• jules verne, ay'a seyahat'i yazdiginda ona da diyenler cikmi$tir mutlaka "baba iyi guzel aya yolluyorsun buyuk bir topla ama nasil hangi gucle hem o adamlar ayda nasil nefes aliyorlar sen bilim kurgu yazdigini mi saniyorsun" diye.. her$eyi formulize ediyorsa yazar romanda bilim kurgu degil bilim yaziyordur zaten..
  • tum kainat tarihinde laser'i ke$feden tum uygarliklarin buldugu $eye laser ismi vermesi gerekliliginin bilim kurgu ko$ulu sayilmasi ne kadar mantikliysa, asimov gibi bir yazar zaman makinesine caydanlik ismi vermi$ken george lucas'in lazer kilicina lightsaber sword demesine "fantazi" yaki$tirmasi yapmak o kadar mantiklidir.. star wars'un gunumuz biliminde ula$ilmak istenen noktalara dem vurmasi (hyperspace jump, skimmer'lar, silah olarak kullanilan laser, akilli robotlar) bilim uzerine yapilmi$ gayet guzel kurgular degil de nedir.. eger radikalce "bir bilim kurgu asla fantazi ogeleri icermez icermemelidir" diye kasacaksa ki$i "ortaokullar icin fizik sorulari" kitabi alip bilimkurgu'dan maksimum haz alabilir..
  • asimov'u fantazi yazari yapan, robotek'i bilimkurgu'ya, battlestar galactica'yi fantazi turune sokan yeni bir siniflandirma devrimi yaratmi$tir..

    tolkien, hobbit'i "du$en bir meteorun yaydigi radyasyondan dolayi genetik bozunum insanoglunda ce$itli irklar olu$masina yol acmi$, elf, dwarf gibi kavramlari bilim dunyasina kazandirmi$tir" cumlesiyle ba$latsa idi otisabi'nin favori bilim kurgu yazari olacakti..
  • laser'in ozunde zaten "yogun i$ik" oldugunu bildigimiz zaman orada cikan i$inima, $uleye, pariltiya laser demek yerine "osman" demek buyuk i$guzarlik olur.. ha yok eger dugmeye basinca cikan bu $ulenin allah'in nuru olduguna inaniliyorsa seyirci zaten koalalarin ya$amini irdeleyen belgeseli izlerken "gremlin bunlar cok fantakstik" varsayimina gidebilir ve bu saglikli bir cikarim yapabilmekten gayet uzak olur.. sadece star wars'a bilimkurgu dememek icin kasilan da kasilan bu fantazi israrciligi tum gelmi$ gecmi$ bilimkurgu romanlarini fantazi kategorisine sokar..
  • jules verne'e ayrilan 300 sayfayla star wars'a ayrilan ve gorsel bir $olen olmak zorunda olan 1 bucuk saati e$deger tutup aradaki bilimsel tez eksikliklerinden bilim kurgu ayrimina varilacaksa bunun uzerinde du$unmenin manasi zaten yoktur.. ay'a seyahat'in beyaz perdeye dokulmu$ hallerindeki bilimsellik ogelerini de bir ara liste halinde entry olarak eklersiniz.. ki gerekli teorik bo$luklari mantikli olarak tanimlamanin da hic bir zorlugu yoktur.. bunun yani sira laser'in star wars'tan yakla$ik 5-6 yil sonra gerekli yogunluga ula$tirilip ameliyatlarda "kesici alet" olarak kullanilmasi ile jules verne'in ay'a seyahat'teki ileri goru$lulugu arasindaki farki sezinleyemedim desem yalan olmaz..
  • george lucas star wars special edition trilogy'sinin bonus material dvd'sinde kendi adiyla zikretmi$: "ben flash gordon ayarinda uzayda gecen romance fantasy bi$ey yapmak istiyordum" diye. bu yuzden yaraticisinin onu koymaya niyetlendigi kategori yeterince acik ve nettir, george lucas'a "hayir sen bilim kurgu yaptin" diye ciki$acak degiliz. benim izleyici olarak bagda$tirdigim kategori de acik ve nettir. tosun pa$a bence polisiye degildir cunku hikayesi kriminal vakalarin uzerine temellendirilmi$ degildir. star wars'ta ise bilimsel temalar uzerine kurgu ogeleri "agirliktadir". bu kadar acik ve net tespitleri evdeki malzemelerle her kucuk cocugun yapabilmesi gerekir. sozluge gelip "ne yani tosun pa$a da polisiye o zaman" diye ciki$madan evvel.

