tabgaç

• eski türklerin metinlerinde çinli veya çin anlamında kullanılan kelime.
• aslında türkçe olup, “ulu, muhterem, saygıdeğer” manâsını ifade eden tabgaç tabiri, bazı karahanlı hükümdarları tarafından unvan olarak (tafgaç, tamgaç) kullanılmıştır. kaşgarlı mahmud’un, türklerden bir bölük olduğunu kaydettiği tabgaçlar, çin yıllıklarına göre asya hunları’ndan bir kısımdır. sülalenin resmî tarihinde (wei-shu) de mete han, eski t’o-ba (tabgaç) hükümdarı olarak gösterilmiştir.
• hun türklerinin bir boyuyken, zamanla çin'e yaklaşmış çinlileşmiş bir kavim. çin hayranlığı o derece almış yürümüş ki, çin'i ele geçirmişler ama türk adlarını bırakıp çin adları almışlar. kişiler adetlerini giyimlerini çinli adetleriyle değiştirmiş. devletin adını bile tabgaç beyliğinden wei'ye çevirmişler. zamanla türk olduklarını da unutup çin'in içinde asimile olup gitmişler.
• çin tarihi için oldukça önemli bir yere sahiptir. yanlış hatırlamıyorsam, çin'de birliği uzun bir aradan sonra tabgaç hanedanı sağlamayı başarmıştır. hanedan zaman içerisinde çinlileşmiştir.
• doğu türkistan türkçesi'ndeki anlamı kudretlidir ve kimi karahanlı devleti hükümdarları için ünvan olarak da kullanılmış olan sözcük.
• üç asır boyunca çin'de hüküm sürmüş türk hanedanı.
• (bkz: tang hanedanlığı)
• bilge kağan'ın orhun yazıtlarında çin için kullandığı ifade.
• çince tuoba, türkçe tabğaç/tawgaç diye geçer. aslında çin'i yöneten bir türk boyunun ismidir fakat bir süre sonra tüm çin için tabgaç adı kullanıldı.
  
  bilge tonyukuk meşhur sözlerine böyle başlar:
  "ben, özüm bilge tonyukuk. tabgaç ilinde doğdum, türk milleti tabgaç'a bağlı idi."
• tabgaç budun sabı süçig, agısı yımsak ermiş.