samiler

• ortadaguda yasayan etnik gurup.
• laponlar ya da samiler, norveç ve isveç'in kuzey kutup dairesi içinde kalan bölgelerinde çok eski tarihlerden bu yana yaşamakta olan bir etnik grup. laponların günümüzdeki sayıları 60.000 kadardır ve %70'i ural dil ailesine bağlı sami (saame) dili olan laponca konuşur.
  
  laponlar
  toplam nüfus
  80.000-135.000
  önemli nüfusa sahip bölgeler
  norveç
  60.000-100.000
  isveç
  14.600
  finlandiya
  9.350
  rusya
  1.991
  ukrayna
  136
  diller
  lapon dilleri:
  kuzey laponcası, lule laponcası, pite laponcası, ume laponcası, güney laponcası, inari laponcası, skolt samice, kildin laponcası, ter laponcası
  akkala laponcası (tükendi), kemi laponcası (tükendi)
  
  bağlı oldukları devletlerin resmi dilleri:
  norveççe , isveççe , fince , rusça
  din
  hristiyanlık (çoğunlukla luteryan , ortodoks) , şamanizm
  
  laponların temel uğraşı,ren geyiği yetiştiriciliğidir (topraklarında 700.000 dolaylarında ren geyiği yaşar). laponların dokuma giysilerinin kullanışlı ve güzel olması dikkat çeker. laponların kendi bayrakları, ulusal marşları ve ulusal günleri vardır.
  
  toplam 80.000 – 100.000 arası nüfusa sahip olan bu halk kendilerine lapyalı denmesini kesinlikle istemiyorlar, çünkü ‘lapp’ yama anlamına geliyor ve samiler rengarenk giysileri dolayısıyla kendilerine verilen bu ad ile, alay edildiğini düşünüyorlar.
  
  samiler bu bölgeye yaklaşık 4000 yıl önce gelmişler. vikingler ve onları takip eden ortaçağ yıllarında en kalabalık toplumun samiler olduğu biliniyor. bu yıllarda vikinglerle sürekli savaş halinde olan samiler, vikingler tarafından kutup dairesi dolaylarına doğru sürülürler. bir süre sonra dünyayı keşfe çıkan vikingler, samilerin ticaret ortağı haline gelirler.
  
  17. yüzyıldan itibaren norveç ve isveç krallıkları tarafından, asimile edilmeye başlanan halk, animist geçmişlerini bırakarak, hıristiyanlığı seçmeye zorlanır, dillerini konuşmaları yasaklanır. isveç, norveç, finlandiya ve rusya ulusal sınırlarının çizilmesinden sonra, samiler yaşamak zorunda oldukları ülkenin kültürüne ve diline adapte olmak zorunda kalırlar.
  
  1956’da finlandiya, isveç ve norveç te yaşayan samiler, kuzey sami konseyini kurduktan sonra hakları için mücadele etmeye başladılar ve bugün bu ülkelerde resmi olarak azınlık statüsünde olsalar, dillerini ve kültürlerini okullarında öğrenebilseler de, halen toprak ve doğal kaynaklar konusundaki mücadeleleri devam ediyor.
  
  11 aralık 2006 günü yayınlanan banu avar'la sınırlar arasında//isveç'in nobeli bölümünde (trt) 1900'lü yıllarda soykırıma uğradığı ve zorla kısırlaştırıldığı iddia edilmiştir.
  
  en bilinen sami müzikleri, ingiliz edebiyatında da rastlanan “joik”lerdir. joiklerde taklit önemli bir yer tutar. sözleri özellikle ruhani konularla ilgilenir.
  
  lavu denen diğer bir şarkı türünün şiirsi sözleri vardır. vuelie’ler ise bir kişi ya da olayın müzik eşliğinde anlatılmasıdır. bu üç müzik türü de halen samiler arasında biliniyor. genç kuşaklar ise modern ritim aletleri ile müziklerini besliyorlar. yerli çalgılar son derece ilkel. bir ağaç parçasına ya da bir boynuza tel gerilerek yapılıyor. müzisyen, telin boyu ve gerginliği ile oynayarak nota üretiyor.
  
