baader-meinhof fenomeni

• bir soz veya fikri ilk defa duyduktan kisa sure tekrar tekrar duymak.
  
  (bkz: baader-meinhof)
• yeni öğrendiğiniz bir kelime,terim ya da durumla çok kısa bir süre sonra tekrar karşılaşma haline verilen afili ad.
  
  - ...öyle bir yanardağdır ki öfkesi mutantan desturlarla gelir..^{* *}
  - aa ben bu mutantan kelimesini daha dün görmüştüm bir yerde, şaşalı demekmiş. tesadüfe bak 30 senedir duymadığım kelimeyi iki günde ikinci kez duyuyorum
  - hehh.. onun adı baader-meinhof fenomeni'dir güzelim, aslında birçok kez duymuştun daha önce. şu an sadece algıda seçicilik yaşıyorsun..
  - aman sen de pek bi malumatfuruşsun..
  - aa daha dün duydum ben bunu?!
• birinden hoşlanırsınız.
  sanki sık sık aklınıza gelmesi yetmezmiş gibi gün içinde çıkabilecek her yerde ismi karşınıza çıkar. köşedeki apartmanın isminden, tabeladaki sokak adına, kamyonun arkasındaki yazıya, arkadaşınızın kuzeninin çocuğuna koydukları isimden, oturduğunuz restoranın penceresinden görünen fotoğrafçının dükkanının adına dek.
• 1986'da bir gazetenin ilan panosuna ( o zamanlar gazetelerde okuyucu köşelerine daha fazla yer veriliyordu. ) bir okuyucu, tarihte bu isimle var olan baader meinhof'un^* varlığını öğrendikten kısa süre sonra bunu yeniden duyması üzerine bir bilgi veriyor, okuyucular da başlarına gelen benzer olayları gönderiyorlar ve isim bu şekilde literatüre giriyor.
• insan beyninin temelde nasıl çalıştığını anlatan cognitive bias'ların solcu olani.
  
  üzerinden çok uzun zaman geçmeden tekrar aynı bilgiyle karşılaşıldığında, beyin bunun önemli bir bilgi olabileceğini not alıp senin dikkatini bu bilgiye vermeni istiyor. üstelik beynin, bilgiyle tekrar karşılaşmadan önce aradan geçen zaman ne kadar kısaysa, senden aynı oranda daha fazla dikkat vermeni istiyor.
  
  bunun sebebi ise insan beyninin pattern recognition alanında, yani örüntü tanıma'da ve analiz etmede ustalaşmış, gezegenimizin diğer canlı beyinlerine fark atmış durumda olması.
  
  telefon açan kişiye az önce aklımızda onun olduğunu söylememizin sebebi, beyinlerimizin bunun söylemeye değer bir olay olarak görmesi. aklımızdan geçen kişinin az sonra aramasını enteresan bulmamızı isteyip, bizi duruma şaşırtıyor, ardından "ne kadar garip degil mi, az önce aklımdaydin" dedirtiyor.
  
  çünkü arka arkaya karşılaşılan bilginin önemli olabileceğini biliyor. arka arkaya karşılaşılan bir bilginin, olayın - neyse, bir dizinin (sayı dizisi gibi) başlangıcı olduğunun farkında ve bu yüzden daha fazla önem veriyor. sıra sıra dizilmiş 100 kırmızı topun arasına 10 siyah top rastgele dizildiğinde, bu 10 siyah topun yanyana denk gelenleri nasıl dikkatimizi çekiyorsa, beyin de aynı sebeple bize uyarısını yapıyor.
  
  hayat boyu duydugumuz kelimeler, işittiğimiz sözler, yolda gördüğümüz insanlar, okuduğumuz yazılar aslında beyin için bir bilgi kirliliği. kendi başlarına beyin için pek bir şey ifade etmeyen bu bilgi yığınının arasında sadece peşi sıra aldığı bilgilere önem verirse işini yapacağını biliyor ve bu bilgilerin önemli olabileceği dürtüsüyle sahibine uyarı veriyor. "bak bu önemli olabilir, bir ilgilen istersen".
  
  her söylediği önemli olmayabiliyor. daha geçen gün yolda gördüğümüz bir yabancıyı, çok geçmeden tekrar gördüğümüzde dikkatimizi çekiyor, "ben bunu geçen de gördüm" diyoruz. bu fenomenin hatırlamaktan farkı, sahibine verdiği "bu olayın arkasında sanki bir gizem var" havası. o yüzden çoğu kez bir bilgiyle üzerinden çok geçmeden tekrar karşılaşınca şaşırıyoruz, altıncı his gibi bir hisle muhatap oluyoruz.
  
