salname

• içinde takvim de bulunan ve bazı belirli bilgi yazıları olan kitap.. osmanlı imparatorluğunda devletin resmi daireleri, memurları hakkında düzenlenen ilk ''salname''yi ahmet vefik pasa 1846 yılında hazırlamıştır..
• salnameler vilayetlerin idari yapısı, nüfusu, ve yöneticileri hakkında bilgi vermektedir. bir bakıma bugünkü tabiri ile, bu eserlere bir vilayet albümü de denilebilir. osmanlı zamanında ilk devlet salnamesi hicri 1263 (miladı 1847) yılında yayınlanmıştır.
• sadberk hanım müzesi ihtisas kütüphanesi yaklaşık 8.700 matbû ve 640 yazma eserle özel ihtisas kütüphaneleri arasında önemli bir işleve sahiptir. kütüphane koleksiyonu içindeki yıllıklar, özellikle nadir eser niteliğindeki sâlnâmeler ayrı bir önem taşımaktadır. sadberk hanım müzesi kütüphanesi sâlnâme koleksiyonu 421 adet sâlnâmesiyle özel kütüphaneler arasında türkiye’de birinci olup, özel ve resmi kütüphanelerin geneline bakıldığında ise ilk beşe girmektedir.
  
  http://www.sadberkhanimmuzesi.org.tr/…tkid=10&hl=tr
• (bkz: devlet teşkilatı rehberi)
• osmanlı devleti'nin resmi yıllıklarıdır. farsça sene demek olan "sal" ile mektup, kitap anlamına gelen "name" sözcüğünün birleşmesiyle oluşmuştur. bu yıllıklarda şehirlerin yıllık olarak ekonomik, sosyal, sağlık, eğitim ve ziraat ile ilgili detaylı olmasa da istatistiki verileri yer alır.
  salnameler, tarihçiler, özellikle şehir tarihçileri için önemli bir başvuru kaynağıdır.
• osmanlı'nın klasik dönemlerinde tutulan tahrir defterlerinin 19. yüzyıl versiyonu resmi yıllıklarıdır. enteresan biçimde okumaktan acayip zevk aldığım yıllıklardır ayrıca. şuan elimde 1903 yılına ait maarif salnamesi var. bir müddet birlikte takılacağız kendisiyle. içinde mekteb-i mülkiyeler, rüşdiyeler, sultânîler, idâdîler, mekteb-i hukûk-i şâhâneler falan var. bunların ders programları, amaçları, hocalarının isimleri, nitelikleri, öğrencilerin kabul şartları, mezuniyet şartları vs var. hepsi özenle tek tek kayıt altına alınmış. genelde rakamsal ve istatistiki veriler bulunsa da verilen bilgiler ışığında birçok şeyi görmeyi mümkün kılıyor. dikkatle incelenmesi gerekenlerden.
• büyük yekûnu vilayetlere ait olan (osmanlı idari yönetim teşkilatlanmasında eyaletten vilayete geçilen 19.asrın ikinci yarısında başlayıp [1864 tuna, 1867 ve 1871 vilayet nizamnameleri] birinci cihan harbi yıllarına kadar devam etmiştir) resmi yıllıklardır.
  devlet, nezaret, vilayet ve özel olmak üzere 4 çeşidi vardır. yine farsça olan 'nevsal' ve fransızca olan 'annual'in karşılığıdır.
  yukarıda zikri geçen kütüphane haricinde isam ve atatürk kitaplığı koleksiyonlarında da mevcuttur ve pdf formatında indirilebilir durumdadırlar.
• yıllık.
  
  "açıp salname'yi miskinleri bir bir temaşa et,
  nişanlı birtakım havvanları ta'dâd lâzımsa." şair eşref
• osmanlı devletinin gelir gider tablosu demek pek tabii. çünkü üretilen ve ihraç edilen tüm ürünleri kaydedildiği defter. baktığımızda 3 kıta da ne kadar üretim ve ekonomik büyüklük olduğunu fark ediyoruz. milyonlarca ton ürün imparatorluğu doyurmuştur.
  gıda olarak değil katma değer üreten her ürün bu defterlere girmeye hak kazanmış, vergi kalemi olmuşlardır.
• her ne kadar bir defter görünce, olduğu gibi çevimek için heyecanlanıveren, yerinde duramayan "neden bundan bir doktora tezi yapmıyorum?" diyen boş tarihçilerin başucu osmanlı tarihi kaynaklarından biri olsa da genelde ait olduğu vilâyetin sıkıcı olabilecek ne kadar idarî bilgisi varsa içeren ve araya da "genel kültür" başlığı altında tasniflenebilecek ülke başkentleri, enlemleri gibi gereksiz bilgileri içeren devlet yıllıkları.
  
  fakat, kimilerinde de - çoğu, dönemin yabancı kitaplarından çeviri olduğunu hissini vermekle birlikte - değerli antropolojik bilgileri veya idarecilerin görüşlerini de barındıran ciltler. örneğin:
  
  "arnavudlar ve bi’l-hassa malisorlar [arnavutçada dağlı] 'ale’l-'âde günde on beş yirmi kadar kahve içerler ma'mâfih malisorların dükkânları olmadığı gibi kahvehâneleri de yokdur. zira cümlesinin düşmanları olması ve kendilerini husemâdan muhâfazaya mecbûr bulunmaları cihetiyle kahve ziyâfetleri birbirlerinin evlerinde olur.
  
  bu kadar çok kahve içmeğe göre malisorların vücûdca görülen sağlamlıklarına ta'accüb olunur lakin hava ve sularının ciyâdet ve letâfeti unutulmamalıdır.
  
  malisorlar mukaddemâ 'umûmen çubuk içdikleri hâlde el-yevm içlerinde sigara içenler de pek çoğalmışdır"