  samiler, enigma isimli müzik grubunun kendi müziklerini tanıttığını düşünüyorlar. ayrıca ünlü caz saksafoncusu jan garbarek’in “legend of the seven dreams” albümünde sami melodileri finlandiya’da yaşayan sami sanatçı nils-aslak valkeapää’nın eşliği ile çalınıyor. yine norveç’te yaşayan marie boine de peter gabriel’in albümlerinden tanınıyor. sami müziğinde şaman ayinleri de önemli bir yer tutuyor.
• demin haklarında yüzeysel bir araştırma yapmak için birkaç foruma göz gezdirdim.
  malesef türklerle akraba oldukları dedikodusunu merkezine alan üç beş laçka yazıdan başka malûmata ulaşamadım.
  mevcut bilgilerin neredeyse tamamı bu dedikodunun etrafından, önünden, arkasından dolaşan anlatılardan ibaret.
  ulan arkadaş, yok mu bu milleti bilimsel verilere dayanarak, adam akıllı anlatan türkçe bir kaynak?
  hz. ibrahim'i, hz. muhammed'i, selahaddin eyyubi'yi, timurlenk'i, napolyon bonapart'ı türk oğlu türk yaptınız, yetmedi bunları da türk yapmışsınız amına koyim.
  atmayın lan mesaj falan.
  ben gidiyorum, ingilizce makale okuyup anlayacak noktaya gelene kadar eşek gibi ders çalışacağım.
• hami sami dil grubundan arapça , akadça , aramca , ibranice , süryanice , fenikece konuşan insanların ve kavimlerin içerisinde bulunduğu, adlarını hz nuh'un iki oğlundan biri olan sam'dan alan ve sam'dan türediklerine inanılan hami sami dil gurubuna dahil olup da beyaz ırkı temsil eden grup ya da ana kavim.
  sami kavimleri genelde savaşçı ve vahşi kavimlerdir. uzanabildikleri her bölgeye savaş ve acı götürmüşlerdir aynı zamanda oldukça dogmatik bir yapıya sahip olup medeniyetten nasibini almamış bu yaratıklar, mantık yerine duygusal zekayla hareket eden tiplemeler olup tüm genellemeler yanlış değil bazıları doğru da olabilir. öyle ki sami kavimleri sümerler e saldırdıktan sonra tüm medeniyeti yok etmişler sümerlerin barışçıl, insancıl ve ilim irfan sahibi tanrılarını birer savaş ve yıkım tanrısı olarak yeniden betimlemişler değiştirmişlerdir. bunun en güzel örneği nanna sin'dir. demek ki bu durumda sümerliler sami kavmine dahil değildir. öyleyse hazreti nuh'un nuh tufanı hikayesi neden sümerlilerde ayrıntılarıyla mevcuttur ya da bu olguların bunca çapraşıklığı bir sorunsal mıdır ve biz de sistemin birer parçası mıyızdır? kararı yüce juri verecek....
  hami ise yine bir erkek ismi olup, nuh peygamberin ham isimli oğlundan türediklerine inanılan, hami sami dil grubundan berberice ve alt dillerini, antik mısır dilleri ve kıptice gibi alt dillerini ve omotik dilleri kapsayan ve hami sami dil grubuna dahil olup da esmer ve siyahi ırkları kapsayan gruba verilen addır.
• samiler ve sami kültürü: kuzeyin yerli halkı .
• anlaşılan sami adı hem arapçanın da içinde olduğu dil grubu için hem de türkçe'de lapon denilegelmiş kuzey iskandinav halkları için kullanılıyor. bu günlerde lapon küçük düşürücü (yamalık demek galiba) görüldüğü ve o ırkın kendine same/sami dediği için (aynen finlandiyalıların kendilerine suomi dedikleri gibi) artık sami deniliyor
  
  same ya da sami halkı nordkalott denen ve rusya, finlandiya, isveç norveç arasında bölüşülmüş iskandinavyanın en kuzeyi bölgede yaşarlar. büyük bir kısmının ren geyiği sürüleri vardır, bunların yarı göçebe bir düzenle çobanlığını yaparak geçinirler. yaylım alanları ve göç yolları önce ulusal sınırlarla, sonra tarla çitleriyle, baraj inşasıyla daralmıştır. çobanlığı orta asyadaki gibi at veya geyiğe binerek değil, geyik koşulu kızaklarla, son zamanlarda da motorize kar arabası, snowmobile, snøscooter denen aletlerle yaparlar. bir kısım samiler balıkçıdır.
  
  norveç'te samilerin hikayesi türkiye'de kürtler ve diğer azınlıklar gibidir, ama nordik ülkelerin barışçıl demokrati ve eşitlikçi anlayışı son yıllarda onlara da yaramıştır. kuzey norveç'te trafik işaretleri iki dilde, kendi parlamentoları var.
  
  kautekaino kalkışması bizdeki dersim isyanı gibi tarihi bir olay olarak akıllarda kalmıştır. samilerin şamanizm temelli ve doğadaki her şeyin ruhu olduğuna inanan bir doğa dini olsa da laestedianizm hristiyanlığın samiler arasında çok yerleşen bir çeşididir.
  
  norveçte sokakta samilerin karakteristik kıyafeti samekofte giymiş birini görmek şaşırtmaz.
  
  sami el işleri norveçte genel pahalılık ve emeğin daha da pahalı olması yüzünden yüksek fiyatlara gider. genellikle ren geyiği boynuzu, derisi vs, yerel bitkiler kullanırlar. en meşhuru endüstri ürünü olup bol satılan bıçak sameknivdir.
  
  genç samiler unutulma yolundaki artık neredeyse kimsenin konuşmadığı dedelerinin sami dili çeşidini yaşatmak için çabalıyorlar
• "o zor konu aslında ab yasalarını ihlal eder düzeydeydi. ıskandinavya'nın gerçek sahipleri yüz yıl içinde yavaşça yok edilmiş, kalanlar da yaşayamaz hale getirilmişti. koca bir halk eritilmişti. önce topraklarına el konulmuştu; şimdi de göçebe oldukları otlaklardan kovuluyorlardı. geçimlerini sağlamaları, avcılık yapmaları, hayvanlarına bakmaları engelleniyordu ... bir zamanlar kuzeyin sahibi olan samiler, kızılderililerin yok oluşunu anımsatacak şekilde tüm kuzey ülkelerinde kala kala 50 bin kişi kalmışlardı. .. "