  öğrenmeye meraklı aç beyinlerde ise hatırlamak ile bu fenomen arasındaki mesafe kısalıyor. "nerde duydum ben bunu" diyerek üzerine gidip heyecanla araştırma yapma eğilimindeki beyinler buna bir örnek.
  
  baader-meinhof fenomeni aslında bir nevi algıda seçicilik. beynin kendisine gelen her bilgiye eşit davranmaması, kısa aralıklarla peşi sıra gele alakalı bilgi kırıntılarını bir kenara ayırıp onlara ayrı muamele yapması da denebilir.
• takriben 6-7 yaslarinda dehsetle varligini anladigim durum. sanki insanlar o yeni ogrendigim kelimeleri yillardir ilk defa kullanmaya o zamanlar baslamislardi. ama istatistiksel olarak bu olamazdi cunku ne bu kelimeler yeniydi ne de televizyonda cikan insanlar o kadar cahil...
• aynı zamanda bu sıralar ara ara gördüğüm bu kavramı, nedenini bilmeden meraklanıp, anlamını hiç bilmediğim bu fenomeni okumam da aslında fenomenin kendisini açıklıyor.
• ayni gunler icinde hayatinizda hic duymadiginiz alakasiz bir konuda cok sey duymaniza sebep olan duruma denir. bu ismin verilmesinin sebebi, 1994 yilinda hayatinda hic duymadigi baader ve meinhof isimli kisilerden olusan alman radikal solcu orgutun adini ayni gun icinde iki kez duyan bir internet forum kullanicisin buldugu bir kalipmis.
  
  (bkz: http://www.psmag.com/…ader-meinhof-phenomenon-59670)
  
  edit: bu arada bu kahramanlarinin filmi de var (bkz: der baader meinhof komplex)
• ağzına sıçtımın fenomeni... bu vakitten sonra ne zaman andreas, ulrike, gudrun isimlerine denk gelsem aklıma işaret dili bilen sevimli goril dostumuz koko gelecek... daha neler?
  
  şimdi, bu fenomeni sözlükten öğrendim ben, kimbilir ta ne zaman, hatırlamıyorum... fenomeni öğrendiğim vakitte raf yani kızıl ordu fraksiyonu hakkında bilgiye sahip olduğum için olsa gerek, çok ilginç gelmemişti fenomenin kendisi, "hmm" deyip geçmiştim... ama iş öyle değilmiş işte... bu basbayağı yan etkisiymiş hatta fenomenin, kızıl ordu fraksiyonu'nu evvelden bilenlere kendini küçümsetip götüstü oturtuyormuş sonradan bu ibiş fenomen...
  
  nasıl? şöyle;
  
  geçende sözlükte gezerken pis bir başlığa denk geldim, liveleak videolarından başlık açma modasının en son örneği bir gereksizlik... başlığı linklemeyeceğim ki merak edip videoyu izlemeyin, boşverin... neyse efendim bu başlıkta bir arkadaş işaret dili öğrenmiş bir gorilden, koko'dan bahsediyordu... bu videoyu linklemişti (üzücü bir olay ama vahşet mahşet yok, izlemenizde bir sakınca yoktur);
  
  http://youtu.be/fk4fvpn7f-8
  
  "vay be, ciddi ciddi işaret dili konuşuyormuş koko... canım benim nasıl da üzülmüş dostunun kaybına, tüüh" dedim, üzüldüm o ve dostu all ball için...
  
  aradan bir süre geçti, yine sözlük'te gezinirken şu entryi okudum;
  
  (bkz: şeyhi yayından atan lübnanlı kadın sunucu/#49712672)
  
  sözkonusu programda şeyh denen eleman baader-meinhof'dan bahsettiği için sözlükçü arkadaş "o değil de ben baader-meinhof oldum" diyor ve bu başlığı linkliyordu... unutmuşum bu fenomeni, gelip bu başlığa baktım, "haa tamam, böyle de bir şey vardı" deyip geçtim...
  
  yaa sen misin "haa tamam yaae" deyip geçen, meğer "şimdi sana öyle bir veri etkileşimi, bağlantısı yaratayım ki raf ile ilgili bir şey okuduğunda aklına ismini de bildiğin bir goril gelsin, hadi bakalım" diyerek sinsi sinsi bekliyormuş fenomen bozuntusu köşesinde... meğer tüm bu konulardan alakasız, beyin-algı vesaireye dair bir belgesel izlerken arada "bu da koko, kendisi de aynen biz insanlar gibi yalan söyler" diye bir bölümcük görmeye bakarmış iş... baaam !! koko mu, şu all ball'un kankası koko değil mi lan? daha yeni tanışmıştım kendisiyle, o valla... olm bu yeni tanıştığın bir kavrama, kişiye, olaya dair hemencecik yeni bir şeyler daha duymana baader-meinhof fenomeni denmiyor muydu? baaam !!
  
  ayır bakalım bundan sonra kafada raf ile koko'yu, hadi bakalım...
  
  ha bu arada, bu entryi okuyan arkadaş, farkettin mi sana da bulaştırdım aynı beyin linklerini? muaaahhhah haaaa !!! renkli renkli linkledim bir de anahtar sözcükleri, nıııaahhhaaa haaa !!! ben yandım sen de yanacaaaan !!! geçmiş olsun...
• bu kadar kisinin yazdigina sevindigim, hayatimda inanilmaz siklikta karsilastigim fenomen.
  
  konu ne olursa olsun. yeni bir kelimeyi duyduktan ve anlamini ogrendikten sonra. bir hafta icinde kesinlikle tekrar karsilasiyorum. karsilastigim yerler televizyon olsun, arkadas cevresi olsun, okunan bir kitap olsun farketmiyor. yukarida bir arkadas yazmis, her seferinde sasiriyorum diye. ben de aynen sanki ilk defa oluyormus gibi her seferinde "ulan olaya bak ya" tepkisi veriyorum.
  
  neyse bu kadar yazmisken bir ek bilgi de yazalim, corbada tuzumuz bulunsun. bu fenomen ayn zamanda asagidaki isimle anilmakta, hatirlamasi daha kolay bence.
  
  (bkz: frequency illusion)