    ayni bonus material'in ba$inda star wars acik ve net olarak "bilim kurgu" janrindaki gi$e hasilati rekorlarini alt ust eden film olarak cok acik belirtilmi$. o gune kadar en yuksek gi$e hasilati yapan bilim kurgu filmlerinin 20 milyon dolar civarinda hasilat ile 2001 a space odyssey ile planet of the apes oldugu, star wars 270 kusur milyon dolarla bunlarin gayet guzel eline verdigi izah edilmi$. bonus material'i hazirlayanlar kazma olsun onemli degil. elimizde evrensel bir kategorizasyon sistemi yok o yuzden ben sadece "sagduyu" tabanli hareket edebiliyorum.

    "star trek bilim kurgu ama star wars degil" diyen bir kesim var. star trek olarak mr.spock'in eliyle insan bayilttigi kainati betimliyorsak anlatilan hikayelerde hicbir bilimsel temel yoktur. "warp drive" demi$, "fazer" demi$ uydurmu$lar nasil cali$tigi bir kac temeli olmayan mumbo jumbo di$inda bilimsel hicbir temaya bagli degil. asimov'un cok zeki robotlarinin, zaman makinasinin hicbir bilimsel tabani yok, hicbiri bilimsel temellerle izah edilmemi$, "pozitronik beyin (ne demekse)", "parsek hizi bilmemne" diye ustunkoru atlanmi$. philip k. dick'in precog'lari bildigin falci, fal bilimi di$inda hicbir bilimsel temeli yok. arthur c clarke'in "2001: a space odyssey"inin bir bilimsel temeli olmadigini, gotten sallandigini, 2001 yilini ek$i sozluk'le gecirmi$ insanlar olarak ogrenmi$ bulunuyoruz. "aya seyahat"in sallamasyon oldugunu ayda yaratiklar olmadigini, bilimsel hicbir temele dayanarak olamayacagini aya bizzat giderek gormu$ bulunuyoruz. "aya seyahat" kaleme alindiginda zaten o zamanin bilimsel tabaniyla zerre alaka olmadigini ba$tan sona fantazi icerikli oldugunu biliyoruz.

    yahu biraz durugoru rica ediyorum zor degil bakin: gunumuz bilim'ini kurguyla esnettiginiz her nokta "fantazi"nin topraklarina girer. eger bilim kurgunuz bire bir bilimsel temellerle ortu$uyorsa yaptiginiz $ey "bilim"dir "kurgu" degildir. mesela "ahmet o gun laboratuarda soguk fuzyon yapiyordu ay$e iceri girdi ve sevi$tiler" olur. ama ahmet soguk fuzyon'un o gune kadar bilim adamlari tarafindan ke$fedilmemi$ bir ozelligini kullanip ay$eyi zevkten zevke ko$turuyorsa, hatta ve hatta hikaye sadece yarin'da geciyorsa o hikaye fantazinin icine girer. "yil 2040" dedikten sonra sen onu hangi bilimsel temele baglarsan bagla aradaki 35 yilda yapilacak bilimsel atilimlari hesaba katmadan ezberden bir sallama yapmi$ olursun. ben kafama gore "yil 2040" deyip bir hikaye uyduruyorum iki uc tane kanitlanmami$ hipotezi kanitlanmi$ varsayan izahat cumlesi koyuyorum "yil 2040 ve i$te uzay zaman katlanmasiyla cali$an uzay motorlari yapilmi$ti sonunda ve pek cok gezegene karadelikler sayesinde gidilmi$ti bile" bilim kurgu oluyor. cok guzel. ama "yil -1 milyon ve i$te uzay gemileri ve gezegen yokeden cok geli$mi$ makineler vardi" deyince sirf oraya bir kac tane acigi kapatacak hawking sacmaligi serpi$tirmedigimiz icin "fantazi" oluyor.

    oysa ki relax seyirciler olarak boyle sacma sapan kasintilar, "tosun pa$a da polisiye o zaman" sikintilari icine girmedigimiz zaman rahatca gorebiliyoruz ki "bilim ve teknoloji uzerine kurgu yapan" yani -"1 milyon yil once uzak bir galakside bilim ve teknoloji $oyle geli$mi$ olabilirdi", "100 yil sonra bilim ve teknoloji $oyle geli$mi$ olabilirdi" uzerine ce$itlemeler yapan her tur hikaye en guzelinden bilim kurgu sinifina girer. temasi gunumuz bilimiyle izah edilemeyen (edilse dukkan senin yarin marsa gidip us kuralim uzayda koloni olalim co$alim) bir teknolojiyi sergilemek bence o hikayenin bilim kurgu temeli olmasi icin yeterlidir.

