veterans day

• gaziler gunu. amerikada 11 kasimda kutlanan gun ve resmi tatil.
  (bkz: amerikada resmi tatiller)
• veterans day esas anlamından uzaklaşmış, doğuş sebebi unutulmuş bir şehitleri anma günüdür.
  
  tıpkı kuzeni memorial day gibi, önce tarihi, sonra da bağlamı elinden alınmış, belleklerden silinmiş bir garip bayramdır konumuz. üstüne üstlük (ve de memorial day'in aksine) adı bile zaman içinde amerikan hükümeti tarafından değiştirilmiştir. ismi önce "armistice day" (ateşkes günü) iken, sonra "veterans' day"' (gazilerin günü) olmuş, daha sonra da apostrofu bile yazmaya özen gösteremeyecek kadar umursamaz amerikan halkı yüzünden "veterans day" (gaziler günü) olarak bilinegelmiştir. uzun lafın kısası, hüzünlü bir bayramdır veterans day, harp malullerini, gazilerini anmaktan çok onları unutmaya adanmış bir gündür.
  
  tarihçesi osmanlı’nın son günlerine, avrupa'daki bütün dengeleri altüst eden, tüm dünyayı kaosa sürükleyen, o günlerde "bütün savaşları sona erdirecek savaş" ("the war to end all wars") olarak bilinen, otuz yıl sonra devamı çekilip seri haline geldikten sonra ise "1. dünya savaşı" adını alacak olan savaşa dayanır ("the war to end all wars" tabirindeki ironiye de dikkatinizi çekmek isterim. 20 yil sonra çıkacak savaştaki ölümü, yıkımı, kıyımı bilebilselerdi, bu kadar iddialı konuşmazlardı tahminen.) veterans day'in sembolik önemini daha iyi anlayabilmek icin 1. dünya savaşı'nin (2.'sinin geleceği belli olmadan önce) ne derece katastrofik, ne muazzam bir olay olarak görüldüğünü de hatırlamak lazım sanırım. mesela amerika'daki "tomb of the unknown soldier" (meçhul asker anıtı) , fransa'daki "arc de triomphe" (zafer anıtı), ve de ingiltere'deki "whitehall cenotaph" gibi anıtlar hep 1. dünya savaşı anısına dikilmişlerdir.
  
  dedim ya, veterans day ilk ortaya çıktığında "ateşkes günü" ("armistice day") adıyla bilinir, ve de 1. dünya savaşına son noktayı koyan ateşkes anlaşmasının (11 kasım 1918, sabahın erken saatlerinde imzalanmıştır) anısına kutlanırdı. ilk olarak ateşkesin imzalandığı gün greenwich saatiyle öğleden sonra, amerika saatiyle öğleye dogru yürürlüğe koyulmuş, ve de kolay hatırlanması, kitlelerce benimsenmesi için "11. ayın 11. gününün 11. saatinde" gibi simetrik bir tekerlemeyle özdeşleşmişti. 11. ayın 11. gününün 11. saatinde 2 dakikalık (11 dakika olmalıydı bence) bir saygı duruşu geleneği amerika'nın her köşesinde uzun yıllar boyunca devam ettirildi, mamafih günümüzde sadece arlington'daki mezarlara çelenk koyan hükümet görevlileri, bir de belki sülalesinde 1. dünya savaşı'nda kaybettigi bir dedesi, büyükbabası olanlar bu geleneği sürdürmektedir.
  
  neyse efendim, bildiğiniz gibi, sonuçta ikinci dünya savaşı çıktı (sebepleri de veterans day'in kutladığı ateşkes anlaşmasinin şartlarına dayaniyordu elbet), savaşıldı, ve de öyle bir vahşet, öyle bir yıkım sergilendi ki, 1. dünya savaşı nispeten ehemmiyetsiz bir sokak dövüşü görüntüsü sergilemeye başladı. (biraz abartıyorum tabii ama çok da değil, hatırlarsanız 2. dünya savaşında 1.'sinden en az 4-5 kat daha fazla asker şehit oldu.) hiroşima ve nagasaki'ye bombalar düşüp de 2. dünya savaşı sona erdiğinde, zamanında "bütün savaşları sona erdirecek savaş" oldugu sanılan, fakat tarihteki en büyük felakete öncülük edecek ateşkes anlaşmasiyla sonuçlanan savaşın şehitlerini anmak kimseye eskisi kadar önemli gelmiyordu, kimsenin 1. dünya savaşı için özel özel saygı duruşu yapacak hali mecali kalmamıştı artık.
  
  kore savaşı'nın da gelip geçmesinden sonra, amerikalılar "eee, bu böyle olmayacak, zırt pırt savaşıyoruz, her biri için ayrı ayrı tatil olmaz, hepsini birarada analım en iyisi." diyerek, bu önemli günün adını "armistice day"'den veterans daye değiştirdiler. (bu gün, kanada ve ingiltere'de ise hala "remembrance day" olarak bilinir, ve tıpkı amerika olduğu gibi zaman içerisinde sulandırılmış bir anlam taşır.)
  
  veterans day uzun bir süre tıpkı memorial day gibi değişken bir tarihte - ekim ayinin 4. pazartesisi - kutlanmış, ve de bu sebeple uzun süre 3 günlük haftasonu tatiline çıkmak isteyen kamu çalışanları için bir bahane olmaktan öteye gidememiştir. ama (sanirim 1954'te, hafizam beni yanıltmıyorsa 24 mayıs günü, saat 10'u ceyrek gece civarinda) bilinmeyen sebeplerden dolayı aklını başına devşiren amerikan hükümeti, "bu ne saçmalıktır kardeşim, veterans day'in hangi tarihi olayı anma amacıyla ortaya çıktığı belli, o olayın tarihi de belli, bundan sonra veterans day 11 kasım'da kutlana!" şeklinde bir ferman yayınlamış, ve de bu ayıbını meclis kararı ile^* düzeltmiştir.
  
