haksız fiil ^*

• olu$masi icin hukuka aykiri eylemin warligi tek ba$ina yeterli gibi gorunse de butunuyle gecerli olmasi icin kusur,zarar we aralarindaki nedensellik baginin da bulunmasi gerekir.^*
• her ne sebeple olursa olsun bir kimsenin rızası dışında beden tümlüğüne ve sağlığına karşı yapılan müdahale
• bütün suçlar ayni zamanda haksiz fiildir, bütün haksiz fiiller ise ayni zamanda suç degildir, çünkü suç ve cezada kanunilik ilkesi geregi yalnizca kanunkoyucunun ceza veya emniyet tedbiri gibi cezai yaptirim öngördügü fiiller suç olarak nitelendirilir.
  ... dense de, medeni hukukçular ve ceza hukukçulari arasindaki pek çok konuda yesermis doktrinel görüs ayriliklari nedeniyle zaman zaman aslinda suç olup haksiz fiil yaptirimlarina maruz birakilmayan eylemlere rastlanabilmektedir.
• (bkz: tort) bir de tortikolis var ki, alakası yok. ahahaa..
• sözleşmeler ve haksız iktisap^* ile birlikte kanunda düzenlenen borç ilişkisinin esas kaynaklarını oluşturur. kusur haksız fiilin temel unsuru olsa da kusursuz sorumluluk halleri de kanunda düzenlenmiştir. haksız fiil neticesinde zarara uğrayan kimse fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde ve her halde 10 yıl içerisinde tazminat davası açabilir. kusursuz sorumluluk hallerinde ise dava açma süresi her durumda 1 yıl olarak düzenlenmiştir. bu süre fiilin yapıldığı andan itibaren işlemeye başlar.
• hukuki işlemler ve sebepsiz zenginleşme ile beraber, türk borçlar hukukuna göre borcun üç kaynağından biridir. bir fiili haksız olarak niteleyebilmek için dört unsur aranmaktadır. bunlar; fiilin hukuka aykırı olması, bir zarara sebep olması, fiil ile zarar arasında illiyet bağının bulunması ve fiilin kusurlu bir şekilde icra edilmiş olmasıdır.
  
  fiilin hukuka aykırı olup olmadığı, hukuka aykırılığı ortadan kaldıran hallerin mevcudiyetine bakmak suretiyle tespit edilir.
  
  illiyet bağından kasıt uygun illiyet teorisine uygunluktur. fiilin kendisinin meydana getirdiği zarardan sorumluluk söz konusudur. klasik örnek, arabayla çarptığınız kişi, hastaneye götürülürken, götüren araca bir başka aracın çarpmasıdır. adama en başından siz çarpmasaydınız, hastaneye götürülmeyecek ve bu esnada da başka bir kaza sonucu ölümü gerçekleşmeyecekti diyerek ölümene ilişkin ilk elden çarpan kişiyi sorumlu tutamazsınız, zira ölüm onun çarpması sonucu gerçekleşmemiştir.(biliyorum karışık oldu, anlamayan mesaj atsın, anlatayım)
  
  kusur ile anlatılmak istenen kast ya da ihmaldir. zaten kusurun başka bir derecesi yok. bir fiili ya neticeyi bilerek ve isteyerek işlemişsinizdir^* ya da neticeyi istemediğiniz halde^* bir sebepten^*** dolayı bir zarara yol açmışsınızdır. bu durumlarda da kusurlu olduğunuz kabul edilir.
• ozumsenerek anlasilmasi hak olgusunun kafada oturmasina ve hukugun ustune insa edildigi temelin kavranmasina buyuk olcude yardimci olacak kavram.
• (bkz: #63460039)
• başkalarına zarar veren her türlü hukuka aykırı davranış.
  
  bir kişinin diğerini yaralaması, hırsızlık yapması, hakaret etmesi, hileyle aldatması vs. borçlar kanununa göre haksız fiillerden sorumlulukta dört unsur söz konusudur: hukuka aykırı fiil, zarar, kusur ve illiyet bağı.
  
  hukuk düzeninin, kişilerin mal varlığını veya şahıs varlığını korumaya yönelmiş yazılı, yazılı olmayan kurallarına aykırı eylemler haksız fiillerdir. her hak, amacı içinde kullanılmalıdır. hakkın kötüye kullanılması suretiyle zarar verme halinde de haksız fiil söz konusudur. örneğin mülkiyet hakkına, telif hakkına, şahsiyet hakkına saldırı teşkil eden fiiller hukuka aykırı fiillerdir.
  