    bu benim ssg 9001 standardi kategorizasyonumdur. bu standartta tosun pa$a polisiye degildir, star wars da fantazi degildir. siz dilerseniz "evrensel bilim kurgu puanlama" sistemiyle "yapilan bilimsel izahat sayisi" ve "gunumuz bilimiyle izdu$um sabiti"ni carpip bolup "ahan da bilim kurgu!", "aha yakaladim fantazi!" diye bir ayrimciliga gidebilirsiniz. benim star wars'ta yakaladigim fantaziden cok teknolojik ve bilimsel ilham olmu$tur. boyle bir konunun force gibi mistik ogelerle destekleniyor olmasi beni zerre rahatsiz etmez. kalkip matrix'e jurassic park'a ya da star trek'e "bilimsel kar$iligi yok olmasi imkansiz" diye "fantazi" kalibini yapi$tirmayi reddediyorum. bence bir bilim kurgu romani yazari hicbir zaman tanimladigi bilimsel platformu yuzde yuz gunumuz bilimiyle ortu$turemez. bu yuzden yaptigi tamamen legal jargonla sallamaktan ote degildir. "yil 2040 gunumuz bilimiyle cok uyu$an cok zeki robotlar vardi ve bu pek cok soruna yol acti". yahu nerde gunumuz bilimiyle uyu$uyor. cok zeki robot nerde yapiyorsun. nasil izah ettin o zeki robotlarin varligini? yapay zeka gunumuzde a ile b'yi ayirdetmekten oteye gitmi$ degil neyle izah ediyorsun. $ahsen ben boyle uyduruk bir izahati zorlama hikayeye sokulmasindan ziyade "guc etrafimizda her yerde" gibi hayal gucume kapilar aralayan "teknoloji ne kadar geli$irse geli$sin izah edemedigimiz $eyler olacaktir" felsefesini cok guzel vermi$, istense her tur bilimsel mumbo jumboyla quantum telepatisiyle bilmemneyle aciklanacak $eyleri hikayenin ozune dokundurmamak icin atlanmi$ olmasini bin kez tercih ederim. kalkip amerikanin uydu tabanli savunma sistemlerine ilham kaynagi olmu$ her yerinden teknoloji akan hatta kendi doneminde "teknolojik" dunyayi en gercekci resmetmi$ bu guzel filme israrla "bilim kurgu" diyorum. icim gayet rahat bu konuda hicbir vicdan azabi cekmiyor, "acaba bazi evrensel dengeleri bozdum mu" diye cekinmiyorum. yuzuklerin efendisi fantazidir, star wars bilim kurgudur diyorum. yalniz olmadigimi orda burda imdb'de, filmin kendi bonus material'inde sci fi olarak siniflandirildigini goruyorum.

    gozumle gordugumu radikal muhafazakar bir inatcilikla inkar etmiyorum. star wars'ta fantazi ogeleri oldugunu reddetmiyorum. ama star wars benim icin dvd reyonunda "fantasy" degil "sci fi" reyonunda arayacagim bir filmdir. siz "fantasy" kategorisinde harry potter ile yuzuklerin efendisi arasinda gormek isteyebilirsiniz. hatta israrla dvd'cilerde o reyonda arayip "nerde yahu bu film allah allah sci fi'da olamaz cunku yeterince bilimsel temeller dayanmiyor yani imkansiz" diye uzgun bir $ekilde eve donebilirsiniz. saygi duyarim, yuregim sizlar.

