri yukselmeye baslamisti, gunden gune allende´ye olan guven azaliyordu. bu sirada hava kuvvetleri ve sili polis teskilati askeri darbe icin karar almis bulunmaktaydi, fakat kara kuvvetlerinin olayin icinde yer alip almayacagi henuz belli degildi. genelkurmay baskanligi gorevine kadar yukselel pinochet, bu goreve hukumete bagliligindan dolayi getirilmisti ve olasi bir darbede hangi tarafta olacagi kestirilemiyordu.
  
  kamyoncularin grevi hala devam etmekteydi ve cozulcek gibi gozukmuyordu, santiago´da urunlerin temininde buyuk bir sikinti vardi, benzin istasyonlarida kamyoncularin grevi bitene kadar benzin satisini durduklarini acikladilar. baskent santiago´da butun dukkanlar kapali vaziyetteydi, artik allende hukumeti yolun sonunda dogru ilerliyordu.
  
  27 temmuz 1973 gunu allende´nin emir subayi arturo araya evinde olduruldu, sili´de artik tansiyon yukselmis acik acik is savas yada askeri darbe senaryolari yazilmaya baslanmisti. allende artik cikis yolu aramaktaydi, allende kardinal raul silva´dan diger parti liderleri ile diyalog kurulmasi amaciyla yardim istedi. eski baskan eduardo frei bu cagriya cevap vermedi, diyaloga cevap veren ilerki yillarda baskan secilcek olan patricio aylwin ise allende ile hukumet kurmaya yanasmadi ve allende´ye istifa etmesini tavsiye etti. agustos ortasinda allende tekrar kardinal raul silva´dan yardim istedi, raul silva kendisine artik yolun sonuna geldigini belirten su sozu soyledi : su an sili´de demekrosiyi saglayan baskan olarak gitmek yada kalarak sili´de demokrasiyi mahveden baskan olarak taninma imkaniniz var.
  
  allende´nin iktidarinin ucuncu yili kutlamalarinin ertesi gunu, binlerce kadin ellerinde bos tencereler ile baskanlik sarayinda onunde allende´nin istafisini isteyen protestoya basladilar. bu arada askerlerde bos durmayip hiz kazaniyorlardi, darbe tarafinda olan hava kuvvetleri ve polis teskilati deniz kuvvetlerinide kendi tarafina cekmislerdi, belirsiz olan general pinochet idi.
  
  7 eylul 1973 te generaller escuela militar´da toplanti yaptilarve general pinochet´i darbeye ikna ettiler. 9 eylul 1973 te d day olarak 11 eylul 1973 saat 06:00 kabul edildi.
• "persembeye denk gelen bir gun" olarak bilirdik biz^* onu nejat beyin^* "siliye ozgurluk" adli sarkisindan, ama isbu editin yapilmasina neden olan bir bilirkisi^* duzeltmesi ile o gunun aslinda sali gunu oldugunu ogrenmis bulunduk.
  
  (bkz: sali)
• tarihin intikam aldığına inanmama neden olan günlerden. (bkz: 11 eylül 2001)
• amerikadaki ikiz kule olayları ile tarihi dışındaki başka bir benzerliği de iki olayın da salı gününe denk gelmesidir...