panait istrati

• panait ıstrati (10 ağustos 1884 - 16 nisan 1935)
  
  bir rum kaçakçı ile romen kadının oğlu yazar. 1920'lerde -iyi ki- başarısız bir intihar girişimi olmuş. ondan sonra iyice yazmaya sardırmış. akdeniz ve akdeniz kültürü aşığıdır. romence, yunanca bilir, pek çok bölge diline aşinaymış, kitaplarını ise fransızca yazmış. anacığını kıramazken sürekli kaçmayı ve dünyaya açılmayı isteyen, ilk fırsatta akdeniz'e açılan karpatların romain rolland'ı, aynı adamın yeni gorki (belki de karpatların gorkisi) diye selamladığı istrati.
  
  insan ilişkilerine, insancıllığa, insanseverliğe, ılıklığa dair bir yazardır; döktürür. hemen bütün kitapları düzyazı şiirdir, şiirseldir, en güzel kitabının baragan'ın dikenleri olduğunu iddia etmeyeceğim. kira kiralina, kodin, minka abla, iş bulma kurumu, akdeniz. başyapıtı belki mihail (arkadaş) olabilir. baragan'ın dikenleri de güzel. aslında osmanlı coğrafyası üzerinden hemşerimiz de sayılır. kira kiralina'da istanbul havası vardır. zamanında varlık yayınları irili ufaklı bütün kitaplarını yayınlardı, özel bir istrati kokusu yayardı. tüm akdeniz havzasına aşıktır ve çok iyi anlatır. kodin balkan güzellemesi. muhtemelen bir de rumence sözlük için çalışmış. arkadaş (mihail) romanı ve pek kitabının gedikli baş kahramanı adrian zografi panait istrati'nin temsilcisi ve alter egosu sayılır.
  
  hayatının en büyük edebi ilişkisi anlaşılmaya çalıştığı batı edebiyatı ve yazarlarından değil, akdeniz'den, öteki akdenizli'den nikos kazancakis'ten geçmiştir. birisi arkadaşlığı zorba ile yazmıştır, berikisi mihail (arkadaş) ile. bir de büyüyen çocuğun, ergenin dünya merakını ve aylaklık, gezme hevesini çok güzel anlatır, anacığını terk etmenin nasıl zorunluluk olduğunu da. istrati'nin romanlarındaki plaçintaya hayranımdır, romen poğaçası gibi aklımda kalmış ama aslında romen böreğiymiş. demek ki poğaçayı da ayrı nefis anlatıyor. günün birinde denk gelse, yazı üstünden tadını tanırmışım gibime geliyor.
  
  belki uzaktan uzağa amin maalouf akrabalığı da anımsatılmalıdır, her ikisi akdeniz kültürüne hipnotize şekilde düşkündür. panait istrati için erken ve daha sade bir maalouf yakıştırması yapılabilir. kadim, sıcak akdeniz insanı ve kalpli entelektüeli. tanıyan kendini de kahramanlarını da sever. kazancakis ise ondan biraz daha kibirli, yukarıdan bakan ve inen özgüvenli bir akdenizlilik sergiler.
  
  ibrail, galati ve baragan için panait istrati okuyun. romanya haritası görünce arkadaşımdan hemen ibrail ve baragan'ı bulmasını istedim. istrati'den kendi mahallem gibi öğrenmiştim, özellikle ibrail ve liman işçilerini. gidersem plaçinta yemeyi dilerim.
  
  "sanat bizim kusurlarımıza karşı açılmış bir savaştır." panait istrati - sokak kızı
  
  (bkz: ciulinii baraganului/@ibisile)
  (bkz: kir nikola)
  (bkz: hayduklar)