    (not: tosun pa$a bilim kurgu degildir)
  • gayet ba$arili orneklendigi uzere "bilim kurgu" olarak lanse edilmek istenen bu niyetle hazirlanmi$ her$ey bilimkurgu'dur.. nasil her $air olmak isteyen adamin devrik cumle kurup bunlari alta alta yazmasi $iir kabul ediliyor (bkz: progresif cocuk siirleri), nasil her zorlama karikaturistin (bkz: guneri icoglu) cizdigi boktan $eyler yine de karikatur sinifina sokulmak durumunda kaliyorsa, aynen bilimkurgu'da da bu kural gecerlidir.. kucuklugunden beri "bunun tepesinde silgi war oyleyse kalem degil, ay$e'nin biyiklari war o zaman kiz olamaz" savlariyla gelegelmi$ birine aciklamak zor olsa da; star wars, bilime yeterince hedef gostermi$ bir filmdir, dolayisiyla george lucas'in agzindan cikacak bir "bilimkurgu'da ilk denememdi gururluyum" cumlesinden daha fazlasina sahiptir. ki$isel cikarimlarin bariz olani ortmesinin bireyi kayahan ve uzay erigi'ne erdirmesi de ders olarak alinmali kasedin uzerine subtitle olarak i$lenmelidir..
  • sanmak yanlış bir kelimedir zira zaten bilim-kurgulrdır. bilimkurgu'da illa da şöle bi alet şöle şöle yapılır bunu bulanlar da bunlardır gibi açıklamalar olması gerekmez. eğer öyle bir açıklama varsa o alet zaten yapılmış demektir ya da adam bilimsel bir gerçeğe dayanmadan sallıyordur.(bkz: anlatabildim mi)
  • boyle sinirlandirmalar oldugunu sanmiyorum, oyle olsaydi hugo nebula odullerini almis olan bi suru kitap bilim kurgu sayilmazdi, ornegin (ilk olarak aklima gelen, her iki odulu de almis olan) ender's game'de "ansible" diye bisey gecmekte, fakat onun calisma prensibi hic bir sekilde anlatilmamaktadir. isinlanma, isiktan hizli seyahat, zamanda yolculuk vs gibi bi cok temel bilimkurgu konusu da hic bir kitapta ayrintili anlatilmaz zaten, var olduklari kabul edilir.
    herseyi bilimsel olarak aciklamis olsalar o kitaplar o kadar populer olamazdi, matrix de ai'nin nasil olup da o seviyeye ulastigini anlatiyor mu, veya insanlarin nasil pil olarak kullanildiginin bilimsel aciklamasi var mi? (bkz: kasmak) (bkz: kendinden sikilmak)(bkz: yeter)
  • eger ki melih kibar hisseli harikalar kumpanyasi'ni besteleyip "bu benim ilk opera denemem" deseydi kim kalkip "hayir karde$im bu basbaya muzikal olmu$ sacmalami$sin" diyecekti sormak gereklidir.. anlik kurgumuzda melih kibar bu niyetiyle iyi bir muzikale yakla$mi$sa da yaraticisi olarak onu kotu bir opera kiligina sokmu$tur..

    eger george lucas "bu yaptigim bilim kurgu degil, western filmdir" diyorsa bu ba$ligin neyi hedefledigini cozmek te cok zor..

    siniflandirma konusunda ise ince ve net oldugu iddia edilen cizgi zaman zaman "bilimsel bir tez"e bazen ise "bizim kainatimizda bizim kurallarimiz"a baglanmaktadir. curutulen her dal yerine yenisi filizlenecekse bir yerde birakmak daha akillica olacaktir..

    oysa ki ne buyuk yanilgidir ki bilim gunumuzde ozellikle kuantum fiziginden sonra "bizim kainatimiz bizim kurallarimiz" ile celi$en sayisiz bulgu bulmu$ken "bizim kurallarimiz bizim kainatimiz" gibi bagnaz bir yakla$imda israr edenler galileo'ya "fantastik" diyenlerin reenkarneleri gibi durmaktadir..

    $imdi ahmet efendi 1315 yilinda "ayni anda ayni yerde bulunabilen nesneler" ya da "zamanin tek yonlu olmadigi" konusunu i$leyen bir roman yazsaydi buna o zaman sir otis isimli bir lord "way bre gafil bre fantazi yazari bre soap opera du$kunu bre fiktif" deyip kellesini mi ucurtacakti..

    oysa ki bu kadar salt beyaz bir gercek gozardi edilir ki o da fantazisi kurulabilen her$eyin bilimsel oldugudur. her$eyi bilime baglayabilirsiniz buyu'yu $ualari alternatif kainatlari (bkz: paralel kainatlar), zamanin otesini gerisini jedi'lari (bkz: medichlorine). bunun icin yeterince du$unmek gereklidir ki sadece vakti olmayanlarin ya da u$enenlerin yapamadigi bir$eydir.

    her fantazi uzerne kurulu oykuyu bilim kurguya baglamak ise tum filmleri "film" kategorisi altinda incelemek kadar buyuk bir hata olacaktir.. dolayisiyla bilim kurgu, bilim'e verilen ilham silsilesinin yogun arka arkaya oldugu insanlarin "vay be teknoloji ne hale gelmi$" dedikleri oykuler, masallar, dokumanter yiginlardir oyle kabul edilmelidirler..
hesabın var mı? giriş yap