  1918 yılının 11. ayının 11. gününün 11. saatinde, neredeyse tüm dünya devletlerinin temsilcileri bir kağıda imzalarını attılar, ve devletleri adına bir daha asla savaşmayacaklarına yemin ettiler. veterans day, gazilerin yanısıra, o bozulan yeminin de hatırlanması gereken gündür.
• 2012 den kareler:
  http://www.boston.com/…12/11/veterans_day_2012.html
• abd'nin cogu eyaletinde devlet kurumlari ve ozel sirketlerin 11 kasim gununu tatil yapma sebebi.
• çoğu türk gencinin çocukken izlediği life with louie'deki andy anderson'dan aşina olduğu gün.
• kendi ulkelerinin ekonomisini iyilestirmek adina, baris kisvesi altinda ölüm goturup can ve petrol somurdukleri ulkelerde "savasan" gazileri anma gunu. devasa bir konser vardi washington dc'de. eminem, rihanna, metallica ve bir kac kisi daha sahne aldi. etkinligin en on siralarinda vatan kahramanlari ve aileleri vardi. ulkelerini en buyuk tehlikeden, karilarini dusman askerlerinin tecavuzunden ve cocuklarini lanet bir gelecekten kurtarmis edasi ve gururu vardi her birininin uzerinde. obama'nin konusmasi, havada ucan onlarca helikopter, catidaki sniperlar alani dolduran on binlerce insan ve her bir agizdan cikan yu es ey naralari. tam bir sov alani. kendin cal kendin oyna cinsinden. en buyuk gelir kaynagini suni bir tehlike olarak halka sun korkut ve yeni kahramanlar yaratarak aslinda ne kadar saglam ve guclu oldugunu bir kere daha halkina ses telleri gotlerinden fiskirasiya kadar teyit ettir. harika muazzam. bu isi gercekten iyi beceriyorlar. ne yalan atayim orta dogu gotumuzun dibinde olmasa rihanna onlara armagan ettigi dokunakli bir sarksini soylerken arkada donen slayt gosterisi benim de gozlerimi doldurabilirdi. vatanlari ugruna savasan askerlerin ailelerine kavusma resimleri falan bilirsiniz. cok etkileyici.^*
• türkiye'de de artık olması gereken gün.
• türkçesi ile; gaziler günü, amerika birleşik devletleri'nde, silahlı kuvvetler gazilerini ve ülkenin savaşlarında ölenleri onurlandıran ulusal bayram (11 kasım).
  
  bu kutlama 1919 yılında ı. dünya savaşı'nı sona erdiren 1918 ateşkesinin birinci yıldönümünde ortaya çıkmıştır ve ateşkes günü olarak bilinmektedir.
  
  1921'de ı. dünya savaşı'ndan kimliği bilinmeyen bir askerin arlington, virginia'daki arlington ulusal mezarlığı'na gömülmesiyle anıldı.
  
  italya ve portekiz gibi savaşta asker kaybeden diğer ülkeler de o yıl benzer törenler düzenledi.
  
  bir önceki yıl da meçhul askerler ingiltere'nin başkenti londra'daki westminster abbey'de ve fransa'nın başkenti paris'teki arc de triomphe'nda defnedilmişti.
  
  11 kasım, 1938 yılında amerika birleşik devletleri'nde resmi bir ulusal bayram haline gelmiştir. tüm abd savaşlarında görev yapmış olanları onurlandırmak amacıyla 1954 yılında adı gaziler günü olarak değiştirilmiştir.
  
  her yıl meçhuller mezarlığı'nda törenler düzenlenir ve hizmet eden kadın ve erkeklerin mezarlarına ve ülke genelindeki anıtlara çiçeklerle saygı duruşunda bulunulur. vatandaşlığa kabul törenleri de günün etkinliklerinin önemli bir parçası haline gelmiştir.
  
  ingiltere, kanada, avustralya ve fransa'da 11 kasım, ı. ve ıı. dünya savaşları gazilerinin onuruna kutlanmaktadır.
  
  britanya'da kasım ayının ikinci pazar günü anma pazarı olarak kutlanırken, kanada'da 11 kasım anma günü olarak kutlanmaktadır.
  
  britanya ve ingiliz milletler topluluğu ülkeleri ile avrupa ülkelerinde, 1918'de ı. dünya savaşı'nın ateşkes günü olan 11 kasım'da saat 11:00'de iki dakikalık saygı duruşunda bulunulması yaygındır.
  
  gelincikler, john mccrae'nin "ın flanders fields" şiiri aracılığıyla uzun zamandır ı. dünya savaşı anıtlarıyla ilişkilendirilmektedir ve birçok ülkede gazilere destek için para toplamak amacıyla kağıt gelincikler satılmakta ve bir anma işareti olarak yakaya takılmaktadır.