worcester muharebesi

• 3 eylül 1651 günü ingiltere'nin worcester kentinde yapılan ve ingiliz iç savaşı'nın son muharebesidir. oliver cromwell komutasındaki yeni ordu birlikleri kral ii. charles'ın çoğunluğu iskoçlardan oluşan monarşi yanlısı ordusunu yener. muharebeden sonra ii. charles maceralı bir şekilde kaçmış ve yurtdışına gidebilmiştir.^*
  
  ingiltere'nin işgal edilmesi
  i. charles'ın mahkemesi ve idamının ardından tahtı ele geçirmeye çalışan ii. charles iskoç desteğiyle bunu başarmayı planlar. iskoçyalıların komutanı david leslie monarşi yanlısı desteğin en güçlü olduğu iskoçya topraklarında savaşmayı önerirken ii. charles ingiltere'nin işgal edilmesini ister. bu sayede ingiltere'deki eski monarşi yanlılarıyla presbiteryenlerden de destek alacağını umar. monarşi yanlısı ordu iyi durumdadır ve savaştan önce dinlenmiş olmasına önem verilir. durum böyle gelişse de başta cromwell olmak üzere parlamento yanlısı kurmay heyet bu harekatı da öngörmüş durumdadır. parlamento yanlısı milislere ve birliklere hazır olmaları talimatı verilmiş, monarşi sempatizanı konumundaki kişiler izlenmiş ve silahlanmalarının önüne çeşitli tedbirlerle geçilmiştir. ii. charles'ın ilerleyen birlikleri parlamento yanlısı süvari birlikleri tarafından taciz edilerek izlenir, ordular londra istikametine doğru gitmektedir.
  
  worcester harekatı
  iskoçya'da en deneyimsiz birlikleri george monck komutasında geride bırakan oliver cromwell yedi günde tyne nehrine ulaşır. sonra günde 20 mil cebri yürüyüşle 19 ağustos günü ferrybridge'e ulaşır. lichfield - coventry bölgesinde bir muharebenin olacağına dair yapılan öngörü genç kralın londra yolundan çıkarak severn vadisine gitmesiyle değişir. charles 22 ağustos günü worcester'e gelir ve beş gün boyunca birliklerini dinlendirir, harekat planı yapar ve yeni katılan birlikleri bekler. bu gecikmenin bedeli ağır olacaktır.
  güneye doğru ilerleyişi sırasında monarşi birliklerini rahatsız etmeyi de elden bırakmayan cromwell, 25 ve 28 ağustos günlerinde öncü birlikleri sayesinde düşmanın öncü birliklerini mağlup eder ve ana ordunun destek birlik alma ihtimali olan ikmal yollarını kapatmış olur. monarşi yanlısı ordu 16 bin mevcuduyla savaşmayı beklemektedir. cromwell askeri hayatı boyunca ilk kez düşmana karşı ikiye bir sayısal üstünlüğe sahiptir. 30 ağustos günü severn ve teme nehirleri üzerine yüzen köprü inşası için harekatı bekleten cromwell, dunbar muharebesinin yıldönümü olan 3 eylül günü hücum emri verir.
  
