runik yazı

• sade yazıtlar ve elyazmaları için kullanılmış bir alfabedir. genelde türklerin kullandığı ilk alfabe olarak kabul edilir. ilk metinler, dikilitaşlardaki yazıtlar bu alfabeyle yazılmıştır. runa yazı adıyla da bilinir.
• (bkz: futhark)
• sert ve köşeli hatlarının olmasının sebebi taşa yazılıyor olmasındandır. harf tabanlı ilk alfabelerin hemen hepsi runiktir. taşa "o" harfi yazmak, hele hele yüz yılları devirmesini dilediğiniz bir kalıcılıkla yazmak kolay değil tabi.
  murat bardakçı programına konuk ettiği bir türkoloji uzmanına gözlerini aça aça "orhun yazıtlarındaki alfabenin iskandinavya'da işi ne?" diye sormuştur. uzman da net bir cevap vermemiştir... koca koca tarihçi adamlar buna cevap getiremedi. keşke diğer disiplinlerle biraz daha haşır neşir olsalardı.
• iskandinav mitoslarına göre, insanlara, odin tarafından hediye edilen yazı türüdür.
• turgay kürüm adlı , asıl işi bilgisayar programcılığı olan araştırmacı , yıllardır çözülemeyen viking runik yazıtlarını çözmeyi başarmış.
• run (bkz: iskandinavca)da büyü demektir.
  “24 sembollü futhark” , “oldest runik “ ve "kylever taşı" gibi yazıtların çözümünü bulamadıkları için bunlar büyü ile ilgili olmaları gekir diyerek bunlara büyü yazısı yani runik yazı, ismini vermişlerdir.
• macar türkologlarından andrás róna-tas (d. 1931), runik teriminin yanıltıcı olduğunu belirtir. bu yazı türünün özgün adının runiform olduğunu da ekler. runik sözcüğünün eski yüksek almancada 'gizli, esrarlı' anlamına gelen runa sözcüğünden türediği ileri sürülmektedir. orhon vadisinde bulunan köktürk yazıtlarında kullanılan yazı sisteminin ise germen runik yazısıyla hiçbir alakası olmadığı belirtilir.
  
  yazının keşfi ve üzerinde yapılan çalışmalarla ilgili bilgiler aşağıdaki şekildedir:
  
  1692 - bu yazıyla ilgili ilk bilgiler hollanda elçisi n. witsen tarafından avrupa'ya duyurulmuştur.
  
  1730 - yazıyla ilgili ilk çizimleri isveçli strahlenberg yapmıştır.
  
  1889 - n. m. yadrintsev günümüz moğolistan'ındaki orhon nehri yakınlarındaki kağanlık yazıtlarından uzun olanını (bkz: köktürk yazıtları) keşfetmiştir.
  
  1890 - heikel başkanlğındaki fin bilim heyeti yazıtı incelemek için bir alan gezisi düzenledi.
  
  1891 - radloff başkanlığında rus ilimler akademisi heyeti yazıtı incelemek üzere bir alan gezisi düzenledi.
  
  1893 - 25 kasım'da danimarkalı türkolog vilhelm thomsen yazıyı ve yazıtları ilk olarak başarılı bir şekilde çözümlemeyi başardı.
  
  1894 - rus türkolog radloff yazıtlarla ilgili kendi çözümlemelerini duyurdu.
  
  bugüne dek yüzlerce yazıt bulunmuştur. bu yazıtların bölgesel dağılımı şöyledir:
  
  moğolistan: 35 yazıt (köktürk yazıtları dahil)
  yenisey : 150 yazıt
  baykal önü-lena: 18 yazıt
  altay: 36 yazıt
  doğu türkistan: 14 yazıt
  kuzey kırgızistan ve kazakistan: 28 yazıt
  fergana, alay ve kuzey toharistan: 18 yazıt.
• rune adı verilen özel işaretlerden meydana gelen eski bir germen yazısı. orhon ve yenisey yazıtlarında da bu yazı sistemi kullanılmıştır.
• germen alfabesi
• ilk çağ orta asya toplumları, macarlar ve vaktiyle kuzey avrupa ülkelerinde (isveç, norveç, finlandiya, almanya vs.) yaşayanlar tarafından kullanılmış bir yazı sistemidir.
  bu yazı sisteminin, kuzey avrupa ülkelerinde kullanılmış alfabesine runik alfabe ya da futhark adı verilir.
  
  genellikle "eski iskandinavca işaretler" olarak isimlendirilir.