william henry bragg

• ingiliz fizikci.
  
  bragg, sonradan ciftci olan, usta denizci babasinin onderliginde tanistigi sayilari ve duzenli sekilleri seviyordu. bu erken sevgi lise yillarinda derin bir matematik ilgisine donusuyordu. matematikte sinif ucuncusu olarak okulu bitirdikten sonra universitede rayleigh ve j. j. thomson yonetiminde fizik ogrenen bragg, yirmi dort yasinda, avustralya'nin adelaide universitesi'nde ogretim gorevlisi oluyor ve burada 1908 yilina kadar kaliyordu.
  
  1903 yilinda avustralya bilimsel gelisme birligi onunde yaptigi konusma, bragg'in yasaminin akisini degistiriyordu. aciklamalari, radyoaktivite ve atom yapisi hakkindaki bequerel, curie'ler ve diger arastirmacilarin buluslariydi. ogrencilere anlatirken seven, ilgilenen ve ogrenenler gibi bragg da o andan baslayarak radyoaktivite uzerinde derinlesmeyi kararlastiriyordu.
  
  isimalar sirasinda alfa parcaciklari yayildigina gore, bunlarin belli bir enerji yuku ve dalga boylari olmaliydi. bragg, 1904 yilinda ele gecirdigi bir miktar radyumdan yararlanarak, yayilan alfa parcaciklarinin birbirinden kesinlikle ayrilabilen birkac dalga boyundan oldugunu saptiyordu. bu, rutherford'un "isima yapan elementler, asama asama cozunurler ve bu nedenle farkli dalga boylarinda yayilirlar" kuramina anlam kazandiriyordu.
  
  bragg, yayilan alfa parcaciklarinin farkli dalga boylarindan anlasildigini kesinlikle saptiyor ve yalniz bu gozlem bile, isinim konusunda adini yayginlastiriyordu. fakat kimi bu isinimlarin ses dalgalari benzeri parcaciklar olduklarini ileri suruyori barkla da elektromanyetik diyordu. her ne olursa olsun dalga boyunun olculmesi gerekiyordu. isinlarin dalga boylari, insan eliyle yapilmis isaretli cetveller uzerinde olculuyordu. fakat cok kisa dalga boylarini olcecek siklikta cetvel yapmak olanaksizdi.
  
  bu guclugu gidermek icin, laure'nin kristallerin duzenli siralanmis atom yapilarindan yararlanilabilecegini ileri surdugunu duyan bragg, durumu henuz universitede fizik ogrencisi olan oglu w. l. bragg'a acikliyordu. baba ve ogul isbirligi yaparak, x isinlarinin dalga boylarini olcecek yontemleri gelistiriyordu ve bu cabalar kristallerin ic yapilarini ayrintilariyla anlamaya yaradigi icin 1915 yili nobel fizik odulu'nu birlikte aliyorlardi.
  
  oglunun bu calismaya gosterdigi ilgili ve basarili arastirmalari bragg'a, bilimsel sorunlar genclige onlarin kavrayabilecekleri bicimde sunulduklarinda, buluslar yapabilecekleri fikrini veriyordu. bu amacla, herkezin anlayabilecegi dilde yazilar yaziyor ve bunlari "esyanin yapisi uzerine" adli yapitinda topluyordu.
  
  birinci dunya savasi'nda cikardiklari sesleri dinleyerek denizaltilarin yerlerini saptama yontem ve aygitlarini gelistiren bragg, bilimsel cabalarini ulke savunmasina yoneltiyordu. bragg, ikinci dunya savasi'nda gida bilim komisyonu'nu yonetiyor, buradaki basarisinin da zafere katkisi olduguna goremeden 1942 yilinda yasamini yitiriyordu.
• (bkz: bragg reflection)
  (bkz: bragg kadinin olayim)