yada taşı

• "çok eski zamanlarda tanrı'nın türklere armağan ettiği bu taşla pek çok savaş kazanılıp pek çok felaket savuşturulmuş çünkü bu sihirli taşla doğa olaylarına hükmedebiliyorlarmış...istedikleri zaman yağmur hatta kar yağdırıp düşmanlarını telef ediyorlarmış..."
  
  yakutlarda^* sata, altaylarda^* yada/cada, kıpçaklarda çay/say, kırgızlarda jaytaş/zajtaş olarak bilinen bu taşın yağmur, kar, fırtına üzerinde gücü olduğuna inanılırdı.
  
  nerdeyse her devirde türklerin elinde bulunan bu taşın gücüne öyle herkes hükmedemezdi. yada taşını sadece yağmur büyücüsü/şamanı diyebileceğimiz yadaçılar^* kullanırdı.
  
  türkler bu taşla istediği zaman yağmur, kar, dolu yağdırır ve fırtına çıkartabilirdi ve bunu özellikle savaş sırasında düşmanlarını yenmek için kullanırlardı. (buradaki yağmur bereket anlamındaki yağmur değil, felaket getiren, orduları telef eden bir yağmur)
  
  yada taşı gök rengi, sarı, ak ve yeşil renklerinde olurdu.
  
  yadanın hayvan karnından çıkarılan bir taş olduğuna dair bir rivayetler de vardır ki bu düşünceden dolayı bazı yerlerde bu taş canlı sayılmıştır.
  
  örneğin yakutlar at, inek, ayı, kurt gibi hayvanların içinde bulunduğuna ve en kuvvetli yada taşının kurdun karnından çıkartıldığına inanırdı.
  
  bazı araştırmacılar, göç destanında çinlilere verilen kutlu dağ ile yada taşı arasında da benzerlikler olduğunu söyler. (bkz: kutlu dağ/@ay hatun)
  
  kaşgarlı mahmut, yat kelimesinin anlamını, taşlarla yağmur ve rüzgar getirmek için yapılan kamlık (şamanlık) olarak açıklar.
  (divanü lugati’t-türk, 3. cilt, s. 159)
  
  kırgızların er gökçe destanı'nda, er kosay'ın düşman ülkesine akın yaptığı esnada çölde başına gelenler şöyle anlatılır: "yanındaki adamlar susadı. er kosay'a susuzluktan şikayet ediyorlardı. er kosay, uzun kulaklı sarı atının eyerinin altından çay taşını çekip çıkardı. salladı salladı yere koydu. havadan yağmur yağdı yağmur suyunu içtiler.”
  
  islamiyetten sonra ise pek çok mitolojik öge gibi yada taşı da islami motiflerle süslenmiş. muhtemelen allah'ın sözünün yazılı olduğu bir taş olarak görülen yada taşı, allah'ın türklere nuh ve yafes aracılığıyla armağanı kabul edilmiş.
  
  anadolu'da çocukları tehlikelerden korumak için takılan yat taşı/yat boncuğunun da kuşkusuz yada taşıyla bir bağlantısı var…
  
  "güney sibirya'da, baykal gölünün batısında oturan buryat moğolları da, boğa şeklinde bir rüzgar tanrısının varlığına inanırlar ve bu ruha buhan-zada derlerdi. bunun türkçe karşılığı da, boğa-yada demektir. öyle anlaşılıyor ki bu ruh, bir boğa şeklinde idi ve yada taşı ile yani yağmur yağdırmak ve rüzgar çıkarmakla bir ilgisi vardı. fakat bu boğanın, nasıl yağmur yağdırdığı hakkında şimdilik hiçbir bilgimiz yoktur."
  (bahaeddin ögel - türk mitolojisi)
  
  okuma yapılan ve yararlanılan kaynaklar:
  yaşar çoruhlu - türk mitolojisinin ana hatları
  celal beydili - türk mitolojisi ansiklopedik sözlük
  bahattin uslu - türk mitolojisi
  deniz karakurt - türk mitoloji sözlüğü