  tazminat yükümlülüğünün doğabilmesi için, hukuka aykırı bir fiille bir zarara sebebiyet verilmiş olması gerekmektedir. maddi zarar, mal varlığındaki azalmayı ifade eder. mal varlığındaki azalma mal sahibinin rızası dışı meydana gelmiş olmalıdır. örneğin bir saldırı sonucu yaralanan kişinin tedavisi için yaptığı masraflar, işe gidememesi, para kazanamaması maddi zarardır.
  
  manevi zarar ise bir kişinin haksız eylem yüzünden çektiği üzüntü, hakarete uğrayan bir kimsenin şeref ve haysiyetinin incinmesi, saygınlığının sarsılması biçiminde görülür. bunlar para ile ölçülemeyen kayıplardır. manevi zararın telafisi için bir miktar para tazminat olarak ödenir. başka telafi yolları da vardır. örneğin gazete ilanı ile toplum önünde temize çıkmak vs.
  
  haksız bir fiil ile başkasına zarar veren kimse ancak kusurluysa bu zararı tazmin ile yükümlüdür. hukuka aykırı sonucu önlemek için gerekli iradeyi göstermeyen kişi kusurludur. kusur kast ve ihmal olarak ikiye ayrılır.
  
  kast, kişinin yaptığı fiili ve bunun zarar verici sonuçlarını bilerek ve isteyerek hareket etmesidir. örneğin kan gütmede fail, mağduru öldürmek istemekte ve silahını bu sonucun gerçekleşmesi için ona yöneltmekte olduğundan kasten haksız bir fiil işlemiş olur. temyiz gücünden yoksun insanlar hiçbir zaman kusurlu sayılmazlar.
  
  ihmal, normal insanların davranmayacağı şekilde hareket ederek zarara sebep olmak, ihmal şeklinde kusurdur. burada fail, hukuka aykırı sonucu istememiş ancak gerekli özeni göstermemiş, gerçekleşmemesi için gerekli tedbirleri almamış ve zarara sebep olmuştur. ihmal bazen hafif ihmal bazen de ağır ihmal şeklinde görülür. örneğin bir kimse aşağıya bakmadan pencereden cam kırıklarını sokağa atarak yoldan geçen çocuğa zarar verse ağır kusurludur.
  
  haksız fiilin tazminat borcunun doğması için hukuka aykırı fiil ile zarar arasında bir illiyet (nedensellik) bağının bulunması gerekir. fiil olmasaydı meydana gelen zararın doğması mümkün olmayacak idiyse fiil ile zarar arasında bir illiyet bağı var demektir.
  bir ilişkinin var olup olmadığı her olayın akışına göre değişir. örneğin hakarete uğrayan kişi bu nedenle sinirlenip bir yayaya çarpsa, yayanın gördüğü zarar ile hakaret edenin haksız fiili arasında yeterli bağ yoktur. buna karşılık hakaret nedeni ile namusuna sataşılan kişi intihar ederse onun maddi-manevi desteğinden mahrum kalmış yakınlarının gördüğü zarar ile hakaret arasında mantıklı bir bağ vardır.
  haksız fiiller borcun kaynaklarındandır ve bu borç ilişkisinden doğan edim, tazminattır. maddi tazminat aynî tazminat ve nakdî tazminat şeklinde olur. tazminatın miktarını ve şeklini bizzat hâkim belirler. zararı ispat etmek davacıya düşer.
  
  haksız fiillerin özel unsurlarından bir tanesi de kusurdur. kural olarak haksız eylemin sonuçlarından sorumlu tutulanlar, o eylemi işleyenlerdir. ancak kanun bazı durumlarda haksız eylemi işleyen ile birlikte başka bir kimsenin de sorumlu tutulabileceğini kabul etmiştir.
  
  borçlar kanununa göre istihdam edenler, çalıştırdıkları kimselerin başkalarına verdikleri zararı ödemekle yükümlü tutulurlar. istihdam eden kimsenin, zarardan sorumlu olduğu ölçüde zararı veren şahsa rücu hakkı vardır. örneğin, a bir inşaat yaptırmaktadır. işçilerden biri dikkatsizlikle tuğlayı elinden düşürmüş, caddeden geçen b’nin yaralanmasına neden olmuştur. bu takdirde b, a’ya karşı dava açarak hizmetinde çalıştırdığı kimsenin haksız fiilinden doğan zararını ödetecektir.
• haksız fiillerden sorumlu olma ehliyeti, bir kimsenin hukuk kurallarına aykırı fiilleri sonucunda başkalarına verdiği zararlardan bizzat sorumlu tutulabilme başka bir ifade ile bizzat haksız fiili işlemiş olan kişinin kendi malvarlığı ile zarar görene karşı sorumlu olmasını ifade eder.