yatır ^*

• belli bir yerde mezari bulunan ve doga ustu gucleri bulunduguna, insanlara yardim ettigine inanilan olu kimse, evliya
• yatirmak fiilini hayata geçir emri...
  
  - coşkun abi kızı yakaladım, ne yapayım...
  - yatır...
  - n'apacaksın abi, yatacak kadar yorgun mu sence ?
  - katır.
• veyalıkla (bkz: eren), (bkz: ermis), (bkz: evliya)
• yunanca^* iatrós kelimesinden geldiği varsayılır. hekim manasında kullanılmaktadır. yatmak fiiliyle ne kadar ilişkilidir muammadır.
• sadik yemni'nin altmislarin izmir'inde geçen yeni romani. bir yatirin çevresinde dönen romanda yemni, bos inançlari ve efsaneleri kullanarak gayet türk isi ürkütüyor.
• (bkz: kaldir) ^*
• sadik yemni'nin ayni adli romani evde tek basina okunmamalidir... fazlaca urpertebilir...
• muska ve öte yer'den tanıdığımız sarp sapmaz isimli kahramanımızın maceralarının geçtiği üçüncü roman. kızıl risale'den tutun başka başka, türlü türlü hermetik, ezoterik bir kısım konuları, entrikaları ve de başka gizemli bir takım olayları kapsamakta kendisi.
  
  yalnız nedense, everest yayıncılığın dikkatsizliğinden midir nedir, kitap bir çok yazım hatası içermektedir. hatta yazım hatalarından öte, barındırdığı anlam bozuklukları ve cümle düşüklükleri bu yayınevinin editörlerinden ciddi anlamda şüphe etmemi sağlamıştır.
  
  sadık yemni'nin metis yayınlarından çıkma olan muska ve öte yer isimli kitaplarının okunmasını şiddetle tavsiye ederken; everest yayınları amblemli son derece özensiz ve de yalapşap baskıya konulmuş, zorla yazılmış havası veren çözücü, metros vesair gibi kitaplarını önermiyor, bu yatır da daha iyi olabilirdi, bir hayalkırıklığı yarattı diyoruz.
• yatır ziyaretleriyle türklerin eski ve köklü inançlarından biri olan ataların takdisine dayalı atalar kültü arasında bir bağ vardır. atanın öldükten sonra ruhunun bir takım üstün güçlerle donanacağı ve bu sayede yardım edeceği inancı vardır. ataların eşyaları ve mezarları kutsal kabul edilip ruhlarına kurban sunulurdu (karadağ,1976:7; acıpayamlı,1976:1; artun,1992:10; artun,1995:154). islamiyet’in kabulünden sonra atalar kültü türkler arasında veli kültünün oluşmasında etkili rol oynamıştır. islâmiyet’te ölüden medet umma yoktur. veli kültü ve türbesinin etrafında oluşan bir takım inanma ve pratikler pagan kültürüyle ilgisinden dolayı yasaklanmasına rağmen günümüze kadar varlığını sürdürerek bir mezarlık kültürü oluşturmuştur (erginer,1997:211; ocak,1992:10; ocak,1984:3-23).
  
  islâmiyet'te ölüden medet umma yoktur. veli kültü, pagan kültürle ilgisinden dolayı yasaklanmasına rağmen varlığını korumuştur. şamanist türkler, şamanların olağanüstü nitelikler taşıdıklarına ruhlar ve gizli güçlerle ilişki kurup onlara istediklerini yaptırdıklarına inanırlardı. bu işlev, evliyaların dileği allah'a iletmelerine dönüşür. şamanist dönemden budist döneme geçtikten sonra budist azizlerinin çok eskilere inen kerametlerini anlatan metinler tercüme edildi. ayinlerde halkın okuması için oluşturulan metinler geniş tabana yayıldı. bu yolla evliyaların menkabelerine şamanların üstün ruhani güçlerle donanmış kişilikleriyle, budist azizlerin kerametleri de eklendi ocak, 1984:7).
  
  bir kültür varlığı olarak kültten söz edebilmek için, insanlara fayda veya zarar getireceğine inanılan bir nesne yahut kişi gerekmektedir. ziyaret, adak, kurban ve benzeri uygulamaların varlığı olmalıdır (ocak, 2000:l-13). atalar kültü ruhun bedenden bedene geçmesi (tenasüh, reenkarnasyon ) inancını taşıyan budizm ve maniheizm'in türklerde kabul görmesinde etkili olmuştur. atalar kültüne göre çok yaşayan, bilgili, yönetici insanlar öldüğünde onların ruhları, ailesine ve toplumuna yardım eder. onları kötülüklerden korur. bu ataların yalnızca ruhları değil, eşyaları da kutsallaştırılmıştır. türklerdeki evliya kültünün temelinde atalar kültü yatmaktadır (ocak, 2000:113).
  
  insanlık tarihi kadar eski olan bir çok inanç ve din sisteminde ortak bazı özellikler içeren fenomenlerden biri de türbe, yatır ve mezar ziyaretleridir. dinler açısından benzer bazı özellikleri de bulunan bu ziyaretlerin temelinde büyük ölçüde kutsalı arama, ondan meded umma, inanç ve duygusu yatmaktadır. her dinden yerleşim merkezinde türbe, yatır, mezar vd. ziyaretlerinde bu fenomenin ayırdedici özelliği ilk bakışta anlaşılmamaktadır. bir bakıma halk inanışlarının ortaya çıkışı anlamına gelen bu ziyaret fenomeni telkin,tebliğ ve anonim olarak gerçekleşmektedir (cilacı, 1999:343).
• (bkz: telli baba)