  muharebe
  cromwell ve kurmay heyetinin planlarına göre lilburne ve mercer'e bağlı birlikler worcester'ın 32 km kuzeyindeki bewdley köprüsünü ele geçirerek düşmanın kaçış yollarını kapatacaktır. fleetwood worcester kentinin batı bölgesine saldıracaktır. kentin doğu bölgesine ise lambert saldıracak, cromwell ise güneye saldıracaktır. saldırı 3 eylül sabahı başlar, ilk saldırı yapmanın verdiği avantaj parlamento yanlılarındadır. albay richard deane'e bağlı parlamento birlikleri powick köprüsünden geçmeye çalışsalar da yoğun direniş karşısında başarısız olurlar. severn nehrinin doğu tarafında cromwell komutasındaki yeni ordu birlikleri monarşi yanlılarını sürmeye başlar. ancak nehrin batı yakasında monarşi yanlısı dreniş çok şiddetlidir. cromwell karşı kıyıdan yüzer köprü sayesinde diğer tarafa geçerek buradaki birliklere destek vermeye gelir. worcester katedralinin tepesindeki bölgeye hakim gözlem yerinden durumu inceleyen ii. charles parlamento ordusunun doğu kanadına saldırmanın tam zamanı olduğuna karar verir. kentin batı yakasında savunma savaşı veren monarşi yanlısı birliklerkentin doğusundaki parlamento birliklerinin üzerine yönlendirilir. david leslie komutasındaki monarşi yanlısı süvari ise bu harekata katılmaz. cromwell doğu kanadının içine düştüğü zor durumu görerek önlem olarak severn nehrindeki yüzen köprüden geçerek yardıma gider. parlamento birlikleri deneyimleri ve disiplinleri sayesinde gayet başarılı bir şekilde planlanmış olan saldırıya dayanıp, önce durdururlar sonra da monarşi yanlılarını cromwell'in süvarilerinin desteğiyle kente geri çekilmeye mecbur bırakırlar.
  monarşi yanlısı birliklerinin geri çekilişi disiplinden uzaklaştıkça, kaosa dönüşür, birlikler içinde panik başlar. artık kentin içine doğru hareket eden kalabalığın parlamento veya monarşi yanlısı olarak ayırt edilemsine imkan yoktur. monarşi yanlısı direnişçilerin son dayanağı olabilecek olan fort royal tepesindeki topçu bataryası da parlamento yanlılarının eline geçer. kentin içindeyken zırhını çıkartan ii. charles bir ata binerek birliklerini toparlamaya çalışsa da başarısız olur. monarşi yanlısı süvari birliklerinin bir feda hücumu sayesinde kral ve çok yakınındakiler st. martin's kapısından kentten dışarı kaçmayı başarır. akşama doğru kentin her bölgesinde devam eden çatışmalar devam eder. gecenin karanlığından faydalanıp kaçmaya çalışanlar yakalanır. ani bir mağlubiyetle karşılaşan monarşi yanlısı subay ve askerler kitlesel olarak şaşkınlık içinde teslim olmaya başlarlar.
  
  sonrası
  muharebede yaklaşık 3 bin kişi ölürken, 10 bin kişi de savaş esiri olur. derby earlü idam edilir, ingiliz savaş esirlerinden bazıları zorla yeni ordu birliklerine dahil edilip irlanda seferine dahil edilirler. yaklaşık 8 bin savaş esiri ise senetli köle olarak yeni dünya'daki ingiliz sömürgelerine gönderilir.
  ii. charles'ın kaçışı çok sayıda maceralı olayı içerir. iç savaşın son muharebesi olarak kabul edilen zaferden sonra cromwell durumu rump parlamentosuna bildirmiştir. savaşta çok büyük başarılar gösteren milisler terhis edilir.
  muharebeden önce birliklerine kıyafet almak üzere worcester clothiers company adlı şirkete borçlanan ii. charles 453.3£ mertebesindeki borcunu ödeyemeden kaçmak durumunda kalır. 357 yıllık bu borç 2008 yılı haziran ayında galler prensi charles tarafından ödenerek kapatılır.
  1786 yılı nisan ayında worcester muharebesinin geçtiği bölgeyi ziyaret eden john adams ve thomas jefferson yerel halkın muharebeye dair bilgisizliğinden şaşkına düşer. orada toplanan kalabalığa söyledikleri ilginçtir:
  
  "ingilizler özgürlüğün temellerinin atıldığı bir yere bu kadar mı duyarsız kalıyor? komşularınıza ve evlatlarınıza buranın kutsal topraklar olduğunu anlatın, kiliselerinizden daha kutsal."